Το σύστημα του bretton Woods Μέρος Β’ – Η πρόταση των ΗΠΑ

oikonomica

Από την αντίθετη πλευρά ο Harry Dexter White δεν ήθελε ούτε να ακούσει για αυτό το σχέδιο. Οι Αμερικάνοι δεν είχαν καμιά διάθεση να εκχωρήσουν την οικονομική τους υπεροπλία σε μια διεθνή νομισματική ένωση, η οποία θα διαχειριζόταν τα δικά του πλεονάσματα. Η αλήθεια είναι ότι και ο Keynes δεν διαμόρφωσε την πρότασή του από αλτρουισμό. Εκπροσωπούσε τη Μεγάλη Βρετανία, τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία που είχε γνωρίσει ο πλανήτης, η οποία μέχρι και πριν από λίγα χρόνια εκτεινόταν από τον Καναδά ως την Αυστραλία. Βρισκόταν σε παρακμή και έβλεπε μια νέα παγκόσμια δύναμη να αναδύεται και φυσιολογικά ήθελε να της «κόψει τη φόρα» παίρνοντας από αυτήν τη διαχείριση των ίδιων της των πλεονασμάτων και δίνοντάς την σε έναν διεθνή οργανισμό.

Η λύση που πρότεινε ο White, και η οποία τελικά εφαρμόστηκε προέβλεπε ένα σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών όλων των νομισμάτων με το δολάριο, το οποίο θα μετατρεπόταν σε παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Οι υπόλοιπες χώρες δεσμευόταν να διατηρούν μια σταθερή ισοτιμία του νομίσματός τους με το δολάριο, αυξάνοντας ή μειώνοντας την ποσότητα των δολαρίων που κρατούσαν για αποθεματικό. Το δολάριο θα ήταν το μοναδικό νόμισμα το οποίο θα διατηρούσε τη μετατρεψιμότητά του σε χρυσό με ισοτιμία μια ουγκιά χρυσού για 35 δολάρια[1].

Ταυτόχρονα δημιουργήθηκαν δύο διεθνείς οργανισμοί οι οποίοι θα βοηθούσαν στη διατήρηση των ισορροπιών στο παγκόσμιο αυτό σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών. Ο πρώτος ήταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και η Διεθνής Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, η οποία είναι σήμερα γνωστή ως Παγκόσμια Τράπεζα. Το ΔΝΤ αποτελούσε μια παραχώρηση των ΗΠΑ προς την κατεύθυνση του σχεδίου του Keynes. Σκοπός του ήταν να χορηγεί βραχυπρόθεσμα δάνεια σε χώρες που αντιμετώπιζαν υψηλά εμπορικά ελλείμματα και συνεπώς δυσκολίες στη διατήρηση σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών με το δολάριο. Η Παγκόσμια Τράπεζα θα δρούσε σαν διεθνής επενδυτικός οργανισμός χορηγώντας δάνεια σε χώρες που είχαν καταστραφεί από τον πόλεμο.

Όσο για την ανακύκλωση των πλεονασμάτων, δεν θεσπίστηκε κάποιος συγκεκριμένος μηχανισμός που να την εξασφαλίζει. Οι ΗΠΑ, οι μοναδική πλεονασματική χώρα του κόσμου εκείνη την εποχή, αναλάμβανε να ανακυκλώσει τα πλεονάσματά της, όπως η ίδια έκρινε σωστότερα. Μια τέτοια περίπτωση ήταν αρχικά το σχέδιο Marshal, το οποίο διοχέτευσε στην Ευρώπη συνολικά 13 δισεκατομμύρια δολάρια από το 1948 και για τα τέσσερα χρόνια που διήρκεσε.  Το ρόλο της μεταφοράς πλεονασμάτων αργότερα έπαιξαν και οι πόλεμοι της Κορέας και του Βιετνάμ, οι οποίοι διοχέτευσαν αμερικάνικα κεφάλαια στο εξωτερικό δημιουργώντας ζήτηση για τα Ιαπωνικά βιομηχανικά προϊόντα που χρησιμοποίησε ο Αμερικάνικος στρατός κατά τη διάρκεια των δύο αυτών πολέμων.

Για πάνω από δύο δεκαετίες αυτός ήταν ο τρόπος που λειτούργησε ο παγκόσμιος καπιταλισμός. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δημιουργούσαν μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα, τα οποία και διοχέτευαν στο εξωτερικό, είτε μέσω προγραμμάτων άμεσης βοήθειας είτε μέσω πραγματοποίησης επενδύσεων σε ξένες χώρες. Ο δυτικός κόσμος γνώρισε δύο δεκαετίες σταθερότητας και ανάπτυξης, στην οποία πολλοί αναφέρονται ως τη χρυσή εποχή του καπιταλισμού.

(συνεχίζεται…)

---

[1] Αυτή ήταν μια αναμενόμενη εξέλιξη, μιας και στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχαν συγκεντρωθεί στις ΗΠΑ πάνω από το 50% των παγκοσμίων αποθεμάτων χρυσού, τα οποία είχαν μεταφερθεί στις ΗΠΑ για ασφάλεια. Επιπρόσθετα η μεταφορά χρυσού αποτελεί μια κοστοβόρα διαδικασία που μπορεί να ενέχει και κινδύνους. Στην ουσία οι ΗΠΑ αναλάμβαναν το ρόλο του παγκόσμιου θησαυροφύλακα.

Α'  Μέρος