Ο δημοσιονομικός γκρεμός και η ιδεολογική αντιπαράθεση στις ΗΠΑ

oikonomica

Στο τέλος του 2012 οι ΗΠΑ βρέθηκαν ενώπιων ενός επονομαζόμενου «δημοσιονομικού γκρεμού». Η συζήτηση στην άλλη άκρη του Ατλαντικού άναψε σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος. Οι τεχνικές λεπτομέρειες του προβλήματος δεν είναι τόσο σημαντικές. Οι ΗΠΑ έχουν ένα συνταγματικά κατοχυρωμένο όριο στο δημόσιο χρέος τους. Το όριο αυτό ανά περιόδους αναπροσαρμόζεται προς τα επάνω, αλλά πάντα μετά από πολύ επίπονες διαπραγματεύσεις. Στο τέλος του έτους οι ΗΠΑ θα έφταναν πάλι σε οριακό σημείο. Αν δεν αυξανόταν το «ταβάνι» του χρέους θα έπρεπε να αυξηθούν οι φόροι και να μειωθούν τα δημόσια έξοδα, αφαιρώντας το ποσό των 641 δις δολαρίων από την οικονομία.

Η μία άποψη υποστηρίζει ότι τα ελλείμματα του προϋπολογισμού δεν μπορούν να συνεχίσουν. Το δημόσιο χρέος της κυβέρνησης των ΗΠΑ είναι τεράστιο και θα πρέπει να ακολουθηθεί μια πολιτική μείωσής του. Η χώρα δεν μπορεί να συνεχίσει να ζει πάνω από τις δυνατότητές της. Το χρέος είναι ο εχθρός και πρέπει να καταπολεμηθεί. Η επιχειρηματολογία είναι παρόμοια με αυτή που διατυπώνεται στην ΕΕ. Επιπρόσθετα μικραίνοντας το κράτος θα αποδοθεί ζωτικός χώρος στον ιδιωτικό τομέα να ανθίσει.

Ευτυχώς όμως για τις ΗΠΑ, αντίθετα με την ΕΕ, υπάρχει ένας ισχυρός αντίλογος. Το παράδειγμα της Ευρωζώνης είναι αμείλικτο. Η συνταγή της λιτότητας που έχει εφαρμοστεί έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Οι οικονομίες του νότου που εφαρμόζουν προγράμματα σταθεροποίησης βυθίζονται στην ύφεση. Μια σεβαστή μερίδα οικονομολόγων, υποστηρίζει ότι η εφαρμογή προγραμμάτων τόνωσης της αγοράς από το κράτος είναι μονόδρομος.

Υπάρχουν δύο ενστάσεις εναντίον των προγραμμάτων τόνωσης της αγοράς.

Η πρώτη είναι καθαρά ιδεολογική και έχει να κάνει με το νοικοκύρεμα των δημοσίων οικονομικών. Εξομοιώνει λανθασμένα τη λειτουργία του κράτους με ένα νοικοκυριό ή μια μικρή επιχείρηση προβάλλοντας το επιχείρημα ότι δεν πρέπει να δανειζόμαστε επιβαρύνοντας τις επόμενες γενιές. Κανείς βέβαια δε λέει ότι το δημόσιο χρέος θα πρέπει να αυξάνει ανεξέλεγκτα. Οι υπέρμαχοι των προγραμμάτων τόνωσης της αγοράς απλώς υποστηρίζουν ότι το πιο επείγον πρόβλημα είναι αυτό της διαφαινόμενης μεγάλης ύφεσης, παρόμοιας με αυτήν της δεκαετίας του 30’. Αυτό είναι το άμεσο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Το συμμάζεμα των δεν είναι τόσο σημαντική προτεραιότητα μπροστά σε μια καταστροφική ύφεση και μπορεί να περιμένει κάποια χρόνια μέχρι η οικονομία να μπει σε τροχιά σταθερής ανόδου.

Η δεύτερη ένσταση έχει να κάνει με το φόβο του πληθωρισμού. Μια αύξηση της ποσότητας του χρήματος σε κανονικές συνθήκες οδηγεί και σε αύξηση των τιμών.

Το επιχείρημα του πληθωρισμού δεν είναι βάσιμο για δύο λόγους. Ο βασικότερος είναι ότι ισχύει σε κανονικές συνθήκες. Σε συνθήκες κρίσης, όπως αυτές που βιώνουμε η αύξηση της ποσότητας του χρήματος δεν έχει τις ίδιες συνέπειες. Από το 2008 μέχρι σήμερα η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ και η ΕΚΤ έχουν ρίξει στην αγορά τρισεκατομμύρια δολάρια και Ευρώ αντίστοιχα χωρίς να εμφανιστούν πληθωριστικές πιέσεις. Αυτό σε καμιά περίπτωση δε σημαίνει ότι μπορούμε δια παντός να αυξάνουμε την ποσότητα χρήματος χωρίς επιπτώσεις στον πληθωρισμό. Όταν η οικονομία βγει από την παγίδα ρευστότητας στην οποία βρίσκεται σήμερα οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να λάβουν μέτρα για την μείωση της ποσότητας χρήματος στην οικονομία για να αποφευχθούν οι πληθωριστικές πιέσεις.

Η πολιτική του συμμαζέματος των δημοσιονομικών εν καιρώ κρίσης είναι τόσο πρόδηλα αποτυχημένη ώστε ακόμα και ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Olivier Blanchard, σε πρόσφατη έκθεσή του, παραδέχεται ότι σχεδιάστηκε βασιζόμενη σε λάθος υποθέσεις σχετικά με τον δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή των μέτρων που λαμβάνουν οι εθνικές κυβερνήσεις.

Η ανάγκη για αποφυγή μέτρων λιτότητας είναι τόσο μεγάλη ώστε ο Paul Krugman έφτασε να προτείνει το κόψιμο ενός νομίσματος ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων[1] από το αμερικάνικο υπουργείο οικονομικών, έτσι ώστε αυτό να κατατεθεί στην κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ, η οποία με τη σειρά της θα δώσει το αντίστοιχο ποσό στο αμερικανικό δημόσιο για να χρημαροδοτηθούν οι δαπάνες του και να καταστεί δυνατή η χρηματοδότηση των αναγκών του χωρίς να γίνουν περικοπές και αυξήσεις φόρων που θα οδηγήσουν την αμερικάνικη οικονομία στην ύφεση.

Διαβάστε σχετικά:

http://krugman.blogs.nytimes.com/2013/01/02/debt-in-a-time-of-zero/

http://krugman.blogs.nytimes.com/2013/01/08/rage-against-the-coin

http://www.nytimes.com/2013/01/11/opinion/krugman-coins-against-crazies.html

---

[1] Το Υπουργείο οικονομικών των ΗΠΑ έχει τη δυνατότητα να εκδίδει νομίσματα από πλατίνα οποιασδήποτε αξίας. Αυτή η δυνατότητα παρέχεται κυρίως για επετειακές εκδόσεις, ο κ. Krugman όμως βρίσκει αυτό το παραθυράκι για να παρακάμψει το «ταβάνι» χρέους στο οποίο υπόκειται η κυβέρνηση των ΗΠΑ.