Η λύση των δωρεάν χρημάτων

analyst

Επειδή η υπερχρέωση συνεχίζεται με τρομακτικό ρυθμό, αναζητείται ένα καινούργιο φάρμακο, όπως η “ρίψη χαρτονομισμάτων από το ελικόπτερο” – κάτι απόλυτα αναγκαίο, εάν ο πλανήτης θέλει να αποφύγει έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο

«Η δομική συγκέντρωση της αμερικανικής βιομηχανίας έχει συνεχιστεί τα τελευταία τριάντα χρόνια. Ταυτόχρονα, η οικονομική ισχύς των Η.Π.Α. έχει επίσης γίνει πιο συγκεντρωμένη στο ατομικό επίπεδο, με έναν μικρό αριθμό οικογενειών να κατέχουν το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου – παρέχοντας ένα υψηλό ποσοστό των χρημάτων τους σε πολιτικές εκλογικές εκστρατείες.

Το συνδυασμένο αποτέλεσμα αυτών των συνθηκών είναι το ότι, οι Η.Π.Α. ελέγχονται σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό από μία αμοραλιστική ολιγαρχία, η οποία διέφθειρε βαθμιαία την ομοσπονδιακή κυβέρνηση και το πολιτικό σύστημα – συμπεριλαμβανομένων των δύο μεγάλων κομμάτων εξουσίας.

Αυτή η πολιτική διαφθορά αύξησε με τη σειρά της την ισχύ των πλουσίων, ειδικά του χρηματοοικονομικού τομέα – με αποτέλεσμα να έχει μετατραπεί στον κύριο συντελεστή της οικονομικής και κοινωνικής παρακμής της υπερδύναμης (όπως ακριβώς στην Ελλάδα, αφού αυτό αποτελεί τη βασική αιτία τηςχρεοκοπίας, καθώς επίσης της κατάρρευσης της ανταγωνιστικότητας της).

Οι πλούσιοι δεν είναι μόνο ασφαλείς μέχρι στιγμής από τις επιπτώσεις αυτής της παρακμής, αλλά έχουν επί πλέον ωφεληθεί – επειδή διαθέτουν τις δεξιότητες, την περιουσία, την κινητικότητα, καθώς επίσης την πολιτική δύναμη. Ταυτόχρονα, εν μέρει ως αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών, τα φτωχότερα δύο τρίτα του αμερικανικού πληθυσμού, είναι πλέον λιγότερο μορφωμένα, λιγότερο ενημερωμένα, λιγότερο εύπορα, πιο θυμωμένα και ακόμη πιο κυνικά για την πολιτική τους ηγεσία – χωρίς όμως να αντιδρούν, αποδεχόμενα την αδυναμία τους.

Ο κυνισμός τους βέβαια είναι απολύτως δικαιολογημένος, επειδή ενστικτωδώς οι περισσότεροι Αμερικανοί γνωρίζουν πως οι ηγέτες τους λένε ψέματα και ότι το σύστημα είναι σάπιο. Οι Η.Π.Α. είναι μία υπέροχη χώρα για 30-40 εκ. άτομα, αλλά για τα φτωχότερα 100 εκ. δεν είναι καθόλου ευχάριστο μέρος – ειδικά μετά το ξεκίνημα της παρακμής το 1970, όπου η πρώτη αντίδραση της πλειοψηφίας ήταν να εργάζεται πιο πολλές ώρες και να δανείζεται περισσότερο.

Στο μεγαλύτερο μέρος της αμερικανικής ιστορίας, ο λαός ανταποκρινόταν καλά στις προκλήσεις – ακόμη και αν είχε επικίνδυνη ή διεφθαρμένη ηγεσία. Εν τούτοις, αυτή είναι η πρώτη φορά που οι Η.Π.Α. αντιμετωπίζουν έναν συνδυασμό δομικής πολιτικής διαφθοράς, αυξανόμενης ανισότητας και μακροπρόθεσμης οικονομικής παρακμής – ενώ μέχρι σήμερα η αμερικανική πολιτική παράγει αποφάσεις που στο μεγαλύτερο μέρος τους επιδεινώνουν τις συνθήκες, δεν τις βελτιώνουν, ενώ ταυτόχρονα είναι οικονομικά και πολιτικά μη βιώσιμες.

Η χώρα εισέρχεται λοιπόν σε μία πολύ επικίνδυνη ζώνη, με την πολιτική να στρέφεται όλο και περισσότερο στη δημαγωγία και στη διαφθορά – ενώ η υπερβολική συγκέντρωση ισχύος τείνει να δημιουργήσει ένα στεγανό χώρο, στον οποίο εκείνοι που βρίσκονται στην κορυφή είναι υποχρεωμένοι να συναλλάσσονται μόνο μεταξύ τους. Από την άλλη πλευρά η συντριπτική πλειοψηφία νοιώθει όλο και περισσότερο φόβο, ανασφάλεια, απογοήτευση, θυμό και κυνισμό – οπότε επηρεάζεται από εξτρεμιστικές πολιτικές και θρησκείες, καθώς επίσης από ψεύτικες υποσχέσεις εύκολου πλουτισμού, οι οποίες μπορεί να προέρχονται από ιερείς, πολιτικούς ή τραπεζίτες.

Αρκετοί βέβαια έχουν παραιτηθεί εντελώς, χωρίς να κάνουν τον κόπο να ψηφίζουν ή να παρακολουθούν την πολιτική – οπότε η κατάσταση επιδεινώνεται διαρκώς, έως εκείνη τη στιγμή που το σύστημα θα εκραγεί εκκωφαντικά, ξαφνικά και απότομα. Με δεδομένο όμως το ότι, η χώρα αυτή ηγείται σε ολόκληρο τον πλανήτη, πολιτιστικά, οικονομικά και στρατιωτικά, τα επακόλουθα δεν θα είναι καθόλου ευχάριστα – ειδικά για τη μεγάλη δυτική αποικία της, για την Ευρώπη» (C. Ferguson, με παρεμβάσεις).

.

Ανάλυση

Η ομοιότητα των συνθηκών στις Η.Π.Α. με τις αντίστοιχες στην Ελλάδα είναι φανερή – οπότε δεν χρειάζονται περεταίρω επεξηγήσεις. Η δήθεν επίλυση τώρα του προβλήματος της συγκέντρωσης πλούτου σε λίγους, με αφετηρία την επικράτηση του ασύδοτου νεοφιλελευθερισμού τη δεκαετία του 1980, επιδιώχθηκε στην αρχή με την απελευθέρωση/διευκόλυνση του δανεισμού των λιγότερο εύπορων ομάδων του πληθυσμού – όχι μόνο στις Η.Π.Α., αλλά σε ολόκληρη τη Δύση.

Έτσι παραπλανήθηκε αρχικά ο πληθυσμός, ενώ τότε τοποθετήθηκαν τα θεμέλια της δημιουργίας τωνβουνών των χρεών, τα οποία απειλούν σήμερα να καταστρέψουν το σύστημα – λόγω του ότι τα χρέη εμποδίζουν την ανάπτυξη, ενώ χωρίς ανάπτυξη ο καπιταλισμός δεν επιβιώνει.

Εάν ανατρέξει λοιπόν κανείς στα ιστορικά στοιχεία της δημιουργίας χρεών, δημοσίων και ιδιωτικών, σε ολόκληρη τη Δύση, θα διαπιστώσει πως η αύξηση τους ξεκίνησε παντού την ίδια δεκαετία – όπως στο παράδειγμα της Ελλάδας στο γράφημα που ακολουθεί, το οποίο αναφέρεται στην αύξηση του δημοσίου χρέους σε παρούσες αξίες,  όπως δημοσιεύθηκε από την ευρωπαϊκή επιτροπή (Statistical Annex of European Economy, Spring 2011).

.

.

Κάτι ανάλογο συνέβη στις Η.Π.Α. την ίδια περίπου εποχή, όπως φαίνεται στο επόμενο γράφημα – οπότε δεν αποτελούσε μόνο μία ασθένεια της ελληνικής οικονομίας, την οποία προκάλεσαν οι τότε πολιτικοί της, αλλά ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Το γεγονός αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως επικροτούμε τις ενέργειες των κυβερνήσεων, ούτε της ελληνικής, ούτε των άλλων – αφού και οι δύο τελικά παραπλάνησαν την πλειοψηφία των Πολιτών, δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες υπερβολικού πλουτισμού μίας μικρής μειοψηφίας, η οποία στη συνέχεια ισχυροποιήθηκε σε τέτοιο βαθμό που ανέλαβε ουσιαστικά τα ηνία από την πολιτική.

.

.

Συνεχίζοντας, το «παιχνίδι» αυτό τελείωσε, όταν ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 – με αποτέλεσμα να βυθιστεί έκτοτε η Ευρώπη σε μία οδυνηρή ύφεση ισολογισμών (ανάλυση), αντίστοιχη με αυτήν της Ιαπωνίας. Λιγότερο οι Η.Π.Α., λόγω της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής που ακολούθησαν – με αποτέλεσμα όμως το δημόσιο χρέος τους να αυξηθεί πάνω από 10 τρις $, στο ασύλληπτο ποσόν των περίπου 20 τρις $ σήμερα!

Φυσικά η υπερδύναμη είναι η μοναδική σχεδόν χώρα που έχει αυτή τη δυνατότητα χωρίς σοβαρές συνέπειες – επειδή διαθέτει το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, το δολάριο. Το συγκεκριμένο νόμισμα χρησιμοποιείται μονοπωλιακά στις συναλλαγές πετρελαίου (πετροδολάρια), ενώ το «τυπώνει» κατά το δοκούν χωρίς αντίκρισμα, εξοφλώντας έτσι όλες της τις υποχρεώσεις – ελέγχοντας παράλληλα το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα (ανάλυση), καθώς επίσης προστατεύοντας στρατιωτικά τα ειδικά της προνόμια.

Εν τούτοις, τίποτα δεν διαρκεί για πάντα, ειδικά όταν μία χώρα βρίσκεται σε πορεία παρακμής, όπως συμπεραίνεται από την εισαγωγή του κειμένου – αν και μία τέτοια εξέλιξη, την οποία πιέζουν οι χώρες της BRICS θέλοντας να δημιουργήσουν έναν δεύτερο πόλο, δεν θα ήταν καθόλου ανώδυνη για τον πλανήτη.

.

Το νέο φάρμακο κατά της υπερχρέωσης

Περαιτέρω, επειδή η υπερχρέωση συνεχίζεται με τρομακτικό ρυθμό, ενώ τα όπλα των κεντρικών τραπεζών για την καταπολέμηση της εξαντλούνται (μηδενικά επιτόκια, αύξηση της ποσότητας χρήματος με τα πακέτα ποσοτικής διευκόλυνσης, χρηματοπιστωτική καταστολή με τα αρνητικά επιτόκια), αναζητείται ένα καινούργιο «φάρμακο» – παρά το ότι η μοναδική λύση είναι κατά την άποψη μας μία παγκόσμια σύσκεψη χρέους, όπως αυτή του Bretton Woods μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, με ανάλογες αποφάσεις.

Το νέο αυτό φάρμακο αποκαλείται «χρήματα από το ελικόπτερο», ενώ προωθείται από πολλούς οικονομολόγους της αγγλοσαξονικής σχολής – όπως ο A. Turner, καθώς επίσης ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης των Η.Π.Α., ο B. Bernanke, ο οποίος το αναλύει διεξοδικά στο μπλοκ του (πηγή), ξεκινώντας ως εξής:

«Let us suppose now that one day a helicopter flies over this community and drops an additional $1,000 in bills from the sky, which is, of course, hastily collected by members of the community. Let us suppose further that everyone is convinced that this is a unique event which will never be repeated.». Δηλαδή, «Ας υποθέσουμε τώρα πως μία ημέρα πετάει ένα ελικόπτερο επάνω από την κοινότητα και ρίχνει επί πλέον 1.000 $ σε λογαριασμούς, τα οποία φυσικά συλλέγονται βιαστικά από τα μέλη της κοινότητας. Ας υποθέσουμε επίσης πως όλοι είναι πεπεισμένοι ότι, πρόκειται για ένα μοναδικό γεγονός, το οποίο δεν θα επαναληφθεί ποτέ».

Ο διοικητής της ΕΚΤ το χαρακτήρισε επίσης ως ενδιαφέρον στην τελευταία ομιλία του, σχεδόν προκαλώντας καρδιακή προσβολή στους περισσότερους οικονομολόγους της Γερμανίας – καθώς επίσης στον υπουργό οικονομικών της, ο οποίος θεωρεί ως καταστροφική μία τέτοια προοπτική (λογικά, αφού η χώρα τρέφεται από την κρίση, ενώ οι επενδύσεις/αποταμιεύσεις του πληθυσμού της είναι σε χρήματα).

Συνεχίζοντας, ο εφευρέτης της έννοιας «χρήματα από το ελικόπτερο» είναι ο πατέρας του νεοφιλελευθερισμού, ο M. Friedman – ο οποίος χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο το 1948 (πηγή), ενώ τον ανέλυσε καλύτερα στο βιβλίο του «Η βέλτιστη ποσότητα των χρημάτων» το 1969.

Αν και δεν υπάρχει τώρα ένας τελικός ορισμός, ουσιαστικά πρόκειται για μία μόνιμη δημιουργία νέων χρημάτων από την κεντρική τράπεζα – γεγονός που μεταφορικά περιγράφεται ως το τύπωμα χρημάτων από την κεντρική τράπεζα και η ρίψη τους μέσω ενός ελικοπτέρου στον πληθυσμό δωρεάν. Πρακτικά όμως, για την εφαρμογή της συγκεκριμένης μεθόδου υπάρχουν κυρίως οι παρακάτω τέσσερις δυνατότητες, οι οποίες είναι συνώνυμες με την εν λόγω έννοια:

(α)  Τα νέα χρήματα που δημιουργούνται από το πουθενά, μοιράζονται απ’ ευθείας στα ιδιωτικά νοικοκυριά, από την κεντρική τράπεζα.

(β)  Η κεντρική τράπεζα αγοράζει επ’ ευθείας τα κρατικά ομόλογα από το δημόσιο ή από τους κρατικούς θεσμούς.

(γ)  Η κεντρική τράπεζα αγοράζει επ’ ευθείας τα κρατικά ομόλογα από το δημόσιο ή από τους κρατικούς θεσμούς όπου όμως, σε αντίθεση με τη δεύτερη επιλογή, έχουν αόριστη διάρκεια, δεν λήγουν ποτέ, ενώ το κουπόνι τους είναι μηδέν – δηλαδή, το επιτόκιο τους είναι μηδενικό.

(δ)  Η κεντρική τράπεζα διαγράφει τα υφιστάμενα χρέη του δημοσίου (ομόλογα) ή τα παγώνει, επεκτείνοντας στο διηνεκές τη λήξη τους – οπότε, όπως συμβαίνει επίσης με την τρίτη επιλογή, μετατρέπονται αμέσως σε χρήματα.

Ολοκληρώνοντας, υπάρχουν οι τέσσερις αυτές βασικές δυνατότητες, οι οποίες όλες μαζί είναι συνώνυμες με την έννοια «χρήματα από το ελικόπτερο» – αν και η κάθε μία έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες, όπως θα αναλύσουμε στη συνέχεια.

.

Οι επί μέρους συνέπειες των παραπάνω επιλογών

(α) Η πρώτη εναλλακτική δυνατότητα είναι η πλέον εξτρεμιστική, η οποία πλησιάζει περισσότερο στη ρίψη χρημάτων από ένα ελικόπτερο – αφού η κεντρική τράπεζα παρακάμπτει εντελώς το κράτος, οπότε το υπουργείο οικονομικών, προσφέροντας τα χρήματα απ’ ευθείας στα νοικοκυριά. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί είτε με μία επιταγή που αποστέλλεται ταχυδρομικά, είτε με ένα τραπεζικό έμβασμα, είτε με την επιδότηση των συνταξιοδοτικών ταμείων – με στόχο πάντοτε την αύξηση της κατανάλωσης.

(β) Η δεύτερη μοιάζει με την πολιτική της ποσοτικής διευκόλυνσης (QE) που εφαρμόζεται ήδη, με μοναδική διαφορά το ότι, η κεντρική τράπεζα δεν αγοράζει τα ομόλογα από τη δευτερογενή αγορά, αλλά απ’ ευθείας από το εκάστοτε υπουργείο οικονομικών – οπότε παρακάμπτονται οι αγορές.

Επειδή συμπεριλαμβάνονται εδώ οι κρατικοί Θεσμοί, η ΕΚΤ θα μπορούσε εν προκειμένω να αγοράσει ομόλογα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία θα είχε έτσι τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσει προγράμματα υποδομών σε ολόκληρη την Ευρωζώνη – αυξάνοντας το ρυθμό ανάπτυξης, άρα το ΑΕΠ, οπότε θα μειωνόταν ανάλογα ο συντελεστής Χρέος/ΑΕΠ. Εδώ όμως δεν θα επρόκειτο για μία μόνιμη παροχή νέων χρημάτων – αφού με την εξόφληση τους θα επέστρεφε η ποσότητα χρημάτων στο αρχικό της επίπεδο.

(γ) Η τρίτη δυνατότητα αποτελεί ουσιαστικά μία τροποποίηση της δεύτερης, η οποία όμως αναιρεί το «ελάττωμα» της έλλειψης μόνιμης παροχής χρημάτων – αφού το κράτος πουλάει στην κεντρική τράπεζα ομόλογα με αόριστη λήξη και με μηδενικό επιτόκιο. Επομένως, δεν πληρώνονται ποτέ, δεν κοστίζουν τίποτα και αυξάνεται ανάλογα η ποσότητα χρήματος – οπότε η κεντρική τράπεζα δίνει δωρεάν χρήματα στα κράτη, για να χρηματοδοτηθούν αναπτυξιακά προγράμματα.

(δ) Η τέταρτη δυνατότητα δίνει στην κεντρική τράπεζα την εξουσία να αγοράζει ομόλογα είτε από την πρωτογενή, είτε από τη δευτερογενή αγορά – παγώνοντας ή διαγράφοντας τα σε μία μελλοντική χρονική στιγμή, με την έννοια ότι πιστώνει αντίστοιχα το κράτος, μειώνοντας τα υφιστάμενα χρέη του. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο δίνει τη δυνατότητα στο κράτος να εκδίδει ξανά νέα ομόλογα, χρησιμοποιώντας τα χρήματα αυτά επίσης για αναπτυξιακά προγράμματα.

Ολοκληρώνοντας, όλα τα παραπάνω «μέτρα» έχουν στόχο την αύξηση της Ζήτησης στην οικονομία – είτε μέσω της ιδιωτικής κατανάλωσης, είτε μέσω των δημοσίων επενδύσεων, χωρίς όμως να αυξάνονται περαιτέρω τα χρέη (υπενθυμίζουμε πως η Γερμανία είναι εναντίον της αύξησης της ζήτησης και υπέρ της αύξησης της προσφοράς – προφανώς επειδή αυτό εξυπηρετεί καλύτερα την ίδια).

Θα μπορούσαν επομένως να αποτελούν τη λύση που αναζητιέται, εάν υποθέσουμε πως οι κεντρικές τράπεζες θα είχαν το νόμιμο δικαίωμα να δοκιμάσουν ένα τέτοιο πείραμα – το οποίο φαίνεται να προωθεί πρώτη η Ιαπωνία, αφού έχει υπερβεί πλέον τα ανώτατα δυνατά ποσοστά της υπερχρέωσης (άρθρο).

.

Επίλογος

Εάν ο πλανήτης θέλει να αποφύγει έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, για τη διεξαγωγή του οποίου υποθέτουμε πωςδεν θα δίσταζαν καθόλου οι Η.Π.Α. εάν κινδύνευε περαιτέρω το δολάριο, το σύστημα και η οικονομία τους, δεν έχει άλλη λύση από την παραπάνω – ενώ δεν κινδυνεύουν μόνο οι Η.Π.Α. αλλά, επίσης, η ΕΕ, η Βρετανία, η Ρωσία, η Κίνα, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Βραζιλία κοκ.

Η μοναδική εναλλακτική δυνατότητα είναι η σύγκληση μίας παγκόσμιας σύσκεψης χρέους, στόχος της οποίας θα ήταν αφενός μεν οι διαγραφές (πάγωμα) χρεών, αφετέρου η αποκατάσταση της ισορροπίας στον πλανήτη – όπως ακριβώς τη δρομολόγησε η συμφωνία του Bretton Woods.

Άλλες λύσεις δεν φαίνεται να υπάρχουν, ενώ ο χρόνος επείγει, αφού θα έπρεπε να αποφασιστούν πριν από την καταιγίδα των καταιγίδων – η οποία καθυστερείται με νύχια και με δόντια από τις κεντρικές τράπεζες, καθώς επίσης από ορισμένους πολιτικούς, με αποτέλεσμα όμως να αυξάνεται διαχρονικά η καταστροφική της ισχύ.

Analyst Team