Σκοτώστε τα φαντάσματα*

Το Ποντίκι

του Σταύρου Χριστακόπουλου

Το κλείσιμο της αξιολόγησης – ανεξαρτήτως χρονικού σεναρίου – φαίνεται ότι θα επιτευχθεί. Τι θα σημάνει όμως για την ελληνική οικονομία και την κοινωνία; Σε πρώτο πλάνο έχουμε μια ακόμη δραματική φορολογική επιβάρυνση φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων με άμεσους φόρους και μια ακόμη μεγέθυνση των ζητούμενων έμμεσων φόρων.

Έχουμε ακόμη ένα γερό κουτσούρεμα των συντάξεων και παραλλήλως, «από δίπλα», επιχειρείται να ψηφιστεί άλλο ένα παρόμοιας λογικής πακέτο μέτρων, έτοιμων να ανασυρθούν και να εφαρμοστούν εφόσον οι στόχοι του προγράμματος διαφανεί ότι πέφτουν έξω. Με άλλα λόγια, μια μνημονιακή συνταγή όμοια και απαράλλακτη – στην κεντρική της λογική – με αυτές που είδαμε όλα τα προηγούμενα χρόνια.

 

Στον αντίποδα η κυβέρνηση έχει να επιδείξει την ανακοίνωση της Eurostat για θετική έκπληξη στο ποσοστό του πρωτογενούς πλεονάσματος και μια ακόμη διάψευση του ΔΝΤ, το οποίο παγίως προβλέπει τα χειρότερα και παγίως διαψεύδεται.

 

Μια δεύτερη θετική εξέλιξη είναι η κίνηση του επικεφαλής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι να συμπεριλάβει τα ομόλογα του EFSF στην ποσοτική χαλάρωση, η οποία επιτρέπει στις ελληνικές τράπεζες να πουλήσουν τέτοια ομόλογα ώστε να ανασάνουν οι ισολογισμοί τους.

 

Όσο για την επιτυχή αξιολόγηση, είναι μια διαδικασία η οποία υποβοηθείται από τους Ευρωπαίους δανειστές προκειμένου η τρέχουσα διαπραγμάτευση να μην εξελιχθεί σε κρίση. Άλλωστε η ταχεία ολοκλήρωση τους βολεύει όλους. Ευκαιρίες για ακόμη μεγαλύτερη πίεση προς την Ελλάδα θα υπάρξουν και άλλες πολύ σύντομα εντός του έτους.

 

Παραγωγή και επενδύσεις

 

Όπως και όποτε και αν κλείσει η αξιολόγηση, πάντως, οι ανάσες θα είναι μικρές. Όχι μόνο επειδή θα παραμείνει σε εκκρεμότητα η απόδοση των φόρων, αλλά και διότι τα εν όψει μέτρα στεγνώνουν ακόμη περισσότερο την οικονομία. Ακόμη και η επίτευξη του περυσινού πλεονάσματος έγινε σε περιβάλλον χαμηλότερης φορολογικής απόδοσης και χάρη στις μεγάλες περικοπές δαπανών, οι οποίες έχουν σαφείς επιπτώσεις στην οικονομία.

 

Όσοι, λοιπόν, κατά το πρότυπο του σαμαρικού «success story», επιμένουν να ταυτίζουν τις «επιδόσεις» του προϋπολογισμού με τις εξελίξεις στην οικονομία είτε πλανώνται είτε παραπλανούν. Η έξοδος από την κρίση δεν μπορεί να έλθει χωρίς τόνωση της παραγωγής και επενδύσεις. Εδώ όμως τα πράγματα είναι πολύ πιο περίπλοκα και δύσκολα και κάποιες επιλογές έχουν ιδιαίτερα μεγάλο πολιτικό κόστος ή χρειάζονται πρωτοβουλίες και τεχνική επάρκεια που δεν παρατηρούνται στο πολιτικό σύστημα.

 

Χαρακτηριστική είναι η ανάγκη δραστικού περιορισμού της φοροδιαφυγής. Στα χρόνια του μνημονίου, ανεξαρτήτως κυβερνήσεων, η σφαγή των φορολογικών «αμνών» έχει ακολουθηθεί σαν μονόδρομος, ενώ τα φορολογικά «ερίφια» συνεχίζουν να επιδίδονται σε πάρτι διαφυγής.

 

Ποιο είναι το μοναδικό «εργαλείο» που επιχειρεί να αξιοποιήσει η κυβέρνηση; Τα... επάρατα capital controls, τα οποία υποτίθεται ότι άλλοι τα επέβαλαν και η ίδια προσδοκά την άρση τους, αλλά τίποτε δεν δείχνει ότι θα αρθούν. Αντιθέτως θα ισχύουν για πολύ καιρό ακόμη και θα πνίγουν τις συναλλαγές των «μικρών» επειδή, μεταξύ των άλλων, δεν υπάρχει εμπιστοσύνη ούτε στο πολιτικό ούτε στο τραπεζικό σύστημα και ο φόβος ενός bank run παραμένει έντονος.

 

Ερείπια και ελπίδες

 

Τα τελευταία χρόνια, εξ αιτίας των γεωπολιτικών κρίσεων στην περιοχή μας, ο τουρισμός έχει αναδειχθεί σε ιερή αγελάδα για την ελληνική οικονομία. Κανείς όμως δεν συνυπολογίζει ότι, έως και πριν από ελάχιστο καιρό, ο συγκεκριμένος χώρος τραβούσε πάνω του μύδρους κριτικής για την ποιότητα υπηρεσιών, για τη μαύρη εργασία, για τη φοροδιαφυγή, για το γεγονός ότι, παρά τις μεγάλες περιόδους «παχέων αγελάδων», ήταν βουτηγμένος σε υπέρογκα χρέη.

 

Αρκετοί επίσης τονίζουν με έμφαση ότι μόνη η εισροή συναλλάγματος στον τομέα των υπηρεσιών δεν μπορεί να δώσει το σήμα επανεκκίνησης της οικονομίας. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να επανεκκινήσει η παραγωγή και να γίνουν σημαντικά βήματα και επενδύσεις στους τομείς του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα, αλλά και να δοθεί έμφαση στην καινοτομία.

 

Παρότι όμως οι ανάγκες είναι γνωστές και παγκοίνως παραδεκτές, παρότι εδώ και τρία χρόνια γίνεται λόγος από όλες τις πλευρές του πολιτικού συστήματος για την αναγκαία «παραγωγική ανασυγκρότηση», το αναπτυξιακό σχέδιο της κυβέρνησης παραμένει, ύστερα από 15-16 μήνες, στο στάδιο της επεξεργασίας.

 

Οι παλαιές και ήδη ερειπωμένες παραγωγικές δομές εξακολουθούν να υφίστανται ως... φαντάσματα, η πανύψηλη και ασταθής φορολογία εξακολουθεί να αποτελεί τροχοπέδη, το επίπεδο των θεσμών παραμένει τραγικό, η πολιτική σταθερότητα παραμένει ζητούμενο, επιχειρήσεις καταρρέουν, άλλες δραπετεύουν από τον ελληνικό βάλτο, ενώ πολλά είναι τα «ζόμπι» που παραμένουν ενεργά και διεκδικούν χρηματοδότηση, η οποία ενδέχεται να στερηθεί από επιχειρήσεις που είναι δυνατόν, με κρίσιμες πιστωτικές «ενέσεις», να σταθούν όρθιες ή να κάνουν το κρίσιμο άλμα εις ύψος.

 

Για όλα αυτά καθοριστική είναι η σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος, η οποία δεν μπορεί να επέλθει αν δεν εκκαθαριστεί το βαρίδι των «κόκκινων» δανείων και δεν κριθεί ποιες από τις επιχειρήσεις μπορούν να σταθούν και ποιες όχι.

 

Ακόμη και στην πρωτογενή παραγωγή, όπου υπήρξε η πρωτοβουλία του αρμόδιου υπουργού να εμφανίσει ένα σχέδιο για βιώσιμους συνεταιρισμούς, σημαντικές ήταν οι αντιρρήσεις όχι τόσο των παλαιών χρεοκοπημένων και βουτηγμένων στα σκάνδαλα συνεταιριστικών ερειπίων, αλλά κυρίως των ελπιδοφόρων νέων εγχειρημάτων. Το υπουργείο δείχνει διατεθειμένο να λάβει υπ’ όψιν τις ενστάσεις, αλλά μένει να δούμε το τελικό αποτέλεσμα.

 

Σε κάθε περίπτωση, η έμφαση στην παραγωγή και την καινοτομία, η στροφή κονδυλίων και δανείων σε αυτούς τους τομείς και το γκρέμισμα των χρεοκοπημένων και αντιπαραγωγικών δομών, η θεσμική ανασυγκρότηση και η διαμόρφωση σταθερών κανόνων για το πώς λειτουργεί η χώρα είναι βασική προτεραιότητα, αν πράγματι θέλουμε να κινητοποιήσουμε τις εγχώριες παραγωγικές δυνάμεις και να προσελκύσουμε άμεσες ξένες επενδύσεις.

 

Τα πακέτα οδυνηρής λιτότητας δεν αποτελούν απάντηση στην κρίση, αλλά εμβάθυνσή της.

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 1913 στις 21-04-2016