Το σύστημα του Bretton Woods Μέρος Γ’ – Κατάρρευση του συστήματος

oikonomica

Αυτή η περίοδος διήρκεσε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’60. Εκείνη την περίοδο οι ΗΠΑ σταμάτησαν να έχουν εμπορικά πλεονάσματα, λόγω του σκληρού ανταγωνισμού που αντιμετώπισαν οι Αμερικάνικες εταιρείες από την Ευρώπη και την Ιαπωνία. Ταυτόχρονα οι πόλεμοι της Κορέας και του Βιετνάμ μαζί με διάφορα κοινωνικά προγράμματα στο εσωτερικό των ΗΠΑ κατέστησαν τον προϋπολογισμό του ομοσπονδιακού τους κράτους ελλειμματικό.

Ο τρόπος χρηματοδότησης αυτών των ελλειμμάτων ήταν απλός για τις ΗΠΑ. Απλώς εκτύπωναν περισσότερα δολάρια. Αυτή η πρακτική σε κανονικές συνθήκες οδηγάει στην υποτίμηση του νομίσματος. Οι υπόλοιπες χώρες όμως, ήταν υποχρεωμένες σύμφωνα με τη συμφωνία του Bretton Woods να διατηρούν σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία με το δολάριο. Το δολάριο λοιπόν δεν υποτιμήθηκε.

Το γεγονός όμως ότι υπήρχαν ολοένα και περισσότερα δολάρια σε κυκλοφορία, τα οποία οι ΗΠΑ διοχέτευαν στο εξωτερικό για να χρηματοδοτήσουν το διπλό έλλειμμά τους δημιουργούσε ανησυχίες στους ξένους ηγέτες και τραπεζίτες. Πολύ σωστά άρχισαν να πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ δεν θα μπορούσαν να εγγυηθούν τη μετατρεψιμότητα του νομίσματός τους σε χρυσό. Ενώ με την έναρξη της λειτουργίας του συστήματος οι ΗΠΑ είχαν τη δυνατότητα να εξαργυρώσουν πάνω από 40% των σε κυκλοφορία δολαρίων με χρυσό, στο τέλος της δεκαετίας του 60’ είχαν πέσει στο 22%. Οι νέες ανερχόμενες πλεονασματικές πλέον χώρες (Ευρώπη και Ιαπωνία κυρίως) βρέθηκαν να έχουν συσσωρεύσει μεγάλες ποσότητες δολαρίων στην προσπάθειά τους να διατηρήσουν σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία με το δολάριο.

Στις αρχές του 1971 πολλές χώρες άρχισαν δειλά να ανταλλάσσουν μεγάλες ποσότητες δολαρίων με χρυσό. Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς η Γαλλία προχώρησε σε μια προκλητική κίνηση. Ο πρωθυπουργός Ποπιντού φόρτωσε ένα πολεμικό πλοίο με δολάρια με διαταγές να σαλπάρει για Αμερική και να γυρίσει πίσω με χρυσάφι. Ο πρόεδρος Νίξον έγινε έξαλλος. Στις 15 Αυγούστου ο πρόεδρος Νίξον μονομερώς ανέστειλε τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό. Το σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών του Bretton Woods δεν υπήρχε πλέον. Το δολάριο είχε πλέον γίνει  ένα απλό κομμάτι χαρτί.  Αυτή η κίνηση έμεινε αργότερα γνωστή ως Nixon shock.

Για οποιοδήποτε άλλο νόμισμα, που αντιπροσωπεύει μια ελλειμματική οικονομία με ένα υψηλό δημόσιο έλλειμμα, αυτό θα σήμαινε υποτίμηση. Το δολάριο όμως αποτελούσε από εκείνη την εποχή ξεχωριστή περίπτωση. Είχε ήδη καθιερωθεί σαν παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Όλες οι χώρες είχαν σα στόχο τη διατήρηση σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας με το δολάριο και το μέσο με το οποίο το πετύχαιναν ήταν να αυξάνουν ή να μειώνουν τα αποθεματικά που κρατούσαν σε δολάρια.

Τα τελευταία χρόνια πριν το καλοκαίρι του 71’, που η αμερικανική οικονομία παρουσίαζε ελλείμματα, οι υπόλοιπες ισχυρές δυτικές χώρες είχαν αποφύγει την ανατίμηση των νομισμάτων τους αγοράζοντας όλο και μεγαλύτερες ποσότητες δολαρίων. Βρέθηκαν λοιπόν εκείνη τη μέρα του Αυγούστου με τεράστιες ποσότητες δολαρίων στην κατοχή τους, η αξία των οποίων θα μειωνόταν δραματικά σε περίπτωση υποτίμησης του νομίσματος.

Οι Ηνωμένες πολιτείες είχαν κάνει μια πολύ έξυπνη κίνηση. Είχαν πλημμυρίσει τον κόσμο με δολάρια, την εποχή που η παγκόσμια κυριαρχία τους βασιζόταν στην πλεονασματική οικονομία τους και όταν αυτή η πλεονασματική οικονομία υποσκελίστηκε από τους ανταγωνιστές της χρησιμοποίησαν τα τεράστια αποθέματα δολαρίων που κατείχαν ξένες χώρες προς όφελος τους.

Υπάρχει ένα αμερικανικό ρητό που λέει: «Αν χρωστάς 100.000 στην τράπεζα, ανήκεις στην τράπεζα.

 Αν χρωστάς 100.000.000, η τράπεζα σου ανήκει» Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύτηκαν οι ΗΠΑ και εξακολουθούν να εκμεταλλεύονται μέχρι και σήμερα. Το χρέος της οικονομίας τους, δημόσιο και ιδιωτικό, είναι τεράστιο. Κανένας όμως δεν τολμά να ψιθυρίσει έστω και μια υπόνοια ότι αυτό το χρέος δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί. Αν ποτέ η ομοσπονδιακή κυβέρνηση κήρυττε στάση πληρωμών, οι απώλειες ανά την υφήλιο θα ήταν καταστροφικές. Το δολάριο και τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου, τα λεγόμενα T-bills, είναι το ασφαλές καταφύγιο των πιο συντηρητικών, αλλά και πιο ριψοκίνδυνων επενδυτών.

Οι κυβερνήσεις των ισχυρότερων κρατών του κόσμου έχουν συμφέρον να συμβάλουν στη διατήρηση της αξίας του δολαρίου. Αν το δολάριο καταρρεύσει, θα κατακρημνιστούν και τα αποθεματικά τους. Αυτός λοιπόν είναι και ο λόγος που μέχρι και σήμερα οι ΗΠΑ είναι το μοναδικό κράτος που μπορεί να αυξάνει την ποσότητα του χρήματος με πολύ μικρές συνέπειες στην αξία του.

Α' Μέρος

Β' Μέρος