Είδη και Ποσότητα Χρήματος στη Ζώνη του Ευρώ: Η Ελληνική Συμβολή

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) κατηγοριοποιεί το χρήμα, ή τα νομισματικά μεγέθη (monetary aggregates) όπως τα ονομάζει η Τράπεζα της Ελλάδας (ΤτΕ), σε τρεις γενικές κατηγορίες. Τις ονομάζειστενό χρήμα (narrow money), «ενδιάμεσο» χρήμα («intermediate» money) και ευρύ χρήμα (broad money), ή M1, M2 και M3, αντίστοιχα.

Στο στενό χρήμα (M1) περιλαμβάνονται το νόμισμα (currency) — δηλαδή κέρματα και χαρτονομίσματα (ή τραπεζογραμμάτια, όπως τα αποκαλεί η Τράπεζα της Ελλάδος) — και οι καταθέσεις που είναι άμεσα μετατρέψιμες σε νόμισμα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πληρωμές χωρίς μετρητά (overnight deposits).

Το «ενδιάμεσο» χρήμα (M2) περιλαμβάνει το στενό χρήμα (M1), αλλά και όλες οι καταθέσεις που είναι «κλειστές» για έως και 2 χρόνια ή/και που είναι εξαργυρώσιμες υπό προθεσμία έως 3 μηνών. Αυτές οι καταθέσεις, μας λέει η ΕΚΤ, ανάλογα με την χρηματική τους ποιότητα (moneyness), είναι μετατρέψιμες σε στενό χρήμα. Το M2 αντανακλά το ενδιαφέρον στην παρακολούθηση και ανάλυση ενός νομισματικού μεγέθους, που, εκτός από το νόμισμα, περιλαμβάνει καταθέσεις που είναι ρευστές, με κάποιους περιορισμούς (πχ, ανάγκη προηγούμενης ειδοποίησης, καθυστερήσεις, πρόστιμα, ή αμοιβές).

Το ευρύ χρήμα (M3) περιλαμβάνει το M2 και διάφορους εξαγοράσιμους τίτλους και μετοχές, που εκδίδουν τα Νομισματικά Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα (ΝΧΙ), δηλαδή κυρίως οι τράπεζες.

Τα Νομισματικά Μεγέθη της Ζώνης του Ευρώ

Υποχρεώσεις (1)	M1	M2	M3
Νόμισμα σε Κυκλοφορία	✓	✓	✓
Καταθέσεις μιας Ημέρας	✓	✓	✓
Καταθέσεις Προθεσμίας έως 2 Ετών		✓	✓
Καταθέσεις υπό Προειδοποίηση έως 3 Μηνών		✓	✓
Συμφωνίες Επαναγοράς (REPOs)			✓
Χρεόγραφα ΝΧΙ διάρκειας έως 2 Ετών			✓
Μερίδια Αμοιβαίων Κεφαλαίων Διαθεσίμων			✓
(1) Υποχρεώσεις του εκδίδων-χρήμα τομέα και υποχρεώσεις της κεντρικής κυβέρνησης με χρηματικό χαρακτήρα, στην κατοχή του κρατών-χρήμα τομέα.

Παρατηρήστε ότι πέραν του νομίσματος σε κυκλοφορία, η κεντρική τράπεζα θεωρεί χρήμα τόσο τις καταθέσεις (μιας ημέρας αλλά και προθεσμιακές), όσο και τις συμφωνίες επαναγοράς (REPOs), τα αμοιβαία κεφάλαια και τα χρεόγραφα των τραπεζών.

Σύμφωνα με την ΕΚΤ, οι ορισμοί αυτοί αφορούν εναρμόνιση των ορισμών του εκδίδων-χρήμα τομέα (money-issuing sector), του κρατών-χρήμα τομέα (money-holding sector) και των διαφόρων κατηγοριών υποχρεώσεων των ΝΧΙ.

• Ο εκδίδων-χρήμα τομέας αποτελείται από οντότητες που εκδίδουν υποχρεώσεις, με υψηλή χρηματική ποιότητα (moneyness), προς μη-ΝΧΙ στη ζώνη του ευρώ (εκτός κεντρικής κυβέρνησης). Αυτός ο τομέας αποτελεί τα Νομισματικά Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα (ΝΧΙ) στη ζώνη του ευρώ.
• Ο κρατών-χρήμα τομέας στοιχειοθετεί όλα τα μη-ΝΧΙ ιδρύματα που βρίσκονται στη ζώνη του ευρώ (εκτός από την κεντρική κυβέρνηση). Επιπλέον των νοικοκυριών, περιλαμβάνονται εδώ οι μη-χρηματοπιστωτικές εταιρίες και τα χρηματιστικά/χρηματοδοτικά ιδρύματα που δεν είναι ΝΧΙ, όπως επίσης και οι περιφέρειες, οι τοπικές αυτοδιοικήσεις και τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης.
• Οι κεντρικές κυβερνήσεις θεωρείται ότι αποτελούν έναν «χρηματικά-ουδέτερο» τομέα («money-neutral» sector), με μία εξαίρεση: υποχρεώσεις της κεντρικής κυβέρνησης με χρηματικό χαρακτήρα (λογαριασμοί Ταχυδρομείου, λογαριασμοί εθνικών αποταμιεύσεων και λογαριασμοί του υπουργείου οικονομικών) περιλαμβάνονται ως ειδικό στοιχείο στον ορισμό των νομισματικών μεγεθών.

«Από τον Ιανουάριο 2001, που η Ελλάδα εντάχθηκε στη ζώνη του ευρώ, τα ελληνικά νομισματικά μεγέθηπου υπολογίζονται αφορούν στη λεγόμενη ‘ελληνική συμβολή’ στα αντίστοιχα μεγέθη της ευρωζώνης,»μας λέει η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ). Η ελληνική συμβολή υπολογίζεται έτσι ώστε, αν αθροιστεί με τις αντίστοιχες συμβολές των άλλων χωρών της ζώνης του ευρώ, να προκύψει το νομισματικό μέγεθος της ζώνης του ευρώ. Έτσι, οι καταθέσεις της ελληνικής συμβολής αναφέρονται σε καταθέσεις σε ελληνικά ΝΧΙ, από Έλληνες και αλλοδαπούς.

Για τα χρεόγραφα (ομόλογα) των ΝΧΙ, υπάρχει ειδική διαχείριση, ως προς το ότι η ελληνική συμβολήισούται με τα χρεόγραφα που έχουν εκδώσει τα ΝΧΙ, μείον τα χρεόγραφα που κρατάνε στο χαρτοφυλάκιό τους τα ελληνικά ΝΧΙ και έχουν εκδοθεί από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ. Έτσι, η ελληνική συμβολή, σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να είναι και αρνητικό μέγεθος (εφόσον, συνολικά, τα ελληνικά ΝΧΙ έχουν στην κατοχή τους περισσότερα χρεόγραφα ΝΧΙ άλλων χωρών της ζώνης του ευρώ από όσα έχουν εκδώσει τα ελληνικά ΝΧΙ).

Τέλος, υπάρχει ιδιαίτερο πρόβλημα με τον υπολογισμό της ελληνικής συμβολής στη νομισματική κυκλοφορία (τραπεζογραμμάτια –δηλαδή χαρτονομίσματα– και κέρματα σε κυκλοφορία). «[Η] νομισματική κυκλοφορία μπορεί να υπολογιστεί μόνο για το σύνολο της ζώνης του ευρώ και όχι για κάθε χώρα χωριστά,» μας λέει η ΤτΕ και ο υπολογισμός της συνεισφοράς του κάθε κράτους-μέλους της ζώνης, γίνεται με βάση έναν συμβατικό κανόνα. Σύμφωνα με τον κανόνα αυτό, η ελληνική συμβολή στη νομισματική κυκλοφορία υπολογίζεται αν υποθέσουμε ότι το ποσοστό των τραπεζογραμματίων που έχει θέσει σε κυκλοφορία η ΤτΕ είναι ανάλογο με τη κλείδα συμμετοχής της Ελλάδας στο μετοχικό κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), εξαιρουμένου του ποσοστού των τραπεζογραμματίων που έχει εκδώσει απευθείας η ΕΚΤ. Με άλλα λόγια, η ελληνική συμβολή στη νομισματική κυκλοφορία είναι ανεξάρτητη από τη συμβολή της ΤτΕ στην έκδοση και στη συνολική κυκλοφορία νομίσματος στη ζώνη του ευρώ και υπολογίζεται στη βάση σύμβασης, οπότε, πιθανότατα,δεν έχει σχέση με τη νομισματική κυκλοφορία εντός Ελλάδος, η οποία δεν μπορεί να υπολογιστεί. Η ΤτΕ μας υπενθυμίζει ότι, αντίστοιχα επί δραχμής, δεν ήταν εφικτό να υπολογιστεί η νομισματική κυκλοφορία σε κάθε περιφέρεια της Ελλάδος.

Η ΤτΕ παρέχει τα στοιχεία για την εξέλιξη της ελληνικής συμμετοχής στα νομισματικά μεγέθη, στα χρόνια που η Ελλάδα συμμετέχει στη ζώνη του ευρώ, με βάση τα οποία δημιουργήθηκαν τα παρακάτω εποπτικά διαγράμματα των κυρίως μεγεθών. Τα διαγράμματα έγιναν με βάση την υπόθεση ότι η ελληνική συμμετοχή στο νόμισμα σε κυκλοφορία έχει παραμείνει μέρος της παροχής χρήματος στην ελληνική οικονομία, επειδή, γενικά, η ελληνική συμμετοχή στο M3 είναι ο μόνος τρόπος προσέγγισης της πραγματικής παροχής χρήματος στην ελληνική οικονομία, που μας παρέχουν η ΕΚΤ και η ΤτΕ.

Ελληνική Συμβολή στα Κύρια Νομισματικά Μεγέθη της Ζώνης του Ευρώ (γραφήματα σε Excel)

Ελληνική Συμβολή στα Νομισματικά Μεγέθη της Ευρωζώνης

Ποσοστιαία Σύσταση Ελληνικής Συμβολής στα Νομισματικά Μεγέθη της Ευρωζώνης

Στο επάνω γράφημα παρουσιάζονται οι κύριες συνιστώσες της παροχής χρήματος στην ελληνική οικονομία (της ελληνικής συμβολής στο M3), σε δις ευρώ. Από κάτω προς τα επάνω βλέπουμε τηνελληνική συμβολή πρώτα

• στο νόμισμα σε κυκλοφορία (πορτοκαλί), έπειτα
• στο υπόλοιπο M1 (δηλαδή τις καταθέσεις μίας ημέρας — μπλε ανοιχτό), έπειτα
• στο μέρος του M2 πέραν του M1 (δηλαδή τις προθεσμιακές καταθέσεις — πράσινο) και, τέλος,
• στο μέρος του M3 πέραν του M2 (μοβ).

Στο κάτω διάγραμμα, βλέπουμε τα ίδια μεγέθη, με τα ίδια χρώματα, αυτή τη φορά ως ποσοστά της συνολικής παροχής χρήματος στην ελληνική οικονομία (ποσοστά της ελληνικής συμβολής στο M3).

Σταμάτης Καββαδίας

fekyou.info