«Οι κρίσεις των άλλων»: τα διδάγματα της Ιρλανδίας

του Αντώνη Παπαγιαννίδη

Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκδήλωση - και δυνητικά χρήσιμη, αν και δεν είδαμε να προσέρχονται π.χ. κυβερνητικοί υπεύθυνοι ή και αντιπολιτευτικοί αστέρες! - διοργάνωσε, στο Cotsen Hall της Γενναδείου, το ΙΟΒΕ. Θέμα της: "Οι κρίσεις των άλλων: η Ελλάδα και η περιφέρεια της Ευρωζώνης" και επιδίωξή της να καταδείξει πώς "οι άλλοι", δηλαδή οι χώρες της περιφέρειας, έζησαν τα δικά τους Μνημόνια (Ιρλανδία, Πορτογαλία, Κύπρος) ή και χωρίς "επίσημο" Μνημόνιο (Ισπανία) και κατόρθωσαν, ή έδειξαν να κατορθώνουν να ξεφύγουν.

 Η εκδήλωση ήταν αφιερωμένη στο Μιχάλη Ντακόλια, ο οποίος υπήρξε απο τους πρώτους στο ΔΝΤ που λειτούργησε ως επικεφαλής της υπηρεσίας Σταθεροποιητικής Πολιτικής, θεωρούμενος "γκουρού της conditionality". Σύμβουλος εξ αποστάσεως ακόμη και του Ξενοφώντα Ζολώτα, άνθρωπος με "αδιαφανείς τοποθετήσεις, σαν χρησμούς"/opaque oracle-like pronouncements, πεισματικός και μαχητικός στις εσωτερικές αντιπαραθέσεις στο Ταμείο, θα ήταν ενδιαφέρον να έβλεπε κανείς πώς θα προσέγγιζε την σημερινή Ελληνική περιπέτεια.

Πρώτη στην σειρά των χωρών που προσεγγίστηκε ήταν η Ιρλανδία. Την περίπτωσή της παρουσίασε ο Donal Donovan, μέλος του Δημοσιονομικού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου της Ιρλανδίας (2011-14) μετά από θητεία το ΔΝΤ (1977-2005). Ο Donovan εξήγησε ότι στην Ιρλανδία η κρίση ξεκίνησε μετά την δημιουργία "φούσκας ακινήτων" το διάστημα 2002-7, που είχε χρηματοδοτηθεί από υπερδανεισμό των τραπεζών (οι οποίες με την σειρά τους χρηματοδοτούνταν από το εξωτερικό). Ταυτόχρονα, τα φορολογικά έσοδα από τους φόρους μεταβίβασης ακινήτων είχαν επιτρέψει απογείωση των δημοσίων δαπανών (η Άγκελα Μέρκελ είχε χαρακτηριστικά διερωτηθεί πώς ήταν δυνατόν 300 Ιρλανδοί δημόσιοι υπάλληλοι να έχουν απολαβές ανώτερες από την Γερμανίδα Καγκελάριο...). Το 2010, με την κρίση, εμφανίσθηκε δίδυμη "τρύπα" στον προϋπολογισμό και το τραπεζικό σύστημα, οι αγορές ανησύχησαν και μετά την προσάραξη και το bail-out της Ελλάδας τον Μάιο, η Ιρλανδία χρειάστηκε δικό της bail-out ("με Μνημόνιο και Τρόικα") τον Νοέμβριο 2010.

Η διαδικασία, για την Ιρλανδία, ολοκληρώθηκε μέσα σε μια 3ετία όπως είχε σχεδιαστεί, χωρίς να υπάρξει ούτε μια αξιολόγηση/review με πρόβλημα. Τα ελλείμματα έπεσαν, το χρέος σταθεροποιήθηκε (αφού εκτοξεύθηκε το 2010-11 προκειμένου να στηριχτούν οι τράπεζες), η ανάπτυξη επανήλθε μετά από 2 χρόνια, η ανεργία έπιασε ταβάνι στο 15% αλλ' ήδη έπεσε κάτω από 9%, ενώ και οι τράπεζες εξυγιάνθηκαν και επανήλθαν πλέον σε κερδοφορία.

Κατά τον Donοvan, πρέπει να σημειωθεί ότι ο Ιρλανδικός εκτροχιασμός προήλθε από το "πάρτι" της περιόδου 2000-2007, "χωρίς να υπήρχαν βαθύτερα ριζωμένα προβλήματα". Γι αυτόν "πολλοί γνώριζαν ότι το πάρτι δεν θα διαρκούσε για πάντα, αλλά κανείς δεν ήθελε να φωνάξει πρώτος "στοπ!", όμως όταν ήρθε η κρίση όλοι ουσιαστικά δέχθηκαν - έστω και σιωπηρά... - ότι υπήρχε κόστος το οποίο θάπρεπε να πληρωθεί (άσχετα αν υπήρξε ένταση σχετικά με το "ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό"). Οι Ιρλανδοί όμως "είναι ιστορικά ρεαλιστές - γνωρίζουν ότι κανείς δεν τους χρωστάει δώρα" - ενώ γνωρίζουν ότι η χώρα τους εξαρτάται κατά πολύ από τις πολυεθνικές, οπότε η διατήρηση της "φήμης" της έχει πρώτιστη σημασία.

Συνέπεια αυτών ήταν μια διακομματική στήριξη των μέτρων για παραμονή στην Ευρωζώνη, συν ο σχηματισμός μετριοπαθών Κυβερνήσεων Κεντροδεξιάς/Κεντροαριστεράς. Υπήρξε επίσης αποφυγή, ενώ πραγματοποιήθηκαν σημαντικές περικοπές μισθών, οποιασδήποτε μείωσης των ποικίλων επιδομάτων (ανεργίας, κατώτατων κλπ.) με στόχο την διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.

Ταυτόχρονα, η Ιρλανδία ήταν ανέκαθεν ανοιχτή οικονομία, χωρίς πολλές δεσμευτικές ρυθμίσεις. Οι πολυεθνικές δεν την εγκατέλειψαν, και οι δικές τους εξαγωγές ήταν που άμβλυναν την ύφεση.

Βέβαια, η Ιρλανδία επωφελήθηκε μετά τα μέσα του 2012 από την πιστωτική χαλάρωση/ΕΚΤ αλλά και από την ανάκαμψη στις ΗΠΑ (μεγάλη αγορά για τις ιρλανδικές εισαγωγές), όμως ευνοήθηκε και από την βελτίωση των όρων του Ελληνικού  bail-out το 2012 αφού το Δουβλίνο διεκδίκησε - και έλαβε... - αντίστοιχη μεταχείριση με την Αθήνα. Πάντως, σε καμιά φάση η Ιρλανδία δεν θεώρησε ότι θα την ωφελούσε να βρεθεί σε σύγκρουση με την δική της Τρόικα  κατά την εφαρμογή του Μνημονίου - αν και μπόρεσε εξαρχής να πείσει ότι δεν θάπρεπε να αυξηθούν οι (ευνοϊκοί) φορολογικοί της συντελεστές στην φορολογία εταιρειών.

Πηγή economia