Η θέα της κρίσης από ψηλά…

Νέα Πολιτική

του Χρήστου Ζιώγα*

Αλήθεια πόση σοφία δύναται να συσσωρεύσει η ελληνική κοινωνία από τη σημερινή συγκυρία; Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του αρχαιοελληνικού κόσμου, που ξεκίνησε από τον Όμηρο και κορυφώθηκε την κλασσική περίοδο, ήταν ακριβώς η δυνατότητα να στοχαστούμε με άξονα τον άνθρωπο σε όλες του τις εκφάνσεις. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο πως την τελευταία πενταετία έχουν τεθεί επανειλημμένα και αδιαμεσολάβητα μια σειρά ζητημάτων που εν πολλοίς ευθύνονται για την εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση που βρίσκεται η χώρα. 

Ενώ λοιπόν η ζοφερή πραγματικότητα θέτει αμείλικτα ερωτήματα για το πώς οδηγηθήκαμε στη συλλογική μας χρεοκοπία, το προσωπικό που απαρτίζει το πολιτικό σύστημα, προσπαθώντας να επιβιώσει, επικαλείται διάφορες αιτίες ως κυρίες ή ισοβαρείς της δικής του αποτυχίας. Η συνειδητή προσπάθεια απόκρυψης των πραγματικών αιτίων σε όλη τους τη διάσταση οδηγεί και στο «χαμήλωμα» των προσδοκιών της συλλογικής μας επίγνωσης και ανασύνταξης.

Η θέαση του σύγχρονου ελληνικού δράματος από ψηλά έχει αδιαμφισβήτητο πρωταγωνιστή το ελληνικό πολιτικό-κομματικό σύστημα, τόσο στην απρόσωπη απεικόνισή του όσο, μερικές φορές, και στην προσωποποιημένη εκδοχή του. Ο κομματικός μηχανισμός έγινε το μέσο πραγμάτωσης της ανάρμοστης και κοινωνικά επιζήμιας σχέσης μεταξύ λαού και πολιτικής εξουσίας. Αναντίρρητα, ένα διαρκώς διευρυνόμενο ποσοστό του πολιτικού προσωπικού, κατά τη μεταπολιτευτική περίοδο, λειτούργησε ως ο «συλλογικός εκμαυλιστής» της κοινωνίας που με τη σειρά της επιζητούσε ακόμη περισσότερο εξαχρείωση. Η είσοδος της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα δεν επέφερε, κατά προτεραιότητα, τον οικονομικό εκσυγχρονισμό της χώρας αλλά δυστυχώς επιτάχυνε, μέσω των πόρων που εισέρευσαν στην ελληνική οικονομία, τις προαναφερθείσες διαδικασίες κοινωνικής αποσάθρωσης.

Στην Ελλάδα την κρίσιμη δεκαετία του ΄80 παρατηρήθηκε το εξής παράδοξο: ενώ η χώρα έγινε μέλος της ΕΟΚ, ενός θεσμού με συγκεκριμένο πολιτικό και οικονομικό προσανατολισμό, ο κοινωνικός μετασχηματισμός που δρομολογήθηκε εκείνη την περίοδο ήταν προς την αντίθετη κατεύθυνση, σαν να περιμέναμε και  επιθυμούσαμε πως νικήτρια του ψυχρού πολέμου θα ήταν η Σοβιετική Ένωση! Καθ΄όλη  τη διάρκεια της δεκαετίας του ΄90 η διαδικασία παρακμής έλαβε πιο «σουλουπωμένη» μορφή. Το εγχείρημα του μερικού και χρονικά καθορισμένου, όσο οι ανάγκες της ψηφοθηρίας επέτρεπαν, εκσυγχρονισμού ήταν εν τέλει καταδικασμένο από τις δυνάμεις που «απελευθέρωσε» η κοινωνική απορρύθμιση της προηγούμενης δεκαετίας. Τη συγκεκριμένη περίοδο συσσωρεύτηκαν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες συμβασιούχων στο δημόσιο τομέα, απόρροια του πελατειακού κράτους, που μονιμοποίησε η επόμενη κυβέρνηση.

Η ένταξη της χώρας στη ευρωζώνη ενίσχυσε τις συλλογικές μας ψευδαισθήσεις και συνεχίζαμε να αξιώνουμε ακόμη περισσότερη ευημερία ανεξαρτήτως των παραγωγικών δυνατοτήτων της ελληνικής οικονομίας. Η σημερινή κρίση, που εξετάζεται κυρίως μόνο στην οικονομική της διάσταση, είναι συνέπεια όλων αυτών των διαδικασιών που συντελέστηκαν τα τελευταία σαράντα έτη. Μια σφαιρική προσέγγιση και αποτίμηση της κρίσης προϋποθέτει πνεύμα αυτοκριτικής,  ατομικά επίπονο αλλά κοινωνικά λυσιτελές, που όμως δεν συνιστά μία αρεστή προοπτική για ένα μεγάλο μέρος του κοινωνικού συνόλου και φυσικά του πολιτικού προσωπικού. Η μετάθεση των ευθυνών στο διεθνοποιημένο ή μη κεφάλαιο είτε  στους ξένους, εταίρους ή μη, που μας επιβουλεύονται μπορεί να είναι ψυχολογικά ανακουφιστική όχι όμως και κοινωνικά επωφελής.

Η παρούσα κυβέρνηση διαπραγματεύεται, ίσως πιο αποφασιστικά, στις Βρυξέλλες την αποφυγή της άμεσης χρεωκοπίας της χώρας. Ο μέχρι τώρα όμως βίος της συγκυβέρνησης δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας σχετικά με τη δυνατότητές του μεταρρυθμιστικού της έργου, στο βαθμό που στελεχώνεται από μερικούς ιδεοτυπικούς χαρακτήρες και ακολουθεί πρακτικές του χρεωκοπημένου πολιτικού μας συστήματος. Το ερώτημα που προκύπτει μοιάζει να είναι ρητορικό: δύναται ένα σύστημα να μεταρρυθμιστεί τόσο ριζικά ώστε να αλλάξει η ίδια του η φύση;

* Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων