Η κρίση του 2008 Μέρος Β’ – Η στήριξη της αγοράς

oikonomica

Μέχρι τον Αύγουστο του 2008 επενδυτικοί οργανισμοί ανά τον κόσμο είχαν αναγκαστεί να σβήσουν από τα βιβλία τους πάνω από μισό τρισεκατομμύριο δολάρια επισφαλών απαιτήσεων που σχετίζονταν με χρεόγραφα σχετιζόμενα με subprime δάνεια, ενώ το διεθνές νομισματικό ταμείο υπολόγιζε ότι σε παγκόσμιο επίπεδο οι απώλειες θα ανέρχονταν σε 1,5 τρις. Αυτές οι απώλειες μείωσαν σε σημαντικό βαθμό το ενεργητικό του τραπεζικού συστήματος παγκοσμίως. Οι τράπεζες, οι οποίες είναι υποχρεωμένες να λειτουργούν σύμφωνα με τους κανόνες της Βασιλείας ΙΙ, έχουν περιορισμούς στην ποσότητα χρήματος που μπορούν να δανείσουν σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά ανάλογα με τα κεφάλαιά τους.

Η μαζική μείωση των κεφαλαίων τους που επήλθε με τη διαγραφή από τα βιβλία τους των παραπάνω επισφαλών απαιτήσεων, οδήγησε στη μείωση της διαθέσιμης πίστωσης. Άρχισε λοιπόν μια επίπονη διαδικασία απομόχλευσης της οικονομίας, με τα παλιά δάνεια να ανακαλούνται και να μη δίνονται καινούρια. Άμεση συνέπεια ήταν η μείωση της ποσότητας χρήματος στην αγορά, πράγμα που έβαλε την παγκόσμια οικονομία σε τροχιά ύφεσης.

Η μείωση της πίστωσης δεν ήταν όμως η μοναδική επίπτωση. Μερικά πιστωτικά ιδρύματα είχαν τόσο μεγάλες επενδύσεις σε  MBS και CDOs, που η αναγκαστική απομείωση της αξίας τους, τους οδήγησε στη χρεοκοπία. Το Σεπτέμβριο του 2008 η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ αναγκάζεται να κρατικοποιήσει τη Fannie Mae και τη Freddie Mac, οι οποίες είχαν στην κατοχή τους ή ήταν εγγυήτριες για πάνω από το 50% της αγοράς στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ. Το συνολικό μέγεθος της αγοράς ήταν 12 τρισεκατομμύρια δολάρια. Η Merril Lynch πωλείται στην Bank of America. H Lehman Brothers χρεοκοπεί. Η AIG λαμβάνει βοήθεια από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση αξίας 85 δισεκατομμυρίων δολαρίων. 150 δισεκατομμύρια δολάρια ρευστοποιήθηκαν μέσα σε δύο μέρες. Το ντόμινο είχε ξεκινήσει. Όλοι οι επενδυτές έσπευσαν να ρευστοποιήσουν τα επενδυτικά τους προϊόντα.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να διευκρινίσουμε ότι το κυρίως πρόβλημα που εμφανίστηκε με τα ενυπόθηκα δάνεια στις ΗΠΑ δεν ήταν το μοναδικό. Ήταν όμως τόσο μεγάλο που πυροδότησε μια γενική δυσπιστία στην παγκόσμια αγορά. Μια γενικότερη αμφισβήτηση μεγάλης μερίδας των επενδυτικών προϊόντων που κυκλοφορούσαν στην αγορά είχε σαν αποτέλεσμα ο κόσμος να αποσύρει την εμπιστοσύνη και τα χρήματά του από όπου μπορούσε.

Οι εκτιμήσεις της εποχής έκαναν λόγο για ζημιές άνω του ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων από τοξικά χρηματοοικονομικά προϊόντα στον τραπεζικό τομέα των ΗΠΑ και της ΕΕ κατά το 2008. Οι ζημιές κατά την τριετία 2008 – 2011 ξεπέρασαν τα 2,5 τρις.

Το επιτόκιο δανεισμού στην διατραπεζική αγορά εκτοξεύτηκε πάνω από το 4%, όταν πριν από μερικές εβδομάδες βρισκόταν στο 1%, ενώ για αρκετά χρόνια κυμαινόταν γύρω στο 0,5%. Κατά τη διάρκεια του τελευταίου τριμήνου του 2008 οι κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο προέβησαν σε μια άνευ προηγουμένου στήριξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος ανά τον κόσμο αγοράζοντας κρατικά ομόλογα και ιδιωτικά επενδυτικά προϊόντα αξίας 2,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ασκώντας πρακτικές ανοικτής αγοράς. Αυτή υπήρξε η μεγαλύτερη ένεση ρευστότητας και συνάμα πράξη νομισματικής πολιτικής στην ιστορία. Παράλληλα οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της ΕΕ στήριξαν το τραπεζικό τους σύστημα αγοράζοντας νεοεκδοθείσες προνομιακές[1] μετοχές των κυριοτέρων τραπεζών τους ή παρέχοντας εγγυήσεις αξίας 1,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Το ποσό αυτό ήταν τεράστιο και προήλθε από τους προϋπολογισμούς των εθνικών κυβερνήσεων ανά τον κόσμο. Άμεσο αποτέλεσμα ήταν η κατακόρυφη αύξηση του δημοσίου χρέους ανά το δυτικό κόσμο. Ακόμα και αν ένα μεγάλο κομμάτι των πακέτων στήριξης αποτελείται στην ουσία από εγγυήσεις, οι εγγυήσεις που παρέχει το κράτος προσμετρώνται στο έλλειμμα, οπότε η επιβάρυνση εξακολουθεί να υφίσταται.

Σε επόμενο άρθρο θα εξετάσουμε τις διαφορετικές επιπτώσεις της στήριξης που παρείχαν ΕΕ και ΗΠΑ καθώς και την περίπτωση της Ισλανδίας που Αρνήθηκε τη στήριξη των πιστωτικών της ιδρυμάτων.

---

[1] Προνομιακή μετοχή είναι η μετοχή που αποζημιώνεται κατά προτεραιότητα από τις υπόλοιπες μετοχές σε περίπτωση πτώχευσης της εταιρείας, χωρίς όμως να έχει δικαίωμα ψήφου στη γενική συνέλευση των μετόχων της εταιρείας