Κομματική πλήθυνση. Πολιτική αναγκαιότητα ή προσωπική φιλοδοξία;

Νέα Πολιτική

του Χρήστου Ζιώγα*

Στην τωρινή συγκυρία παρατηρείται εντονότερο το φαινόμενο ίδρυσης, ή δήλωση προθέσεων προς αυτή την κατεύθυνση, νέων κομμάτων, αναδιάταξης παλαιών σχηματισμών και κινητικότητας πολιτικών προσώπων. Εν μέρει αποτελεί αναμενόμενη επενέργεια της παρατεταμένης και πολυσχιδούς κρίσης που δημιουργεί προς το κοινωνικό σύνολο αναγκαιότητες ελπίδος, φορείς των οποίων αξιώνουν να γίνουν νέοι ή νεοφανείς κομματικοί οργανισμοί. Ο Αριστοτέλης διατύπωσε έναν από τους πληρέστερους ορισμούς της πολιτικής: «ως την δια της φρονήσεως ενασχόληση με τα κοινά». Από τις λέξεις της εν λόγω φράσης, αυτή που χρήζει ερμηνείας στο εκάστοτε ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς είναι η φρόνησις.

Στην σύγχρονη εποχή η πολιτική, ως φαινόμενο και ως επιστήμη, συνυφάνθηκε αιτιωδώς με το κράτος, τις δομές και λειτουργίες του. Περιοριστικά -κι ως συνέπεια αυτού του γεγονότος- το πολιτικό φαινόμενο συναρτήθηκε, ως επιστήμη και ως πρακτική, με την εξουσία και τα κόμματα αποτέλεσαν τις συλλογικότητες που επιδίωξαν την κυρίευσή της. Αναμφίβολα ο πολυκομματισμός συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση και ουσιώδες χαρακτηριστικό για τη λειτουργία των δυτικών αντιπροσωπευτικών δημοκρατιών. Ταυτόχρονα, η ίδρυση νέων κομμάτων δεν συνεπάγεται ευθύγραμμα και την εμβάθυνση του δημοκρατικού χαρακτήρα του πολιτεύματος. Επίσης η συλλογικά επωφελής λειτουργία των θεσμών και όχι η ύπαρξή τους, αυτή καθ’ εαυτή, καθορίζει κατά πόσο κι αν συμβάλλουν προς την ίδια κατεύθυνση. Ο Πλάτων παρατηρούσε, πριν 2.500 χρόνια, πως τα κύρια χαρακτηριστικά της δημοκρατίας είναι ποιοτικά κι όχι ποσοτικά.

Το βασικότερο πρόβλημα του σύγχρονου ελληνικού κράτους, που παρακωλύει τη διεύρυνση της πολιτικής σφαίρας, την εμβάθυνση του δημοκρατικού της χαρακτήρα και την απρόσκοπτη οικονομική δραστηριότητα  είναι η αξίωση ελέγχου όλων των θεσμών από τον εκάστοτε φορέα εξουσίας, που διαχρονικά υποστασιώνεται από το κομματικό κράτος. Η καταφανής κοινωνική αναγκαιότητα για μεταρρυθμίσεις δεν είναι υποχρεωτικό πως καλύπτεται από την γέννηση νέων κομμάτων.

Η ανθρώπινη φιλοδοξία συνιστά μια ανθρωπολογική σταθερά που αδιαφορεί πολλές φορές για το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο εντός του οποίου επιδιώκεται η πραγμάτωση των «μεγαλεπήβολων» επιθυμιών της. Κατά την μεταπολιτευτική περίοδο του πλήρους δικομματισμού, όταν δηλαδή τα δύο κυρίαρχα κόμματα λάμβαναν αθροιστικά περίπου το 85% των ψήφων, η ανάδειξη ενός νέου κόμματος αποτελούσε μια αρκετά δύσκολη υπόθεση, με περιορισμένες πιθανότητες επιτυχούς εκλογικής κατάληξης. Η παρούσα συγκυρία γεννά ευκαιρίες για κομματικούς πειραματισμούς και πολυειδείς προσωπικές διαδρομές με σκοπό την πολιτική επιβίωση. Σήμερα, όμως, για να ανακοπούν και αναστραφούν οι άκρως αρνητικές προοπτικές για την χώρα και να τερματιστούν οι πασίδηλες παθογένειες, είναι εξαιρετικά αμφίβολο πως άξονες υπέρβασης της τωρινής νοσηρής κατάστασης δύναται να καταστούν πολιτικά πρόσωπα, που συνέβαλαν στην διαιώνισή της, μόνο και μόνο επειδή ιδρύουν ή συμμετέχουν σε «νέα» κόμματα.   

Η αδήριτη, ιστορικών διαστάσεων, αναγκαιότητα επιτάσσει επιστράτευση και στελέχωση των, όσων απαιτούνται, κομμάτων με κριτήρια ποιότητας, απαγορεύοντας τρίτες και τέταρτες ευκαιρίες σε αποδεδειγμένα μη ικανούς. Η βούληση ενασχόλησης με τα κοινά δεν απουσιάζει του πολιτικού προσωπικού και της κοινωνίας, η φρόνησις όμως  αναζητείται.

*Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων