Εργατική Πρωτομαγιά: Από το Σικάγο του 1886 στη Θεσσαλονίκη του 1936

Η Πρωτομαγιά είναι μια αρχαία γιορτή της άνοιξης. Στις ιωνικές πόλεις ονομαζόταν Ανθεστήρια και την τελούσαν προς τιμήν του Διόνυσου περί τις αρχές Μαρτίου. Περιελάμβανε προσφορές στεφανιών με αγριολούλουδα προς τον τιμώμενο θεό, συμπόσιο των πολιτών και διαγωνισμό οινοποσίας. Κατά μία άλλη εκδοχή η γιορτή γινόταν το φθινόπωρο με τον τρύγο. Η επιρροή των αρχαίων ανοιξιάτικων εορτών έφθασαν μέχρι τις μέρες μας με το πρωτομαγιάτικο στεφάνι που κρεμάμε στις εξώπορτες των σπιτιών μας αλλά και με γιορτές λουλουδιών, όπως αυτή που γίνεται παραδοσιακά στη Νέα Φιλαδέλφεια.

Στην εποχή μας και από τα τέλη του 19ου αιώνα, η γιορτή της Πρωτομαγιάς απέκτησε και πολιτικό περιεχόμενο μετά την αιματηρή εργατική διαδήλωση το 1886 στο Σικάγο, τα αιτήματα της οποίας ήταν η καθιέρωση του 8ωρου ως ωράριο καθημερινής εργασίας και οι καλύτερες συνθήκες δουλειάς..


Η διαδήλωση του Σικάγου

Τα αμερικανικά εργατικά συνδικάτα αποφάσισαν το 1884 την έναρξη απεργιακών κινητοποιήσεων την 1η Μαΐου 1886 με αίτημα το οκτάωρο. Είχαν προηγηθεί το 1872 οι επιτυχημένες διεκδικήσεις των εργατών στον Καναδά.


Στην απεργία πήραν μέρος περίπου 350.000 εργάτες από 1.200 εργοστάσια των ΗΠΑ. Την Πρωτομαγιά του 1886 έγινε στο Σικάγο η πιο μαχητική πορεία, με τη συμμετοχή 90.000 εργατών. Στην κεφαλή της πορείας ήταν ο αναρχοσυνδικαλιστής Άλμπερτ Πάρσονς, η γυναίκα του Λούσι και τα επτά παιδιά τους.
Το πρώτο αίμα χύθηκε δύο ημέρες αργότερα έξω από το εργοστάσιο ΜακΚόρμικ στο Σικάγο. Απεργοσπάστες προσπάθησαν να διασπάσουν τον απεργιακό κλοιό και ακολούθησε συμπλοκή. Η Αστυνομία και οι μπράβοι της επιχείρησης επενέβησαν και σκότωσαν 4 απεργούς.
Την επομένη αποφασίστηκε, με πρωτεργάτες τους αναρχικούς, να γίνει συλλαλητήριο καταδίκης της αστυνομικής βίας στην Πλατεία Χεϊμάρκετ, με πρωτοστατούντες τους αναρχικούς. Η συγκέντρωση ήταν πολυπληθής και ειρηνική. Οι αστυνομικές δυνάμεις πήραν εντολή να διαλύσουν δια της βίας τη συγκέντρωση και τότε από το πλήθος των απωθούμενων διαδηλωτών ρίφθηκε μια χειροβομβίδα προς το μέρος των αστυνολικών. Η χειροβομβίδα εξερράγη, σκοτώνοντας έναν αστυνομικό και τραυματίζοντας δεκάδες. Η αστυνομία άνοιξε πυρ κατά βούληση κατά των συγκεντρωμένων, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τουλάχιστον 4 διαδηλωτές και να τραυματιστούν εκατοντάδες. Έξη αστυνομικοί έχασαν τη ζωή τους από πυρά.

Για τη βομβιστική επίθεση, που προκάλεσε τον θάνατο του αστυνομικού, κατηγορήθηκαν οι αναρχοσυνδικαλιστές Άουγκουστ Σπις, Γκέοργκ Έγκελ, Άντολφ Φίσερ, Λούις Λινγκ, Μίκαελ
Σβαμπ, Σάμουελ Φίλντεν, Όσκαρ Νίμπι και Άλμπερτ Πάρσονς, που ήταν από τους οργανωτές της διαδήλωσης. Οι ένορκοι εξέδωσαν την ετυμηγορία τους στις 20 Αυγούστου 1886 κι έκριναν ενόχους και τους οκτώ κατηγορούμενους. Οι Σπις, Έγκελ, Φίσερ, Λινγκ, Σβαμπ, Φίλντεν και Πάρσονς καταδικάστηκαν σε θάνατο, ενώ ο Νίμπι σε κάθειρξη 15 ετών. Μετά την εξάντληση και του τελευταίου ενδίκου μέσου, ο κυβερνήτης της Πολιτείας του Ιλινόις, Ρίτσαρντ Όγκλεσμπι, μετέτρεψε σε ισόβια τις θανατικές ποινές των Σβαμπ και Φίλντεν, ενώ ο Λιγκ αυτοκτόνησε στο κελί του. Στις 11 Νοεμβρίου 1887 οι Σπις, Πάρσονς, Φίσερ και Έγκελ οδηγήθηκαν στην αγχόνη, τραγουδώντας τη «Μασσαλιώτιδα».

Η διεθνής προβολή της δίκης δημιούργησε τα θεμέλια της Εργατικής Πρωτομαγιάς ως Εργατικής Γιορτής. Η Πρωτομαγιά, ως εργατική γιορτή, καθιερώθηκε στις 20 Ιουλίου 1889, κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δεύτερης Διεθνούς (Σοσιαλιστικής Διεθνούς) στο Παρίσι, σε ανάμνηση του ξεσηκωμού των εργατών του Σικάγου το 1886.



Στην Ελλάδα ο πρώτος εορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς έγινε το 1892 από τον Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Καλλέργη.

Η δική μας αιματηρή Πρωτομαγιά συνέβη το 1936 στη Θεσσαλονίκη. Εναντίον των διαδηλωτών, που ήταν κυρίως καπνεργάτες, χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο η αστυνομία αλλά και ο στρατός. Δεν υπήρχε κεντρική συγκέντρωση, αλλά μικρές συγκεντρώσεις με ομιλητές σε διάφορα μέρη της πόλης. Σε μια συγκέντρωση στη διασταύρωση Εγνατίας και Βενιζέλου, χωροφύλακες πυροβόλησαν και σκότωσαν 8 εργάτες. Σ' αυτό το σημείο έχει στηθεί το μνημείο του καπνεργάτη. Με πυροβολισμούς προσπάθησαν να διαλύσουν και τις άλλες συγκεντρώσεις. Τελικά σκοτώθηκαν 12 εργάτες και τραυματίστηκαν 300 τραυματίες.

Τα γεγονότα του 1936 αποτελούν το θέμα του ποιητικούς έργου «Επτάφιος» του Γιάννη Ρίτσου. Η πηγή της έμπνευσής του ήταν η φωτογραφία μιας μάνας που θρηνεί πάνω από το νεκρό σώμα του γιού της εργάτη. Ο Ρίτσος βάζει τη μάνα να θρηνολογεί:

Μέρα Μαγιού μου μίσεψες

μέρα Μαγιού σε χάνω

άνοιξη γιε που αγάπαγες

κι ανέβαινες απάνω

Πηγή spirospero.gr