Επέτειος ίδρυσης του ΕΑΜ

Δημοσιεύτηκε από το Άρδην-Ρήξη

Αντίσταση

Κάθε αντίσταση είναι ανεπαρκής.

Δεν είναι καθολική εξέγερση, επανάσταση που θα φέρει την ποθούμενη ελευθερία. Είναι μόνο αντίσταση· ένας λαός υπό κατοχή που συνεχίζει να μάχεται. Αλλά για αυτό είναι υπέροχη. Οι Έλληνες ξέρουν ότι η ελευθερία τους διακυβεύεται μακριά, σε άλλα μέτωπα, ωστόσο ανοίγουν και αυτοί το δικό τους.

Η Ελλάδα χωρίστηκε σε τρεις ζώνες κατοχής: γερμανική, ιταλική, βουλγαρική. Οι Βούλγαροι ενέσκηψαν ακολουθώντας τους Γερμανούς και διεκδικώντας πάλι τη Μακεδονία. Οι κατακτητές φέρθηκαν ως κατακτητές· επέβαλαν τρομοκρατικά την παρουσία τους και στράγγισαν κάθε δυνατότητα ανθρώπινης διαβίωσης. Η ζωή έγινε εφιάλτης· το νόμισμα εξευτελίστηκε, τα τρόφιμα εξαφανίστηκαν.

Ο πληθυσμός των πόλεων καταδικάστηκε σε θάνατο από πείνα· μόνο στην Αθήνα τον χειμώνα του 1941 οι νεκροί υπερβαίνουν τις 150.000. Η κατάσταση εξελίσσεται τόσο τραγική ώστε «τον Δεκέμβριο συζητήθηκε ένα σχέδιο για απομάκρυνση των παιδιών από τη χώρα (Woodhouse) για τη συνέχιση της φυλής». Ο Μουσολίνι σαρκάζει: «Οι Γερμανοί πήραν από τους Έλληνες ακόμη και τα κορδόνια των παπουτσιών τους». (Sekendorf)

Αυτό που συνήθως παραλείπεται να αναφερθεί είναι η τεράστια ευθύνη και των Βρετανών για τον λιμό. Ο αποκλεισμός που επέβαλαν στην Ελλάδα τον πρώτο χρόνο της Κατοχής τής στέρησε τα τρόφιμα που ανέκαθεν εισήγε και της απέκλεισε κάθε δυνατότητα να πάρει βοήθεια από άλλες χώρες. Οι Βρετανοί ζυγίζουν ψυχρά τα δεδομένα σύμφωνα με επίσημο έγγραφο του Ουόρνερ στις 11 Ιουλίου 1941. «Είναι σημαντικό να έχουμε έναν υγιή πληθυσμό 7,5 εκατομμυρίων αγγλόφιλων Ελλήνων, για να ενισχύσουμε τη μεταπολεμική θέση μας στην Ανατολική Μεσόγειο, ή να αποδεχθούμε τη μείωση του ελληνικού πληθυσμού από την πείνα, την καταστροφή της υγείας του -κυρίως των παιδιών-, καθώς και τη μεταστροφή των διαθέσεών του. [...] Πρέπει να ζυγισθούν πολύ αποφασιστικά τα υπέρ και τα κατά πριν αποφασίσουμε να εγκαταλείψουμε τους Έλληνες σε λιμοκτονία». (Φλάισερ)

Η απόφασή τους είναι προφανής· εγκατέλειψαν τους Έλληνες στομεγαλύτερο θανατικό από πείνα που γνώρισε κατεχόμενη ευρωπαϊκή χώρα. Τον δεύτερο χρόνο, όταν θα αρθεί ο βρετανικός αποκλεισμός, η σίτιση του πληθυσμού βελτιώθηκε αισθητά.

Και η ύπαιθρος υποφέρει.

Το επιβληθέν από τα στρατεύματα κατοχής παρακράτημα στην αγροτική παραγωγή μειώνει απελπιστικά την ήδη ανεπαρκή διατροφή των χωρικών. Επιπλέον, οι συνεχείς ληστρικές επιδρομές των ξένων στρατιωτών απειλούν καθημερινά τα εναπομείναντα, ενώ η ντόπια «παράδοση» ζωοκλοπής και ληστοτροφίας αναβίωσε θεαματικά.

Δεν υπάρχει πιο εκρηκτικό μείγμα από την υποδούλωση και την ανέχεια· «οι πιο φοβερές εξεγέρσεις είναι εκείνες που συνδυάζουν εθνικά και κοινωνικά στοιχεία. Ένας λαός που θέλει ψωμί και ανεξαρτησία δεν μπορεί να συμβιβαστεί με μια πιο γενναιόδωρη μερίδα ψωμιού». (Hobsbawm) Πόσο μάλλον ένας λαός με την αγάπη στην ελευθερία και τις αγωνιστικές παραδόσεις των Ελλήνων.

Η χαλύβδινη πλάκα τρόμου με την οποία οι κατακτητές σκέπασαν τη χώρα ραγίζει από τις πρώτες κιόλα ημέρες στην Κρήτη, τη Ρούμελη, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, μέσα στην ίδια την Αθήνα, με την υφαρπαγή της γερμανικής σημαίας στην Ακρόπολη από τους Μανόλη Γλέζο και Λάκη Σάντα.

Κάποιοι ψυχωμένοι άνδρες φροντίζουν να κρύψουν τα όπλα που εγκατέλειψε ο Ελληνικός Στρατός· άλλοι παίρνουν από νωρίς τα βουνά.

Απλοί πολίτες και χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί αναλαμβάνουν πρωτοβουλία, και αντιστασιακές οργανώσεις ξεφυτρώνουν ακατάπαυστα.

Άλλες περιορίζονται έως το τέλος της Κατοχής στην καρδιά των ιδρυτών τους, άλλες έχουν να παρουσιάσουν κάποια μικρή ή μεγαλύτερη δράση: αναμετάδοση ειδήσεων, προκηρύξεις, συνθήματα στους τοίχους, φυγάδευση ξένων ατρατιωτών, μετάδοση πληροφοριών με ασυρμάτους, σαμποτάζ.

Δεκάδες οι ευγενικές απόπειρες, που για την εξωνημένη πολιτικο-στρατιωτική ηγεσία είναι εγκληματικές πράξεις και για τη λουφάζουσα, επιπολαιότητες.

Όπως ήταν επόμενο, σε μια χώρα διχασμένη, με διαλυμένους θεσμούς επί μία 15ετία (1925-1940) και παντελώς ανίκανη πολιτική ηγεσία, όλες οι αντιστασιακές οργανώσεις που δημιουργήθηκαν είχαν διπλό στόχο: απελευθερωτικό και κοινωνικό. Οι τρεις μεγαλύτερες, αυτές που σημάδεψαν την κατοχική περίοδο, αλλά και τα μεταπολεμικά χρόνια ήσαν το ΕΑΜ, ο ΕΔΕΣ και η ΕΚΚΑ. Στις καταστατικές διακηρύξεις τους εμφανίζουν τα ίδια σχεδόν μεταπολεμικά κοινωνικά οράματα· η εν συνεχεία θανάσιμη αντιπαλότητά τους αλλού θα πρέπει να αναζητηθεί.

EAΜ

Η πρωτοβουλία για τη δημιουργία του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου ανήκει στους κομουνιστές αυτές τις δυο τρεις εκατοντάδες που κατορθώνουν να δραπετεύσουν από τις φυλακές και τα ξερονήσια.

Η καθοδήγηση του ΚΚΕ, που είχε επαναπαυτεί στο Σύμφωνο μη Επίθεσης Γερμανίας – ΕΣΣΔ, κινήθηκε για αντίσταση μόνο μετά τις 22 Ιουνίου 1941, όταν η Γερμανία επιτέθηκε στη Σοβιετική Ένωση.

Οι Έλληνες κομουνιστές εγκατέλειψαν τις αυταπάτες τους και ο πόλεμος από «εσωτερική υπόθεση» των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων  έγινε αντιφασιστικός και πατριωτικός. Το παράδειγμα το έδωσε ο Στάλιν, που, για να κινητοποιήσει τους αδρανούντες λαούς της ΕΣΣΔ, τον χαρακτήρισε «πατριωτικό», ενώ μια ολόκληρη εποχή πριν για κάθε κομουνιστή η λέξη «πατριώτης» ήταν συνώνυμο του «προδότης».

Το ελληνικό ΚΚ παράλληλα με τις προσπάθειες ανασυγκρότησής του αρχίζει επαφές με ηγέτες και προσωπικότητες των άλλων κομμάτων στο πλαίσιο του κοινού αντιφασιστικού και πατριωτικού αγώνα.

Η διάθεση των παλαιών αστικών κομμάτων για συνεργασία με το Κομουνιστικό Κόμμα είναι μηδαμινή έως ανύπαρκτη. Αυτό δεν είναι τόσο παράδοξο, τουλάχιστον όσο παρουσιάζεται στην αριστερή βιβλιογραφία.

Το ΚΚΕ έχει καταφέρει να γίνει αναξιόπιστος πολιτικός συνομιλητής, με τις αλληλοαναιρούμενες θέσεις του, την ταξική αδιαλλαξία και το καθημερινό σχεδόν χυδαίο υβρεολόγιο κατά πάντων.

Έτσι, οι αστοί πολιτικοί τού ανταποδίδουν τα ίσα, είτε αρνούμενοι κάθε επαφή με το Κομουνιστικό Κόμμα είτε κωλυσιεργώντας στις απαντήσεις τους.

Το απογοητευτικό είναι πως δεν αναλαμβάνουν ούτε μόνοι τους (οι αστοί πολιτικοί) κάποια αντιστασιακή πρωτοβουλία. Στις περισσότερες δυτικές κοινωνίες η άρχουσα τάξη θεώρησε όχι μόνο καθήκον, αλλά αναφαίρετο δικαίωμα και θέμα τιμής να ηγηθεί του πολέμου ή της αντίστασης της χώρας της. Στη Γαλλία π.χ. οι αστοί ακολούθησαν τον άγνωστο μέχρι τότε στρατηγό Ντε Γκολ εναντίον της νόμιμης κυβέρνησής τους, η οποία είχε συνθηκολογήσει με τους Γερμανούς, και εξασφάλισαν αποφασιστικό προβάδισμα στην Αντίσταση. Αντιθέτως, στην Ελλάδα ήταν πρόδηλη «η ανικανότητα και η απροθυμία του παραδοσιακού πολιτικού κόσμου να προσφέρει καθοδήγηση». (Clogg)

Η μόνη ίσως εξαίρεση αστού πολιτικού που αναμείχθηκε στην Αντίσταση είναι ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο οποίος δεν κρύβει την απογοήτευσή του για τη στάση των συναδέλφων του: «Με είχε οδυνηρότατα ξενίσει το γεγονός ότι [...] ούτε τη Μέση Ανατολή ήθελαν ν’ ακούσουν οι περισσότεροι ούτε των βουνών τον αγώνα να πάρουν στα χέρια τους, που έπρεπε να ξέρουν ότι, αν δεν τον έπαιρναν αυτοί, θα τον έπαιρναν άλλοι, ούτε τον μυστικό πόλεμο στις πόλεις ήθελαν ν’ αναγνωρίσουν ως σημείο επαφής και συνεργασίας μεταξύ όλων μας».

Μόνο ορισμένα μικρά κόμματα προσωπικοτήτων, σχεδόν κόμματα-σφραγίδες, κινητοποιούνται, και στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 υπογράφεται το ιδρυτικό του ΕΑΜ από τους Λεύτερη Αποστόλου του ΚΚΕ, Ηλία Τσιριμώκο της ΕΛΔ (Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας), Απόστολο Βογιατζή του ΑΚΕ (Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας) και Χρήστο Χωμενίδη του ΣΚΕ (Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδας).

Πρώτος Γραμματέας του ΕΑΜ θα αναλάβει ο Λεύτερης Αποστόλου, αλλά πολύ σύντομα συλλαμβάνεται από τους κατακτητές και θα τον διαδεχτεί ο Θανάσης Χατζής του ΚΚΕ. Ουσιαστικός καθοδηγητής της οργάνωσης θα είναι όλη την κατοχική περίοδο ο Γραμματέας του Κόμματος Σιάντος και βεβαίως, πίσω από αυτόν, ο μοιραίος Ιωαννίδης.

Σύμφωνα με το ιδρυτικό του ΕΑΜ, παράγραφος 2, σκοπός του Μετώπου είναι:

«α) Η απελευθέρωσις του Έθνους μας από τον σημερινόν ξένον ζυγόν και η απόκτησις της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας και

β) Ο σχηματισμός προσωρινής κυβερνήσεως του ΕΑΜ, αμέσως μετά την εκδίωξιν των ξένων κατακτητών, μοναδικός σκοπός της οποίας θα είναι η προκήρυξις εκλογών διά συντακτικήν εθνοσυνέλευσιν, με βάσιν την αναλογικήν, ο λαός αποφανθεί κυριαρχικώς επί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του».

Το ΕΑΜ διακηρύσσει ότι δέχεται στις τάξεις του ισότιμα όλους τους Έλληνες που θέλουν να αγωνιστούν εναντίον των καταχτητών, ανεξαρτήτως της πολιτικής τους τοποθέτησης· «ενότητα από τον Ζέβγο ως τον Βασιλιά», όπως συχνά διατυπωνόταν, καθώς θεωρούσαν τον Γιάννη Ζέβγο (δάσκαλο Γιάννη Ταλαγάνη) τον πιο ακραίο του ΚΚΕ.

Το ΕΑΜ ξεπέρασε κατά πολύ τις προσδοκίες των εμπνευστών του· γιγαντώθηκε σε ένα μαζικό πατριωτικό κίνημα, στο οποίο βρήκαν στέγη όλοι οι Έλληνες που φλέγονταν από το όραμα της ελευθερίας.

Είναι το μαζικότερο λαϊκό κίνημα από την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτους μέχρι σήμερα [...]

Πηγή:

Από το βιβλίο του Διονύση Χαριτόπουλου, Άρης ο αρχηγός των Ατάκτων, σελ. 42-47.

Το ιδρυτικό κείμενο του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ)

1. Από τους αντιπροσώπους των κάτωθι υπογραφομένων κομμάτων ιδρύεται το Εθνικόν Απελευθερωτικόν Μέτωπο της Ελλάδας (ΕΑΜ).

Εις το ΕΑΜ γίνεται ισοτίμως δεκτόν και παν άλλο κόμμα ή οργάνωσις που δέχεται τας αρχάς του παρόντος Ιδρυτικού ώς και να εργασθή δια την επιτυχίαν των σκοπών του ΕΑΜ.
Προκειμένου να γίνει δεκτή εις το ΕΑΜ οιαδήποτε οργάνωσις, δεν εξετάζεται το παρελθόν ή αι αντιλήψεις των σχετικώς με την μελλοντικήν ανασυγκρότησιν της ελευθέρας και ανεξαρτήτου Ελλάδος, αλλά η πίστις των εις την ανάγκην του Εθνικού Απελευθερωτικού Αγώνος, η τιμιότης των απέναντι αυτού και η αποδοχή των αρχών του ΕΑΜ που περιλαμβάνονται εις το παρόν Ιδρυτικόν.

2. Σκοπός του Εθνικού Μετώπου είναι:

α) Η απελευθέρωσις του Έθνους μας από τον σημερινόν ξένον ζυγόν και η απόκτησις της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας.

β) Ο σχηματισμός προσωρινής κυβερνήσεως του ΕΑΜ αμέσως μετά την εκδίωξιν των ξένων κατακτητών, μοναδικός σκοπός της οποίας θα είναι η προκήρυξις εκλογών δια συντακτικήν
εθνοσυνέλευσιν, με βάσιν την αναλογικήν ίνα ο λαός αποφανθή κυριαρχικώς επί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του.

γ) Η κατοχύρωσις του κυριαρχικού τούτου δικαιώματος του Ελληνικού Λαού, όπως αποφανθή περί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του, από πάσαν αντιδραστικήν απόπειραν,
ήτις θα τείνη να επιβάλη εις τον λαόν λύσεις αντιθέτους προς τας επιθυμίας του και η εκμηδένισις δι’ όλων των μέσων του ΕΑΜ και των οργάνων που το αποτελούν, πάσης
τοιαύτης αποπείρας.

3. Δια την πραγματοποίησιν των ως άνω σκοπών του το ΕΑΜ θα ασχοληθή:

α) Με όλα τα ζητήματα που απασχολούν καθημερινώς τον Ελληνικόν Λαόν υπό τας συνθήκας της ξενικής κατοχής και με την καθοδήγησιν του αγώνος του Ελληνικού Λαού εις την διεκδίκησιν των πάσης φύσεως αιτημάτων του, καθώς και την αντιμετώπισιν της εις βάρος του ασκούμενης ληστείας από τους ξένους κατακτητάς.

β) Με την διατήρησιν ακμαίου του απελευθερωτικού πνεύματος του Ελληνικού Λαού.

γ) Με την συνεχή αποκάλυψην του ρόλου της σημερινής κυβερνήσεως των προδοτών ή κάθε άλλης αντιστοίχου εις το μέλλον.

δ) Με την εξασφάλισιν κατά το δυνατόν μιας συνεργασίας με τους άλλους λαούς, οι οποίοι αγωνίζονται κατά των δυνάμεων του Άξονος και του συντονισμού του αγώνος του
Ελληνικού Λαού με τον αγώνα των άλλων ως άνω Λαών.

ε) Με την οργάνωσιν των λαϊκών δυνάμεων επί τη βάσει του εσωτερικού οργανισμού-κανονισμού, ο οποίος αποτελεί παράρτημα του παρόντος ιδρυτικού.

στ) Με την ενέργειαν εράνων, είσπραξιν συνδρομών κλπ. από τους Έλληνας πατριώτας προς τον σκοπόν να εξασφαλίση τα αναγκαία δια την διεξαγωγήν του θνικοαπελευθερωτικού
αγώνος μέσα.

4. Τα υπογράφοντα το παρόν ιδρυτικόν κόμματα ή τα προσχωρούντα εις αυτό, αναλαμβάνουν να υποστηρίξουν δι’ όλων των δυνάμεων τον αγώνα του ΕΑΜ και την
πραγματοποίησιν των σκοπών του.

5. Το ΕΑΜ χωρίς να παύση να τείνη εις το να συγκεντρώση πέριξ αυτού ολόκληρον τον Ελληνικόν Λαόν δια της συγκεντρώσεως εντός των κόλπων του όλων των οργανώσεων
που εκπροσωπούν καθ’ οιονδήποτε τρόπον τμήματα του Ελληνικού Λαού, συγκροτείται επί τη βάσει των πλέον αυστηρών συνωμοτικών κανόνων. Τούτο σημαίνει:

α) Ότι τηρείται αυστηρώς μυστική η συμμετοχή των οιωνδήποτε κομμάτων ή οργανώσεων που το αποτελούν ή προσχωρούν εις αυτό.

β) Ότι τα πρόσωπα που αποτελούν την Κεντρικήν του Επιτροπήν, τας κατά τόπους επιτροπάς πόλεων, συνοικισμών, επαγγελμάτων, επιχειρήσεων κλπ. καθώς και τας ομάδας της βάσεως, δεν γίνονται εις ουδένα άλλον γνωστά, πλην των μελών τα οποία
συμμετέχουν εις εκάστην Επιτροπήν.

γ) Ότι το ΕΑΜ διεξάγει συνεχώς και δια παντός μέσου αγώνα εναντίον πάσης παραβάσεως των συνωμοτικών κανόνων και λαμβάνει εκάστοτε τα επιβαλλόμενα μέτρα εναντίον εκείνων,
οίτινες παραβιάζουν τα συνομωτικά μέτρα. Ούτω το ΕΑΜ παρουσιάζεται δημόσια και πάντοτε απρόσωπον και ως απλούς εκφραστής των Εθνικοαπελευθερωτικών επιδιώξεων και
καθοδηγητής των αντιστοίχων αγώνων του Ελληνικού Λαού.

6. Εις ουδένα αντιπρόσωπον κόμματος ή οργανώσεως, με τον οποίον το ΕΑΜ διαπραγματεύεται την προσχώρησιν της οργανώσεώς του ίνα αντιπροσωπευθή εις το ΕΑΜ ανακοινούνται οτιδήποτε σχετικώς με τας οργανώσεις, κόμματα κλπ. άτινα μετέχουν εις το ΕΑΜ προ της ανακοινώσεως εκ μέρους του ως άνω αντιπροσώπου ότι η οργάνωσίς του προσχωρεί εις το ΕΑΜ και ότι αυτός δέχεται να συμμετάσχει εις το αντίστοιχον
όργανον του ΕΑΜ δι’ οπροορίζεται.

7. Μεταξύ των κομμάτων και οργανώσεων αίτινες συνεργάζονται εις το ΕΑΜ διατηρείται δι’ όλον το διάστημα του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος η μεγαλυτέρα αλληλοβοήθεια
και αλληλοϋποστήριξις δια παν ζήτημα το οποίον σχετίζεται με τον γενικόν απελευθερωτικόν αγώνα και τον ειδικώτερον εθνικοαπελευθερωτικόν αγώνα κάθε χωριστού κόμματος. Επίσης και αι συνεργαζόμεναι ως άνω οργανώσεις χρησιμοποιούν τας
αντιστοίχους επιρροάς των δια την άμβλυσιν κάθε μέτρου που στρέφεται κατά του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος από τους εχθρούς του Έθνους, εντοπίους προδότας ή ξένους κατακτητάς.

Εν Αθήναις τη 28η Σεπτεμβρίου 1941
Δια το ΚΚΕ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
Δια το ΣΚΕ ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ
Δια την ΕΛΔ ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ
Δια το Αγρ. Κόμ. ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ

Πηγή: ΣΤ ΑΡΜΑΤΑ! ΣΤ ΑΡΜΑΤΑ! Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης 1940-1945
σ.567-568

Το βρήκαμε ηλεκτρονικά στο erodotos.wordpress.com