To τέλος του δικομματισμού στην Ισπανία ανοίγει τον δρόμο στην πολιτική αστάθεια

Leader of Ciudadanos (Citizens) Party Albert Rivera (L). EPA, Ballesteros

Του Αντρές Ορτέγα *

Μια πολιτική αναταραχή σημειώθηκε την Κυριακή στην Ισπανία. Μια αναταραχή που θα υποχρεώσει τους αντιπάλους να ξεκινήσουν έναν διάλογο, μια προσέγγιση, στην οποία η πολιτική ζωή δεν είναι συνηθισμένη.

Αν και το Λαϊκό Κόμμα του πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι – που το μέλλον του δεν είναι σίγουρο – ήρθε πρώτο και οι σοσιαλιστές του Πέδρο Σάντσεθ δεύτεροι, ο δικομματισμός που κυριαρχούσε εδώ και 38 χρόνια περιήλθε σε κρίση.

Στην Ισπανία ξεκινά μια νέα εποχή. Μια εποχή σύνθετη και δύσκολα διαχειρίσιμη. Τα νέα κόμματα – το αριστερό Podemos και το φιλελεύθερο Ciudadanos – θα ζητήσουν αλλαγή των κανόνων του παιχνιδιού, και πρώτα απ? όλα του εκλογικού συστήματος που τα τιμωρεί. Ένα αξιοσημείωτο γεγονός είναι ότι στη χώρα αυτή δεν παρατηρούνται ακροδεξιά, ξενόφοβα ή αντιευρωπαϊκά κινήματα.

Στην αντιπαράθεση μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς – με μια ετερόκλιτη Αριστερά να συγκεντρώνει τις περισσότερες ψήφους = προστίθεται πλέον και ο άξονας παλιό- καινούργιο. Το 2008, τα δύο πρώτα κόμματα συγκέντρωσαν μαζί το 84% των ψήφων. Το 2011, το άθροισμά τους ήταν, ακόμη, 73%. Την Κυριακή, έπεσε στο 50% (ενώ το άθροισμα των εδρών τους είναι 60%, έναντι 84% το 2011).

Μέσα σε δύο χρόνια, ένα κόμμα που προήλθε από τις διαδηλώσεις των Αγανακτισμένων, το 2011, έγινε η τρίτη πολιτική δύναμη στην Ισπανία, ενώ ήλθε πρώτο, μαζί με τους συμμάχους του, στην Καταλονία. Τα μέλη του Podemos δεν μπορούν πλέον να χαρακτηριστούν λαϊκιστές. Έχουν μετριάσει τις θέσεις τους.

Το φιλελεύθερο κόμμα Ciudadanos, με επικεφαλής τον Αλμπέρτ Ριβέρα, είναι σήμερα η τέταρτη δύναμη της χώρας. Μαζί με τον Πέδρο Σάντσεθ, ο Πάμπλο Ιγκλέσιας και ο Αλμπέρτ Ριβέρα ενσαρκώνουν την άνοδο μιας νέας γενιάς στην Ισπανία, απέναντι στην απερχόμενη γενιά του 60χρονου Ραχόι. Έτσι, το παλιό αντιστέκεται, και το νέο αρχίζει να γεννιέται. Για άλλη μια φορά, όμως, το κλειδί της κυβερνησιμότητας της χώρας το κρατούν τα εθνικιστικά κόμματα από τη Χώρα των Βάσκων, τη Βαλένθια, ίσως και την Καταλονία.

Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτή η αναταραχή; Μερικές εξηγήσεις είναι η οικονομική κρίση, η μαζική ανεργία και οι μειώσεις των κοινωνικών δαπανών, που ξεκίνησαν πρώτα τον Μάιο του 2010 με τη σοσιαλιστική κυβέρνηση Θαπατέρο και συνεχίστηκαν με τη συντηρητική κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι. Στις εξηγήσεις αυτές πρέπει να προστεθούν η μείωση των μισθών, η αύξηση των ανισοτήτων και η επέκταση της φτώχειας. Στις συνθήκες αυτές, το Λαϊκό Κόμμα συγκράτησε την πτώση του: Έχασε 3,6 εκατομμύρια ψήφους και 63 έδρες, αλλά ήρθε πρώτο. Ο λόγος; Η επιστροφή της οικονομικής ανάπτυξης, που πάντως αποδίδεται από πολλούς λιγότερο στα μέτρα της κυβέρνησης και περισσότερο στην πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στο φτηνό πετρέλαιο και στην εξασθένηση του ευρώ.

Ποιος θα κυβερνήσει λοιπόν την Ισπανία; Τίποτα δεν είναι σαφές. Ο Ραχόι θα προσπαθήσει να σχηματίσει μια κυβερνητική πλειοψηφία. Αν δεν τα καταφέρει είτε ο ίδιος είτε κάποιος διάδοχός του στην ηγεσία του κόμματος, ο σοσιαλιστής Πέδρο Σάντσεθ θα αποπειραθεί να κάνει κάτι αντίστοιχο στα αριστερά, μαζί με το Podemos και άλλα κόμματα.

Υπάρχει βέβαια και η λύση του «μεγάλου συνασπισμού» ανάμεσα στους συντηρητικούς του PP και τους σοσιαλιστές του PSOE. Είναι μια προοπτική την οποία εύχονται οι οικονομικοί κύκλοι, καθώς είναι η μόνη που θα σταθεροποιούσε τη χώρα. Προς το παρόν, όμως, η προοπτική αυτή αποκλείεται, καθώς οι σοσιαλιστές θα έχαναν έδαφος υπέρ του Podemos.

Εκτός από την αλλαγή του εκλογικού συστήματος ώστε να γίνει πιο αναλογικό και πιο άμεσο, τα νέα κόμματα θα ζητήσουν την αποκομματικοποίηση των θεσμών, με πρώτα μέτρα τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης και του συστήματος των περιφερειών.

Το Σύνταγμα δεν ορίζει προθεσμία για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Το έργο αυτό ανήκει στον βασιλιά, που δίνει την εντολή ύστερα από διαβουλεύσεις με τους αρχηγούς των κομμάτων. Από τη στιγμή που θα ξεκινήσουν όμως οι ψηφοφορίες στο κοινοβούλιο, θα πρέπει να σχηματιστεί κυβέρνηση μέσα σε δύο μήνες. Αν δεν συμβεί κάτι τέτοιο, ο βασιλιάς Φελίπε θα πρέπει να προκηρύξει νέες εκλογές.

Τις επόμενες εβδομάδες, έτσι, θα γίνουν στην Ισπανία σκληρές και σύνθετες διαπραγματεύσεις. Ευτυχώς που ο απερχόμενος πρωθυπουργός φρόντισε να ψηφιστεί ο προϋπολογισμός του 2016 πριν από τις εκλογές, γεγονός που εγγυάται κάποια σταθερότητα?

Θα πρέπει να σημειώσουμε επίσης ότι στις εκλογές το κίνημα υπέρ της ανεξαρτησίας της Καταλονίας ηττήθηκε. Το Podemos, που ήρθε πρώτο στην Καταλονία, απορρίπτει την ανεξαρτησία, αλλά έχει ταχθεί υπέρ ενός δημοψηφίσματος ώστε να λυθεί οριστικά το θέμα. Η πρόταση αυτή δεν είναι αποδεκτή από το Λαϊκό Κόμμα, τους σοσιαλιστές και τους Ciudadanos. Την Κυριακή, τα κόμματα που τάσσονται κατά της ανεξαρτησίας έλαβαν πάνω από 64% στην Καταλονία. Το κόμμα του προέδρου Αρτούρ Μας ήρθε τέταρτο. Το ζήτημα της ανεξαρτησίας μπορεί να μην εξαφανίστηκε, αλλά περνά σε δεύτερη μοίρα.

Πηγή: Le Monde

* Ο Αντρές Ορτέγα είναι ομότιμος καθηγητής στο Real Instituto Elcano, ένα εργαστήριο ιδεών της κεντροαριστεράς.

mignatiou.com