Η Κύπρος ανακαλύπτει ότι όλα τα έθνη δεν είναι ίσα

Σοφοκλέους 10

του Χριστόφορου Πισσαρίδη

Επέστρεψα στην Κύπρο στα τέλη Ιανουαρίου, μεταξύ άλλων, για να βοηθήσω στην προεκλογική εκστρατεία του Νίκου Αναστασιάδη, του νυν προέδρου. Τον Φεβρουάριο επικρατούσε αισιοδοξία στη Λευκωσία και η ελληνική και η κυπριακή σημαία ανέμιζαν, με το μπλε να υπερτερεί του κίτρινου. Δεν είχαμε ιδέα που θα μας οδηγούσε η σχέση μας αυτή με τους Έλληνες.

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η Κύπρος αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα με την Ελλάδα, εξαιτίας των στενών δεσμών μεταξύ των δύο χωρών. Αλλά η Κύπρος έχει διαχειρίσιμο δημοσιονομικό έλλειμμα και αποτελεσματικές νομικές και λογιστικές υπηρεσίες, τις οποίες κληρονόμησε από τη βρετανική αποικιοκρατία. Η μεγαλύτερη πλειοψηφία των ανθρώπων που εργάζονται σε αυτές τις υπηρεσίες, έχουν εκπαιδευτεί σε βρετανικά πανεπιστήμια και μιλούν άπταιστα αγγλικά.  

Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, όταν χάθηκε το μεγαλύτερο μέρος της γεωργικής και βιομηχανικής παραγωγής, η Κύπρος αποφάσισε να προσθέσει τις επιχειρηματικές υπηρεσίες στον τουρισμό της, ως μία από τις κύριες εξαγωγές της. Οι συμφωνίες διπλής φορολογίας, οι χαλαρές πολιτικές μετανάστευσης και η χαμηλή εταιρική φορολογία προσέλκυσαν επιχειρήσεις από τη Μέση Ανατολή, την ΕΕ και τη Ρωσία.

Το πρόβλημα, σύμφωνα με την Τρόικα (ΔΝΤ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΕΚΤ), είναι ότι αυτό έφερε επίσης τεράστιες ποσότητες τραπεζικών καταθέσεων στην Κύπρο, διογκώνοντας τον τραπεζικό τομέα σε «μη βιώσιμες» διαστάσεις. Οι καταθέσεις αντιστοιχούν περίπου σε οκτώ φορές το μέγεθος του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Ο αριθμός αυτός ωστόσο, εξακολουθεί να είναι μικρότερος από αυτόν του Λουξεμβούργου, και ελάχιστα διαφορετικός από αυτόν της Μάλτας ή της Ιρλανδίας.

Η Τρόικα, με την ευθαρσή υποστήριξη του Γερμανού υπουργού οικονομικών, λέει στους Κύπριους ότι το «επιχειρηματικό τους μοντέλο» είναι μη βιώσιμο. Ουσιαστικά, προτείνει οι τράπεζες της Κύπρου να συρρικνωθούν κατά 50-60 τοις εκατό μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια –και η ευκαιρία για συρρίκνωση προσφέρθηκε «στο πιάτο». Οι μεγαλύτερες κυπριακές τράπεζες –η Λαϊκή Τράπεζα και η Τράπεζα της Κύπρου- είχαν επενδύσει σημαντικά στα ελληνικά κρατικά ομόλογα. Οι τράπεζες θα χρειάζονταν κεφάλαιο για να συνεχίσουν να λειτουργούν. Αυτό είναι και το σημείο όπου προκαλεί σύγχυση η λήψη αποφάσεων της Τρόικας, και το όραμα των ιδρυτών του ενιαίου νομίσματος μετατρέπεται σε παρωδία.

Το αρχικό σχέδιο ήταν να επιβληθούν εισφορές σε όλες τις καταθέσεις, παρά το γεγονός ότι οι καταθέσεις κάτω των €100.000 ήταν ασφαλισμένες. Οι Ρώσοι καταθέτες θα έπρεπε να συμβάλλουν στην ανακεφαλαιοποίηση των δύο προβληματικών τραπεζών. Μετά την απόρριψη του σχεδίου από το κυπριακό κοινοβούλιο, το μοίρασμα του βάρους και η συμμετοχή των Ρώσων έπαψαν να αποτελούν στόχο. Η ανησυχία της Τρόικας ήταν ότι η ανακεφαλαιοποίηση θα πρέπει να αναληφθεί από τους καταθέτες των δύο τραπεζών με καταθέσεις άνω των €100.000. Ορισμένοι άνθρωποι και ορισμένα ιδρύματα έχασαν σχεδόν όλες τους τις οικονομίες εν μία νυκτί, ένα θέμα που δεν απασχόλησε την Τρόικα. Το Πανεπιστήμιο της Κύπρου είχε όλες του τις επιχορηγήσεις έρευνας, αλλά και τις δωρεές, στις δύο αυτές τράπεζες.

Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισαν την Κύπρο ορισμένοι από τους εταίρους της ευρωζώνης, δείχνει ότι, πέρα από το νομισματικό μπλοκ το οποίο διενεργεί ως συνεργασία ίσων, υπάρχει και μία αποσπασματική ομάδα χωρών για την οποία τα εθνικά συμφέροντα των μεγάλων χωρών είναι σημαντικότερα από τα συμφέροντα του συνόλου. Εν τω μεταξύ, η αμεθόδευτη λήψη αποφάσεων από το Eurogroup συνεχίζεται.

Μετά τη συμφωνία της Κύπρου, ο πρόεδρος της ομάδας δήλωσε ότι αυτό θα αποτελέσει πρότυπο για το μέλλον. Εξαπλώθηκε πανικός στην ευρωζώνη και η αξία του ευρώ έπεσε· και στη συνέχεια ήρθε η άρνηση, την ίδια ημέρα –ότι τάχα οι δηλώσεις ελήφθησαν «εκτός πλαισίου». Από ότι φαίνεται, η Κύπρος είναι τελικά «ειδική περίπτωση». Περιμένουμε ακόμα να ακούσουμε τι ακριβώς την κάνει τόσο ειδική.

Η λήψη αποφάσεων στην ευρωζώνη έχει πλέον πέσει ακόμα πιο χαμηλά. Άσχετα με το αν η συμφωνία είναι καλή ή κακή για την Κύπρο, παρατηρώντας τον τρόπο με τον οποίο ελήφθησαν αποφάσεις, τις αντιθέσεις της κάθε εβδομάδας με την προηγούμενη, τον σχεδιασμό προτύπων και την επακόλουθη απόσυρσή τους σε μία νύχτα, το «διώξιμο» των Ρώσων επενδυτών τη μία μέρα και την προσέλκυσή τους την επόμενη κάπου αλλού στην Ευρώπη, όλα αυτά δημιουργούν σοβαρές αμφιβολίες για την ικανότητα αυτής της ομάδας να παίρνει τις σωστές αποφάσεις οι οποίες θα ωθήσουν προς τα εμπρός την Ευρώπη στην χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την οικονομική ανάπτυξη.

Η Λευκωσία είναι πλέον ένας τόπος απόκοσμος: ερημωμένοι δρόμοι με τους ανθρώπους κολλημένους στις τηλεοράσεις τους για να ακούσουν τις τελευταίες ειδήσεις. Πολλοί ξένοι δημοσιογράφοι μεταφέρουν μεγάλες κάμερες στα ξενοδοχεία και απέναντι από τη Βουλή. Επικρατεί ολική απελπισία. Τα χαμόγελα εξαφανίστηκαν. Τίποτε παρόμοιο δεν έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν. Τι κάνουμε τώρα; Είναι δύσκολο να απαντήσει κανείς. Υπάρχουν τα αποθέματα φυσικού αερίου στα ανοικτά των ακτών μας, να μας δίνουν κάποια ελπίδα, αλλά και αυτά μπορεί να τα πάρουν «αυτοί».

Συνεχίζω να λέω ότι ένας κλάδος επιχειρηματικών υπηρεσιών δεν χρειάζεται μεγάλες τράπεζες. Μπορούμε να αναζωογονήσουμε τον τομέα. Αλλά τι θα γίνει αν φύγουν οι ξένες εταιρείες; Υπάρχουν ήδη ιστορίες για διάφορους Ρώσους που λέγεται πως έχουν δεχθεί τηλεφωνήματα από τη Μάλτα, τη Λετονία και άλλα μέρη για να μεταφέρουν εκεί τις δραστηριότητές τους.

Το μέλλον διαφαίνεται πραγματικά δυσοίωνο. Δεν είναι ξεκάθαρο το τι θα ακολουθήσει στη συνέχεια και από πού να το περιμένουμε.