Στα πρόθυρα της κατάρρευσης : το Νέο Οικονομικό Σχέδιο του Ερντογάν και η αδήριτη πραγματικότητα

του Κώστα Μελά

Όπως είναι γνωστό, η ΚΤ της Τουρκίας τη 15^η Σεπτεμβρίου, αύξησε το βασικό της επιτόκιο στο 24,0% από 17,75%, σε μια προσπάθεια να περιορίσει τη συνεχιζόμενη υποτίμηση του τουρκικού νομίσματος έναντι του αμερικανικού δολαρίου και του ευρώ. Τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά. Σε συνέχεια αυτής της εξέλιξης , την Τετάρτη 19.09.2018, ο υπουργός Οικονομικών BeratAlbayrak εξήγγειλε το Μεσοπρόθεσμο Οικονομικό Πρόγραμμα 2019-2022 με τον βαρύγδουπο τίτλο Νέο Οικονομικό Σχέδιο (ΝΟΣ).  

Το ΝΟΣ αναμενόταν με μεγάλο ενδιαφέρον από τους ειδικούς και τις αγορές προκειμένου να εκτιμήσουν κατά πόσον η τουρκική κυβέρνηση έχει ένα σχέδιο ικανό να σταματήσει την περαιτέρω υποτίμηση του νομίσματος, να θέσει υπό έλεγχο τον πληθωρισμό και να αποτρέψει τη μετατροπή της  ισχυρής συναλλαγματικής κρίσης σε κρίση χρέους και ύφεση.

Σύμφωνα με το ΝΟΣ , μειώνονται οι εκτιμήσεις για τη μεγέθυνση από 5,5% στο 3,8% για το 2018. Την ίδια στιγμή ο ΟΟΣΑ μείωσε την πρόβλεψη για την μεγέθυνση του ΑΕΠ στο 3,2% το 2018. Επίσης σχεδιάζεται μείωση της δημόσιας δαπάνης κατά 76 δις τουρκικές λίρες.

Παρότι για πρώτη φορά φαίνεται να αναγνωρίζεται από την τουρκική κυβέρνηση η δεινή κατάσταση της οικονομίας το νέο σχέδιο δεν είναι καθόλου νέο και συγχρόνως είναι πλήρες από αντιφατικές προτάσεις.

Στο ΝΟΣ, αναφέρεται για πρώτη φορά, ένα σχέδιο για την αναδιάρθρωση του χρέους των επιχειρήσεων. Αναγνωρίζεται δηλαδή ένα υπαρκτό και κρίσιμο πρόβλημα της τουρκικής οικονομίας το οποίο κρυβόταν επιμελώς την προηγούμενη περίοδο. Όμως το σχέδιο αυτό αφορά μόνο σε επιχειρήσεις με επίπεδο χρέους υψηλότερο των 100 εκατομμυρίων τουρκικών λιρών. Για τις επιχειρήσεις μεσαίου και μικρομεσαίου μεγέθους,  με μικρότερα χρέη δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες περίπου 100 επιχειρήσεις κινδυνεύουν ή οδηγούνται σε πτώχευση μεταξύ των οποίων δύο από τις μεγαλύτερες εξαγωγικές επιχειρήσεις : Burak Aluminum (σε λειτουργία 95 έτη) και Teknik Aluminum (σε λειτουργία 58 έτη).

Η Banks Association of Turkey, σε αναφορά της σημειώνει ότι πολλές τοπικές τουρκικές τράπεζες έχουν υπογράψει FinancialRestructuring Framework Agreement προκειμένου να προβούν σε αναδιαρθρώσεις δανείων πελατών τους. 

Ήδη η τουρκική οικονομία βρίσκεται σε καθοδική πορεία όσον αφορά στη μεγέθυνση του ΑΕΠ , η μεγάλη αύξηση του οποίου τα προηγούμενα έτη ουσιαστικά «έκρυβε» τα δομικά προβλήματα της. Οι ατμομηχανές της μεγέθυνσής της έχουν αρχίσει να παρουσιάζουν μεγάλα προβλήματα.

Ο κατασκευαστικός τομέας –βασική ατμομηχανή την περίοδο διακυβέρνησης του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης- και οι δραστηριότητες real estate φαίνεται ότι ξεμένουν από καύσιμα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τουρκικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ο κατασκευαστικός τομέας παρουσίασε μεγέθυνση μόνο 0,8% το δεύτερο τρίμηνο από 6,6% το πρώτο τρίμηνο, και αντίστοιχα οι δραστηριότητες  real estate 0,2% έναντι 3,4%. Οι πωλήσεις κατοικιών μειώθηκαν κατά 12,5% τον Αύγουστο έναντι του αντίστοιχου μήνα του 2017. Η μείωση μπορεί να αποδοθεί στην αντίστοιχη μείωση των στεγαστικών δανείων τα οποία μειώθηκαν κατά 67,1% σε σχέση με τον Αύγουστο του 2017.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που συμπεριλαμβάνονται στο ΝΟΣ τα βασικά μακροοικονομικά μεγέθη της τουρκικής οικονομίας αναμένεται να κινηθούν ως εξής: ο πληθωρισμός , το 2018, στο 20,8%, το ποσοστό ανεργίας στο 11,3% (2018) και στο 12,1% (2019). Τον Αύγουστο ήταν στο 10,4%. Το δημοσιονομικό έλλειμμα στο 1,9% (2018) και κάτω από το 2,0% τα επόμενα τρία έτη. Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος του ελλείμματος θα υπάρξει μείωση των κρατικών δαπανών κατά 76 δις τουρκικές λίρες και αύξηση των εσόδων κατά 16 δις τουρκικές λίρες το 2019.

Η μείωση της κρατικής δαπάνης θα προέλθει από τις εξής πηγές: περίπου 40 δις τουρκικές λίρες από τις δημόσιες επενδύσεις (περίπου 36,0%) και 13 δις από την κοινωνική ασφάλιση.

Οι ακαθάριστες πάγιες επενδύσεις έχουν ήδη μειωθεί κατά το ήμισυ το δεύτερο τρίμηνο του 2018 σε σχέση με το πρώτο, ειδικά σε μηχανήματα, και σε συνάρτηση με τα προβλήματα του ιδιωτικού τομέα (λόγω υπερχρέωσης) σηματοδοτούν μείωση της μεγέθυνσης του ΑΕΠ το 2019.

Η τουρκική κυβέρνηση επιχειρεί να μετατρέψει την σημαντικότατη υποτίμηση του νομίσματός της σε ευκαιρία, ελπίζοντας σε αύξηση των εξαγωγών και στην εισροή  τουριστικού ρεύματος, με απώτερο στόχο τη μείωση του μεγάλου ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

Πάντως, οι εκτιμήσεις για την  πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία τα επόμενα τρία έτη, δείχνουν ότι η τουρκική λίρα, σε πραγματικούς όρους, θα εξακολουθήσει να είναι υπερτιμημένη. Οι εκτιμήσεις αυτές θέτουν εν αμφιβόλω το στόχο για μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.  Συγχρόνως, με μειωμένες τις δημόσιες επενδύσεις και  μεγάλες επιχειρήσεις  επιβαρυμένες από το δανεισμό, πρωτίστως όσες δραστηριοποιούνται στις εξαγωγές δύσκολα θα υπάρξει επίτευξη του στόχου μείωσης του ελλείμματος ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

Η εκροή κεφαλαίων, που άρχισε το Μάρτιο 2018, συνεχίζεται. Την εβδομάδα 10-14 Σεπτεμβρίου οι ξένοι επενδυτές πώλησαν μετοχές αξίας  59,6 εκατομμυρίων δολαρίων και κρατικά ομόλογα αξίας 96 εκατομμυρίων δολαρίων.  

Τα συνολικά δάνεια του  ιδιωτικού τομέα, σε συνάλλαγμα, ανέρχονται σε 342,2 δις δολάρια (Ιούλιος 2018 , ΚΤ Τουρκίας). Τα δάνεια μακροχρόνιας διάρκειας ανέρχονται σε 221,6 δις δολάρια , σχεδόν αμετάβλητα από το τέλος του 2017, ενώ τα αντίστοιχα βραχυχρόνιας διάρκειας σε 120,6 δις δολάρια αυξημένα κατά 2,1% από το τέλος του 2017. Εντός ενός έτους η Τουρκία χρειάζεται να αναχρηματοδοτήσει ή να αποπληρώσει  δάνεια που ωριμάζουν, ύψους 181,3 δις δολαρίων.

Τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας ανέρχονται σε 100,7 δις δολάρια (Ιούλιος 2018), αυξημένα κατά 2,4% από τον προηγούμενο μήνα. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός της μείωσης των αποθεμάτων χρυσού της ΚΤ κατά 2,5% και αύξησης των αποθεμάτων σε δολάρια (76,9 δις δολάρια) κατά 3,9%. Η πώληση χρυσού κυρίως αφορά τα τραπεζικά ιδρύματα προκειμένου να αποκτήσουν ρευστότητα σε ξένο νόμισμα λόγω των υποχρεώσεών τους.

Οι ΑΞΕ (απόθεμα) ανέρχονται σε 141,9 δις δολάρια (Ιούλιος 2018) μειωμένες κατά 27,5% σε σχέση με το τέλος του 2017.

Οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου (απόθεμα) ανέρχονται σε 149,9 δις δολάρια μειωμένες κατά 15,6% σε σχέση με το τέλος του 2017.

Οι υπόλοιπες επενδύσεις (απόθεμα) ανέρχονται σε 328,6 δις δολάρια αυξημένες κατά 1,1% σε σχέση με το τέλος του 2017.

Με βάση τα παραπάνω οι υποχρεώσεις της Τουρκίας προς το εξωτερικό ανέρχονται σε 620,3 δις δολάρια. Αν αφαιρέσουμε τα περιουσιακά στοιχεία των Τούρκων κατοίκων στο εξωτερικό ύψους 229,6 δις δολαρίων το άνοιγμα της Τουρκίας είναι αρνητικό ύψους -390,7 δις δολαρίων.

Όπως ανέφερε στην ομιλία του ο Τούρκος υπουργός των Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ στο Βερολίνο, «Oι καιροί της μεγάλης ανάπτυξης της τουρκικής οικονομίας έχουν παρέλθει (…) η μετριοφροσύνη είναι η νέα αρετή της Τουρκίας…  η Τουρκία θέλει να κάνει μια σοβαρή νέα αρχή». Η  νέα αρχή έχει το χρώμα της λιτότητας. Το ερώτημα είναι αν είναι ικανά τα μέτρα λιτότητας να διασώσουν την τουρκική οικονομία από την κατάρρευση και που θα οδηγήσουν από πολιτική πλευρά.  

www.kostasmelas.gr