Βαρβάκειος Πρότυπος Σχολή

Νέα Πολιτική

του Νίκου Σ. Λιναρδάτου

Η Εποχή των Αρίστων

Μια φορά κι έναν καιρό, υπήρχαν στην Ελλάδα μας Σχολεία, όπου τα παιδιά πήγαιναν να μάθουν αληθινά γράμματα και οι καθηγητές λαχταρούσαν να μεταδώσουν τις γνώσεις τους. Αυτά λοιπόν τα λίγα, τα ελάχιστα Σχολεία, ξεχώριζαν από τα άλλα και ονομάζονταν Πρότυπα! Όμως, σύγχρονοι «πολιτικοί οδοστρωτήρες», που ήθελαν τους νέους ανθρώπους αγράμματους και ανίσχυρους, για να μπορούν να τους κάνουν ό,τι θέλουν, τα μίσησαν και προσπάθησαν να τα εξαφανίσουν… Αυτά όμως, πεισμάτωσαν, αντιστάθηκαν και τελικά βγήκαν νικητές! Παιδεία, ώρα μηδέν!

Σίγουρα δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερος τίτλος για το άρθρο αυτό αναφορικά με το Βαρβάκειο. Ένας τίτλος, τον οποίο δανείζομαι με απόλυτο σεβασμό από το εξαίρετο βιβλίο του Συλλόγου Αποφοίτων Βαρβακείου Σχολής, «Βαρβάκειος Πρότυπος Σχολή, η εποχή των αρίστων». «Βαρβακειόπαις» και εγώ (1963-1969), είχα την ευτυχία να ζήσω στην κυριολεξία ένα όνειρο: να μάθω γράμματα! Ναι! Όλο το μεγαλείο της αληθινής μάθησης κρύβεται –και ταυτόχρονα αποκαλύπτεται– μέσα από τις παραπάνω τρεις λέξεις: Να Μάθω Γράμματα! Και, μάλιστα, όχι πηγαίνοντας σε ένα πανάκριβο ιδιωτικό σχολείο, αλλά σε ένα Δημόσιο Σχολείο, όπου όλοι οι μαθητές είχαν πρόσβαση, αρκεί να πληρούσαν ένα και μοναδικό κριτήριο: αυτό της επιτυχίας στις εισαγωγικές εξετάσεις.

Τελειώνοντας το Δημοτικό Σχολείο, ήδη από την άγουρη ηλικία των 12 χρόνων, είχα να αποφασίσω ανάμεσα σε δύο επιλογές. Η πρώτη, ήταν και η πλέον εύκολη: δεν είχα παρά να κάνω μια απλή εγγραφή, χωρίς εξετάσεις, στο Γυμνάσιο της γειτονιάς μου. Η δεύτερη επιλογή ήταν και η πλέον δύσκολη: να δώσω εξετάσεις, να διαγωνιστώ σε όλα τα μαθήματα, μαζί με πάνω από 2,5 χιλιάδες –μπορεί και περισσότερους– μαθητές από όλες τις περιοχές της Αθήνας/Αττικής/Ελλάδας, που επιθυμούσαν να γίνουν μαθητές του Βαρβακείου.

Επέλεξα την δεύτερη επιλογή, την πιο δύσκολη. Εκεί, λοιπόν, όπου όλοι οι φίλοι και συμμαθητές μου από την γειτονιά έπαιζαν μπάλα και έκαναν μπάνια ξένοιαστοι, εγώ είχα μπει στα δύσκολα, δίνοντας εξετάσεις για την εισαγωγή μου στο Βαρβάκειο. Όταν βγήκαν τα αποτελέσματα, η χαρά των γονιών μου ήταν απερίγραπτη! Όσο για εμένα, φυσικά και χάρηκα, μην έχοντας συνειδητοποιήσει ακόμη σε τι δύσκολη, αλλά ταυτόχρονα μεγάλη, λεωφόρο ξεκινούσα τη μόρφωσή μου, ανάμεσα στους 200 «Αρίστους» των 5 τμημάτων της πρώτης τάξης του Βαρβακείου.

Το Βαρβάκειο τότε «φιλοξενείτο» σε κτίριο Δημοτικών Σχολείων στην οδό Κωλέττη, στην πλατεία Κάνιγγος. Τα μαθήματα και στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου αλλά και του Λυκείου, ήταν πάντα απογευματινά, εκτός από 1-2 τμήματα της A΄ Γυμνασίου, που γίνονταν πρωί. 

Από την πρώτη κιόλας μέρα των μαθημάτων, αντιληφθήκαμε, όλα τα «πρωτάκια», ότι κάτι το μεγάλο, το ξεχωριστό επρόκειτο να συμβεί, που θα άλλαζε κυριολεκτικά την ζωή μας… Οι καθηγητές μας, φάνταζαν στα παιδικά μας μάτια «τεράστιοι» και αυστηροί.

Τις πρώτες μέρες μας έδωσαν τα σχολικά βιβλία – αυτά που έδινε το υπουργείο Παιδείας και στους μαθητές των άλλων σχολείων. Δεν θυμάμαι να τα ανοίξαμε καν… Καινούρια τα πήραμε, καινούρια τα κρατήσαμε – και αυτό γιατί τα μαθήματα στην συντριπτική τους πλειοψηφία γίνονταν με κάτι βιβλία-τόμους! Μαθηματικά από το βιβλίο του Τόγκα, Φυσικοχημεία από του Μάζη και του Περιστεράκη, Θρησκευτικά από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη… Πράγματα πρωτόγνωρα για τα άλλα Γυμνάσια/Λύκεια, Δημόσια ή Ιδιωτικά, που χρησιμοποιούσαν τα σχολικά βιβλία του υπουργείου Παιδείας.

Από την πρώτη, λοιπόν, στιγμή, ξεκινούσε η μεγάλη, η τεράστια διαφορά του Πρότυπου Δημόσιου Σχολείου, του Βαρβάκειου, με τα άλλα Δημόσια και Ιδιωτικά Σχολεία της Ελλάδας. Αν και λιγάκι… «κουμπωμένοι» στην αρχή – αρχίσαμε να αισθανόμαστε αληθινά ξεχωριστοί σαν μαθητές.

«Εμπρός παιδιά του Βαρβακείου, με τη λαχτάρα στην καρδιά, για μια ζωή που να’ ναι πάντα, γεμάτη αλήθεια κι ομορφιά», έλεγε ο ύμνος του Σχολείου μας, και μας έκανε να γεμίζουμε από υπερηφάνεια!

Βαρβάκειος Πρότυπος Σχολή: έτος ιδρύσεως 1860

 Τρεις λέξεις, μία ουσιαστική πρωτοπορία στην μόρφωσή μας! Μία συνεχής, ευγενική άμιλλα με τους μαθητές των ελάχιστων άλλων Πρότυπων ή Πειραματικών Σχολείων: Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων (1833), Ιωνίδειος Σχολή Πειραιά (1847), Ευαγγελική Σχολή Ν. Σμύρνης (1934/1972), Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών και το Γυμνάσιο Αριστούχων Αναβρύτων (1946). (Συγνώμη αν ξέχασα κάποιο). Σύνολο έξι Σχολεία, που αποτελούσαν το «δόρυ» της Παιδείας, με «αιχμή» το Βαρβάκειο! Το Δημόσιο Πρότυπο Σχολείο, στο οποίο η φοίτησή σου και μόνο, αποτελούσε κάτι το αληθινά μοναδικό και ξεχωριστό!

Στις μέρες μας, ακούγονται αμέτρητες διαμαρτυρίες γονιών και εκπαιδευτικών, ότι στις αίθουσες των σχολείων υπάρχουν 20 και 25 μαθητές – αριθμός που τον χαρακτηρίζουν υπερβολικό και ταυτόχρονα εμπόδιο στη μάθηση… Τι θα έλεγαν αλήθεια αν γνώριζαν ότι σε κάθε τμήμα του Βαρβακείου ήμασταν σαράντα -40!- μαθητές; Και ότι εξεταζόμαστε σχεδόν κάθε μέρα και ότι γινόταν ουσιαστική διδασκαλία πέρα και έξω από τα «συνηθισμένα» σχολικά βιβλία; Βλέπετε, τότε εμείς οι μαθητές διψούσαμε για μάθηση και οι καθηγητές μας διψούσαν για διδασκαλία.

Η δυσκολία του να γίνεις καθηγητής στο Βαρβάκειο: όπως εμείς δίναμε σκληρές εξετάσεις προκειμένου να μπούμε στο Βαρβάκειο, έτσι και οι καθηγητές μας έδιναν τη δική τους σκληρή μάχη για να γίνουν καθηγητές του Βαρβακείου! Καταρχήν, οι καθηγητές μας είχαν βαθμό Γυμνασιάρχη ή Λυκειάρχη. Μπορούσαν θαυμάσια να παραμείνουν στα Γυμνάσια ή στα Λύκεια όπου δίδασκαν και να είναι διευθυντές των σχολείων τους. Όμως, αυτό δεν τους ήταν αρκετό. Επιδίωξή τους, όνειρο ζωής και μεγάλη τους τιμή, ήταν να γίνουν καθηγητές του Βαρβακείου.

Έφευγαν λοιπόν με απόσπαση από τα σχολεία τους και έρχονταν στο Βαρβάκειο για δύο δοκιμαστικά χρόνια, όπου παρακολουθούσαν στα διάφορα τμήματα το πώς γινόταν η εξέταση και η παράδοση των μαθημάτων –καθένας σύμφωνα με την ειδικότητά του, όλο το 6ωρο– ακόμα και 7ωρο πρόγραμμα διδασκαλίας που είχαμε τότε… Παρακολουθούσαν τα πάντα, χωρίς να παρεμβαίνουν, κρατώντας πολύτιμες σημειώσεις. Και μετά από δύο πλήρεις σχολικές χρονιές καθημερινής παρακολούθησης, ερχόταν η ώρα και της δικής τους δοκιμασίας: Επέλεγαν οι ίδιοι ένα τμήμα –του Γυμνασίου ή του Λυκείου, ανάλογα– και γίνονταν για μία διδακτική ώρα, εκείνοι καθηγητές μας. Εξέταζαν στο μάθημα της ημέρας και στη συνέχεια προχωρούσαν στην παράδοση του μαθήματος της επόμενης ημέρας. Η όλη διαδικασία λάμβανε χώρα ενώπιον πολυμελούς επιτροπής καθηγητών του Διδασκαλείου Μέσης Εκπαιδεύσεως, με βαθμό Επιθεωρητού. Η κρίση τους λοιπόν ήταν αφάνταστα αυστηρή, γιατί μόνον οι Άριστοι καθηγητές κρίνονταν άξιοι για να διδάξουν στη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή! Όσοι δεν κρίνονταν ουσιαστικοί και πλήρεις για το Βαρβάκειο, επέστρεφαν στα σχολεία τους.

Εξετάσεις-Διαγωνίσματα: και ερχόμαστε τώρα στον τομέα των εξετάσεων/ διαγωνισμάτων. Όσο κι αν φανεί παράξενο ή και αδύνατον να συνέβαινε, εξεταζόμασταν σχεδόν καθημερινά! Βλέπετε, στο Βαρβάκειο δεν ήταν ανάγκη να σε σηκώσει ο καθηγητής να πεις παπαγαλία το μάθημα… Αντιθέτως, αρκούσαν 1-2 ερωτήσεις καίριες, για να καταλάβουν οι καθηγητές μας το πόσο «εμπεριστατωμένοι» ήμασταν!

Συχνότατα, είχαμε αιφνιδιαστικά πρόχειρα διαγωνίσματα, όπου, αφού μας έδιναν τα θέματα του διαγωνισμού, οι καθηγητές πήγαιναν στα Γραφεία και μας άφηναν μόνους, ανεπιτήρητους. Κι όμως, εμείς… αρνούμασταν πεισματικά να αντιγράψουμε, γιατί το θεωρούσαμε υποτιμητικό για εμάς τους ίδιους. Γραπτές εξετάσεις είχαμε και στο τέλος της κάθε σχολικής χρονιάς, ενώ τελειώνοντας την 3^η Γυμνασίου, δίναμε και πάλι γραπτές εξετάσεις για την 1^ηΛυκείου ενώπιον – και με θέματα από καθηγητές άλλου Πρότυπου ή Πειραματικού Σχολείου, οπότε μπορεί κανείς να αντιληφθεί τη δυσκολία των θεμάτων, λόγω του ανταγωνισμού των Πρότυπων/Πειραματικών Σχολείων.

Παρελάσεις σε Εθνικές Εορτές: το Βαρβάκειο δικαιωματικά, λόγω του υψηλού επιπέδου μαθητών και καθηγητών, ήταν πάντα πρώτο στη μαθητική παρέλαση. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ένα περιστατικό που είχε συμβεί στην παρέλαση του 1969. Τα σχολεία συγκεντρώνονταν στο χώρο του Ζαππείου. Τη χρονιά εκείνη, το γενικό πρόσταγμα το είχε γυμναστής του Πειραματικού Σχολείου, ο οποίος έβαλε στην κορυφή, πρώτο, το δικό του σχολείο, το Πειραματικό. Εμείς, δεν μπορούσαμε να το δεχθούμε αυτό, οπότε σκεφθήκαμε αυθόρμητα το εξής τέχνασμα: Αρχίζει η μπάντα να παιανίζει, όλα τα σχολεία κάνουν σημειωτόν – και με το που ξεκινά η μπάντα την παρέλαση… αιφνιδιάζουμε τους πάντες, μπαίνουμε πρώτοι και ακολουθούμε την μπάντα! Από όσο θυμάμαι, έγινε αναφορά για την «παραδειγματική τιμωρία μας», αλλά πού να ακούσει τέτοια παράπονα ο Διευθυντής μας! Στο Βαρβάκειο άξιζε πάντα μόνο η πρώτη θέση!

Εισαγωγικές εξετάσεις για Ανώτατες Σχολές: Πάντα είχαμε το μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας από κάθε άλλο σχολείο, ποσοστό που άγγιζε το απόλυτο 100%! Και μάλιστα, με πρωτιές στις Πολυτεχνικές και Πανεπιστημιακές Σχολές και με αμέτρητα πλασαρίσματα στις πρώτες δεκάδες επιτυχόντων!

Στα Φροντιστήρια όπου πηγαίναμε στις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου –και όχι από την… 1^η Δημοτικού, όπως γίνεται σήμερα– αποτελούσαμε το «μήλο της Έριδος», γιατί μας διεκδικούσαν όλοι οι Φροντιστές, επειδή αποτελούσαμε «μαγνήτη και εγγύηση ποιότητας» για τους άλλους υποψήφιους…

Σύντομο ιστορικό

Το Βαρβάκειο άρχισε τη λειτουργία του το 1860, σε κτήριο που χτίστηκε με δαπάνη του εθνικού ευεργέτη Ιωάννη Βαρβάκη, προς τιμήν του οποίου πήρε και το όνομά του. Το κτήριο αυτό βρισκόταν στο χώρο της σημερινής Βαρβακείου Αγοράς (οδός Αθηνάς) και στέγασε τη Σχολή μέχρι και το 1944, όταν και καταστράφηκε κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου… Από τότε το Βαρβάκειο στεγαζόταν σε άλλα κτήρια στην Αθήνα (Κωλέττη 34, Ακαδημίας και Χ. Τρικούπη, Αραχώβης), ενώ από το 1983 έως και σήμερα το Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο και Λύκειο της Βαρβακείου Σχολής (όπως είναι η σημερινή του ονομασία) στεγάζεται σε ιδιόκτητες κτιριακές εγκαταστάσεις στο Παλαιό Ψυχικό.

Μαθητές του Βαρβακείου υπήρξαν πολλοί σημαντικοί Έλληνες, όπως ο Αλέξανδρος Παπάγος, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Γεώργιος Δροσίνης, ο Αντώνης Σαμαράκης, ο Κώστας Αξελός, o Ευάγγελος Αβέρωφ, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο Φρέντυ Γερμανός, ο Τίτος Πατρίκιος, ο Θεόδωρος Πάγκαλος, ο Σίμος Β. Κεδίκογλου, ο Σταύρος Δήμας, οι Κώστας και Αλέκος Αλαβάνος… Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ανάμεσα στους διακεκριμένους «Δασκάλους» οι οποίοι δίδαξαν στο Βαρβάκειο, ήταν ο Πέτρος Τόγκας, ο Αλκίνοος Μάζης, ο Αχιλλέας Τζάρτζανος, ο Ιωάννης Μαργαζιώτης και πολλά ακόμη σημαντικά ονόματα της Εκπαίδευσης.

ΥΓ. Δυστυχώς, στα πλαίσια της ισοπέδωσης κάθε θετικού στοιχείου στην Παιδεία, αντί να δημιουργηθούν και άλλα Πρότυπα Δημόσια Σχολεία, όπως το Βαρβάκειο, ώστε να ανέβει το μορφωτικό επίπεδο των Ελλήνων μαθητών, η κυβέρνηση (ΠΑΣΟΚ) το 1985, με τον νόμο 1566, ουσιαστικά κατάργησε τα πρότυπα σχολεία… Ευτυχώς, μετά από πολλές αλλαγές και διακυμάνσεις στον τόσο ευαίσθητο χώρο της Παιδείας, σύμφωνα με εγκύκλιο του υπουργού Παιδείας κου Μπαλτά, τα 5 Πρότυπα και τα 55 Πειραματικά σχολεία της χώρας «θα εξακολουθήσουν (;) να λειτουργούν με τους δικούς τους – ιστορικά αιτιολογημένους – κανόνες, ως η βέλτιστη εκδοχή του εκπαιδευτικού μας συστήματος».

Παιδεία, ώρα Μηδέν! Καταλάβετε πλέον όλοι (κυβερνήσαντες και κυβερνώντες), ότι η Ελλάδα μας έχει επιτακτική ανάγκη για μορφωμένους, άριστα καταρτισμένους νέους και νέες. Επιστήμονες που θα στελεχώσουν επάξια – και όχι ρουσφετολογικά – κάθε υπεύθυνη θέση, σε μια τιτάνια προσπάθεια να ξαναγεννηθεί η πατρίδα μας. Λαός μορφωμένος, ποτέ υπόδουλος, ούτε νικημένος!

 Γι’ αυτό, την παιδεία μας και τα μάτια σας! Εκτός κι αν συνεχίζετε να φοράτε χρωματιστά γυαλιά…