Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα

oikonomica

Σε πολλές περιπτώσεις έχουμε παρουσιάσει το τραπεζικό σύστημα σαν ένα γίγαντα με γυάλινα πόδια. Το όλο σύστημα στηρίζεται αποκλειστικά στην εμπιστοσύνη. Την εμπιστοσύνη των καταθετών, την εμπιστοσύνη των μετόχων, την εμπιστοσύνη των ομολογιούχων των τραπεζών, την εμπιστοσύνη των άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

Η φιλελεύθερη άποψη υποστηρίζει ότι σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά ο κάθε εμπλεκόμενος θα πρέπει να πάρει τις απώλειες του. Το κράτος δε θα πρέπει να παρεμβαίνει για να σώζει μετόχους ομολογιούχους ή μεγαλοκαταθέτες. Γιατί να επιβαρύνονται οι φορολογούμενοι για την απληστία κάποιων τραπεζιτών; Την ίδια άποψη παραδόξως έχει υιοθετήσει και η αριστερά.

Οι μόνοι οι οποίοι θα καλύπτονται από εδώ και στο έξης είναι οι ασφαλισμένοι καταθέτες, οι οποίοι μάλιστα δε θα καλύπτονται από μια κρατική οντότητα, αλλά από τους μηχανισμούς ασφάλισης καταθέσεων της χώρας τους. Ο πρόεδρος του Euro group, Jeroen Dijsselbloem ήταν ξεκάθαρος. Το μοντέλο της Κύπρου (bail in) θα αποτελέσει πρότυπο και για τις τραπεζικές διασώσεις στο μέλλον. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν πρόκειται να εγγυηθεί καν όλες τις καταθέσεις.

Έχουμε αναφερθεί και παλαιότερα στη Συνθήκη της Βασιλείας, η οποία αναφέρεται σε μετόχους, ομολογιούχους και καταθέτες άνω των €100.000 ως επαγγελματίες μετέχοντες στις αγορές. Ανθρώπου ή οργανισμούς οι οποίοι οφείλουν να είναι προσεκτικοί όταν επιλέγουν που θα τοποθετήσουν τα χρήματά τους. Αν τοποθέτησαν τα χρήματά τους σε μια αφερέγγυα τράπεζα κινδυνεύουν να τα χάσουν ανά πάσα στιγμή.

Όλα αυτά ακούγονται απολύτως λογικά. Είναι όμως; Ας ρίξουμε όμως μια ματιά και στην αντίθετη άποψη.

Τι μπορεί να πει κανείς σε έναν έμπορο, ο οποίος, γνωρίζοντας ότι το ασφαλιστικό του ταμείο είναι στα όρια της χρεοκοπίας, έχει αποταμιεύσει €200.000 για να μπορέσει να επιβιώσει όταν θα κλείσει το μαγαζί του και βγει στη σύνταξη; Σίγουρα δε θεωρούσε τις καταθέσεις αυτές επένδυση, τις θεώρησε αποταμίευση. Το ίδιο ισχύει με τον ταμία μιας μεγάλης εταιρείας, ο οποίος κρατάει τα διαθέσιμα της εταιρείας του σε ένα λογαριασμό όψεως. Με αυτά τα κεφάλαια σκόπευε να πληρώσει μισθοδοσία των υπαλλήλων του, καθώς και υποχρεώσεις προς προμηθευτές. Ούτε αυτός θεωρεί τις καταθέσεις του επένδυση.

Μια πολύ σημαντική χρήση του χρήματος είναι η διαφύλαξη της αξίας. Αυτό σημαίνει ότι με το χρήμα αποθηκεύουμε την αγοραστική μας αξία, έτσι ώστε να τη χρησιμοποιήσουμε στο μέλλον. Οι καταθέσεις όψεως, όπως έχουμε πει και παλαιότερα περιλαμβάνονται στο στενό ορισμό του χρήματος (M1), οπότε αποτελούν και αυτές ένα από τα βασικότερα μέσα αποθήκευσης αγοραστικής αξίας.

Το κράτος λοιπόν, το οποίο είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία ενός ευνοϊκού κλίματος για την άνθιση της οικονομικής ζωής, δεν θα πρέπει να διασφαλίζει ότι η κάθε οικονομική μονάδα, νοικοκυριό ή επιχείρηση, θα μπορεί με ευκολία και ασφάλεια να αποθηκεύει την αγοραστική της αξία; Η συσσώρευση χαρτονομισμάτων σε μια γωνιά δεν είναι ούτε εύκολη, ούτε πρακτική. Επιπρόσθετα είναι μια λύση η οποία σίγουρα δεν μπορεί να προτιμηθεί για μεγάλα ποσά.

Από αυτή την οπτική γωνία μπορούμε να πούμε ότι η λύση η οποία δόθηκε στο τραπεζικό αδιέξοδο στην Κύπρο ήταν καταστροφική. Η ΕΕ αποφάσισε στη ουσία να καταστρέψει τμήμα των χρημάτων που υπήρχαν στη Μεγαλόνησο. Ο κ. Jeroen Dijsselbloem μάλιστα υποστήριξε ότι το μοντέλο της Κύπρου θα ακολουθηθεί και σε μελλοντικές περιπτώσεις διασώσεων στο μέλλον. Αυτή η πρόθεση μπορεί να αποβεί μοιραία για το τραπεζικό σύστημα της περιφέρειας και για αυτό το λόγο ευρωπαίοι αξιωματούχοι φρόντισαν να τη συμμαζέψουν κάπως σε δεύτερη φάση. Ποιος θα κρατούσε καταθέσεις άνω των €100.000 σε μια τράπεζα της περιφέρειας από εδώ και στο εξής;

Μπορεί ένα φυσικό πρόσωπο να διακινδυνεύσει τις οικονομίες μιας ζωής ή μια επιχείρηση τα κεφάλαια κίνησής της, καταθέτοντάς τα σε μια τράπεζα της περιφέρειας ή ακόμα και του σκληρού πυρήνα της ΕΕ αν τα πράγματα επιδεινωθούν και εκεί στο μέλλον; Οι συνέπειες για την οικονομία της ευρωζώνης θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές, καθώς θα έπαυε σταδιακά να αποτελεί ασφαλή πόλο έλξης κεφαλαίων.

Σημαίνει αυτό ότι το κράτος θα πρέπει να παρεμβαίνει, με χρήματα των φορολογουμένων για να διασώζει τράπεζες, οι οποίες χρεοκόπησαν μετά από ατυχείς επενδυτικές επιλογές; Δυστυχώς η απάντηση είναι ναι. Το χρήμα είναι δημόσιο αγαθό και απαραίτητη υποδομή για τη λειτουργία της οικονομίας και το κράτος θα πρέπει να το διασφαλίζει και αποτρέποντας βίαιες υποτιμήσεις και απώλειές του. Το ότι το κράτος αποφάσισε ότι δεν επιθυμεί να παρέχει το απαραίτητο χρήμα για τη λειτουργία της οικονομίας το ίδιο δε σημαίνει ότι πρέπει να αφήσει το χρηματοπιστωτικό σύστημα στην τύχη του ή στην καταστροφή του.

Ο μόνος κανόνας που σίγουρα θα πρέπει να ακολουθείται είναι ότι η βοήθεια που παρέχει το κράτος σε οποιαδήποτε τραπεζική διάσωση θα πρέπει να είναι με αντάλλαγμα κοινές μετοχές των τραπεζών και όχι με ευφάνταστους τρόπους, οι οποίοι παρά την τεράστια συμμετοχή των φορολογουμένων αφήνουν τον έλεγχο των τραπεζών στους παλαιούς ιδιοκτήτες τους. Όποιος βάζει τα κεφάλαια θα πρέπει να παίρνει και τον έλεγχο της επιχείρησης. Αν τα κεφάλαια προέρχονται από το φορολογούμενο, ο έλεγχος των τραπεζών θα πρέπει να περνάει στο δημόσιο.