Οδηγοί της Νομισματικής Πολιτικής*

του Άγγελου Αντζουλάτου**

Η εκτίμηση της καταστάσεως και των προοπτικών της οικονομίας του πρώτου σταδίου είναι μία σύνθετη διαδικασία – αντανάκλαση της πολυπλοκότητας της οικονομικής ζωής και του χάους των χρηματοοικονομικών εξελίξεων.

Απαιτεί γνώσεις, εμπειρία, πρόσβαση σε πληθώρα στοιχείων, κριτική ικανότητα,... συστατικά τα οποία συγκεντρώνουν λίγοι μόνον ιδιωτικοί οργανισμοί, όπως μεγάλες εμπορικές και επενδυτικές τράπεζες, και διεθνείς οργανισμοί, όπως το ΔΝΤ, ο ΟΟΣΑ και η Τράπεζα Διεθνών Συνδιαλλαγών. Φυσικά, και οι κεντρικές τράπεζες.

Προσπαθώντας να απλοποιήσουν τη σχετική διαδικασία, οι αναλυτές και οι ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι έχουν κατά καιρούς προτείνει απλούς και «εύπεπτους» οδηγούς για την πρόβλεψη των αποφάσεων των κεντρικών τραπεζών.

Δύο από αυτούς, ο “Κανόνας του Taylor” (“Taylor Rule”), ο οποίος φέρει το όνομα του δημιουργού του, καθηγητή του πανεπιστημίου Stanford John Taylor, και ο “Δείκτης Νομισματικών Συνθηκών” (“Monetary Conditions Index”), περιγράφονται κατωτέρω.

Taylor Rule

 Ο “Κανόνας του Taylor” αποτελεί έναν οδηγό για την πρόβλεψη των αποφάσεων της νομισματικής πολιτικής. Προσδιορίζει το επιτόκιο-στόχο της διατραπεζικής αγοράς, i_T,t ως συνάρτηση του πληθωρισμού, π, του πραγματικού επιτοκίου ισορροπίας, r*, της αποκλίσεως του πληθωρισμού από τον επιθυμητό, π – π*, και της αποκλίσεως του πραγματικού ΑΕΠ από το δυνητικό, y – y*. Το y είναι ο λογάριθμος του πραγματικού ΑΕΠ, το y* ο λογάριθμος του δυνητικού ΑΕΠ, ενώ η διαφορά των λογαρίθμων είναι η ποσοστιαία διαφορά τους.

Σε αλγεβρική μορφή, με τον δείκτη t να προσδιορίζει τον χρόνο, ο “Κανόνας” έχει τη μορφή

 i_T,t = πt + rt* + 0,5( πt – πt* ) + 0,5( yt – yt* )

 Το άθροισμα των δύο πρώτων όρων, πt + rt*, προσδιορίζει το ονομαστικό επιτόκιο το οποίο θα έπρεπε να τεθεί με βάση τον τρέχοντα πληθωρισμό και το πραγματικό επιτόκιο ισορροπίας.

Ο όρος ( πt – πt* ) κάνει διόρθωση για τις αποκλίσεις του πληθωρισμού από τον επιθυμητό. Εάν είναι θετικός, το οποίο σημαίνει ότι ο πληθωρισμός τη στιγμή t ξεπερνά τον επιθυμητό, η διόρθωση είναι προς τα πάνω, προς υψηλότερο επιτόκιο-στόχο για την διατραπεζική αγορά. Και αντιστρόφως.

Ο όρος ( yt – yt* ) κάνει διόρθωση για τις πληθωριστικές πιέσεις ανάλογα με τη φάση του οικονομικού κύκλου (βλέπετε σχετικά το σχήμα 6.3 και το ένθετο 6.1 “Πληθωρισμός και Φάση του Οικονομικού Κύκλου”). Εάν είναι θετικός, όπερ σημαίνει θετικό παραγωγικό κενό, η διόρθωση είναι προς τα πάνω. Και αντιστρόφως.

Στον απλό αυτό κανόνα, οι συντελεστές βαρύτητας των δύο τελευταίων όρων είναι ίσοι με 0,5, το οποίο σημαίνει ότι δίνεται ίδια βαρύτητα στις δύο σχετικές αποκλίσεις. Είναι μία επιλογή του John Taylor, βασισμένη σε εμπειρικές παρατηρήσεις.

Παρότι η Fed δεν χρησιμοποιεί αυτόν τον “Κανόνα”, οι αναλυτές πιστεύουν ότι είναι αξιόπιστος στην πρόβλεψη των αποφάσεων της νομισματικής πολιτικής.

Η πραγματικότητα, όμως, είναι διαφορετική. Η πολυπλοκότητα της οικονομικής ζωής δεν μπορεί να συνοψιστεί σε έναν απλό αλγόριθμο, όσο επιθυμητός και αν είναι αυτός διότι διευκολύνει τη ζωή των αναλυτών. Ένεκα αυτού, έχει πολλές αδυναμίες, οι οποίες υποσκάπτουν την αξιοπιστία

του.

Μία σημαντική αδυναμία σχετίζεται με τη διαθεσιμότητα στοιχείων τη στιγμή που η κεντρική τράπεζα αποφασίζει για την νομισματική πολιτική. Για παράδειγμα, στη συνεδρίαση της Fed προς το τέλος Δεκεμβρίου κάθε έτους, δεν είναι γνωστό το πραγματικό ΑΕΠ του τετάρτου τριμήνου, το yt.

Μία πρώτη εκτίμησή του θα ανακοινωθεί προς το τέλος Ιανουαρίου, ενώ θα ακολουθήσουν πολλές και σημαντικές αναθεωρήσεις (βλέπετε σχετικά το τεχνικό θέμα 2.1 “Αναθεωρήσεις Μακροοικονομικών Στοιχείων”).

Οι μελέτες οι οποίες υποστηρίζουν την καλή προβλεπτική ικανότητα του “Κανόνα” χρησιμοποιούν τα αναθεωρημένα στοιχεία. Στοιχεία τα οποία δεν είχαν στη διάθεσή τους οι κεντρικές τράπεζες την στιγμή των αποφάσεών τους.

Χρησιμοποιώντας τα διαθέσιμα τη στιγμή της αποφάσεως στοιχεία, στοιχεία σε πραγματικό χρόνο όπως λέγονται, ο Αθανάσιος Ορφανίδης, τότε οικονομολόγος-ερευνητής της Fed και μετέπειτα Διοικητικής της Τραπέζης της Κύπρου, έδειξε ότι η προβλεπτική ικανότητα του “Κανόνα” ήταν πολύ μικρή. Η δε χρήση του με στοιχεία σε πραγματικό χρόνο θα μπορούσε να οδηγήσει σε λάθος αποφάσεις της νομισματικής πολιτικής.

Το ίδιο πρόβλημα ισχύει και για το δυνητικό ΑΕΠ, yt*, και τον πληθωρισμό, πt.

Συνοψίζοντας, το συγκριτικό πλεονέκτημα του “Κανόνα του Taylor”, η απλότητα, αποτελεί και το κυριότερο μειονέκτημά του.

Η οικονομική ζωή είναι πολύ σύνθετη για να μπορεί να «συμπυκνωθεί» σε έναν απλό κανόνα.

Αρκεί να συγκριθεί το απλό υπόδειγμα για τον πληθωρισμό της ενότητας 3.4, το οποίο αναδεικνύει πόσο σύνθετο φαινόμενο είναι ο πληθωρισμός, με τον “Κανόνα του Taylor”.

Ανεξάρτητα από τη δημοσιότητα την οποία κατά καιρούς έχει στον χρηματοοικονομικό τύπο, δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται παρά μόνο, στην καλύτερη περίπτωση, ως ένας επιπλέον δείκτης. Οι υποστηρικτές του τονίζουν πόσο σωστός ήταν σε κάποια συγκεκριμένη συγκυρία, αποσιωπώντας για ευνόητους λόγους τις υπόλοιπες στις οποίες έδινε λάθος μηνύματα.

Ακόμη και τα χαλασμένα ρολόγια δείχνουν τη σωστή ώρα δύο φορές το 24ωρο.

Monetary Conditions Index (MCI)

O MCI είναι ένας δείκτης ο οποίος χρησιμοποιείται στην άσκηση της νομισματικής πολιτικής. Συνδυάζει τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια με τη συναλλαγματική ισοτιμία.

Ο λόγος είναι ότι σε μικρές ανοικτές οικονομίες, με μεταβλητές ισοτιμίες, η νομισματική πολιτική επηρεάζει και τη συναλλαγματική ισοτιμία. Ως αποτέλεσμα, η στάση της νομισματικής πολιτικής, εάν είναι συσταλτική, επεκτατική ή ουδέτερη, δεν μπορεί να κριθεί από το επίπεδο των επιτοκίων

μόνο.

Για περισσότερες τεχνικές λεπτομέρειες, επισκεφθείτε την Τράπεζα του Καναδά  (www.bankofcanada.ca), η οποία υπήρξε πρωτοπόρος στην εισαγωγή και χρήση αυτού του δείκτη.

Ο MCI παρουσιάζει παρόμοιες αδυναμίες με τον “Κανόνα του Taylor”.

 *Απόσπασμα από  το βιβλίο του Άγγελου Α. Αντζουλάτου "Κυβερνήσεις Χρηματαγορές και Μακροοικονομία...πλοήγηση στον κόσμο της οικονομίας και των αγορών", Εκδόσεις Διπλογραφία,, Αθήνα 2011, σελ. 474-475 

** Ο ¨Αγγελος Αντζουλάτος είναι Μέλος ΔΕΠ καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά, του τμήματος Χρηματοοικονομικής & Τραπεζικής Διοικητικής