Η αποτυχία των μνημονίων – Μέρος Α’: Ο μηδενικός δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής

oikonomica

Από το 2010 και μετά η χώρα έχει υπαχθεί σε δύο προγράμματα δημοσιονομικής εξυγίανσης, ένα κούρεμα του χρέους που εφαρμόστηκε, ένα που δεν εφαρμόστηκε, ενώ μπροστά μας έχουμε ένα τρίτο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και πιθανόν και ένα δεύτερο κούρεμα του κρατικού χρέους. Ο στόχος ήταν πάντα να καταστεί το δημόσιο χρέος της χώρας βιώσιμο. Η συνεχής ανάγκη όμως για νέα μέτρα αποδεικνύει ότι τα προηγούμενα απέτυχαν στο στόχο τους. Υπήρχαν δε από την αρχή φωνές που υποστήριζαν ότι «τα μέτρα δε βγαίνουν». Ποιος όμως είναι ο λόγος που τρεις διεθνής οργανισμοί, που σχεδίασαν τα μέτρα (ΕΕ, ΕΚΤ, ΔΝΤ) και ταυτόχρονα το ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών έπεσαν τόσο έξω στις προβλέψεις τους;

Η απάντηση είναι απλή. Ποτέ δεν τους ενδιέφερε να καταστήσουν το ελληνικό χρέος πραγματικά βιώσιμο. Απλώς ήθελαν να μπαλώσουν τα πράγματα, δίνοντας μια προσωρινή λύση, με την ελπίδα ότι η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση θα περνούσε, η διεθνής οικονομία θα έμπαινε σε τροχιά ανάπτυξης και σαν παλίρροια που σηκώνει όλα τα πλοία θα συμπαρέσυρε και την ελληνική οικονομία. Πως όμως «μαγείρεψαν» τα νούμερα και έκαναν το ελληνικό χρέος να φαίνεται, τουλάχιστον στα χαρτιά, βιώσιμο;

Όλο το οικοδόμημα βασίστηκε σε μια παραδοχή που δεν είχε καμιά πιθανότητα να πραγματοποιηθεί. Υπέθεσαν ότι ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής των κρατικών δαπανών που θα περικόπτονταν ήταν 0. Τι είναι όμως ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής; Είναι η επίδραση που έχει η πραγματοποίηση κάποιων κρατικών δαπανών στο ΑΕΠ της χώρας. Αν ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής είναι 2 σημαίνει ότι για κάθε ένα ευρώ που ξοδεύει το κράτος, το ΑΕΠ της χώρας αυξάνεται κατά δύο. Αντίστοιχα για κάθε ένα ευρώ που περικόπτει το κράτος, το ΑΕΠ της χώρας μειώνεται κατά δύο. Η υπόθεση όλων των προγραμμάτων προσαρμογής λοιπόν ήταν ότι περικόπτοντας δισεκατομμύρια κρατικών δαπανών το ΑΕΠ της χώρας θα παρέμενε το ίδιο. Αυτό φυσικά δε συνέβη. Η ύφεση που γνωρίζει η χώρα είναι πρωτοφανής. Το ΑΕΠ από τα 231 δις του 2009 αναμένεται να Πέσει στα 195 δις το 2012. Φυσικό επακόλουθο είναι η αναλόγια χρέους προς ΑΕΠ να αυξάνεται δραματικά, ξεπερνώντας το 170% το 2011 από το 110% το 2008.

Επιπρόσθετα ακούμε ότι οι στόχοι των εσόδων δεν πιάνονται ποτέ, γεγονός απόλυτα φυσιολογικό αν αναλογιστούμε τον τρόπο με τον οποίο τίθενται αυτοί οι στόχοι. Αν τα έσοδα από ΦΠΑ ενός έτους είναι x, γίνεται η παραδοχή ότι αν αυξηθεί ο ΦΠΑ 20% τα έσοδα θα γίνουν 120%*x. Αν τα έσοδα από το φόρο μισθωτών υπηρεσιών είναι y και αυξήσουμε τους συντελεστές κατά 10% θα επιτύχουμε αύξηση 10% στα έσοδα, ασχέτως με το γεγονός ότι οι μισθοί μειώθηκαν κατά 30% στο ίδιο διάστημα και η ανεργία εκτινάχθηκε στο 25%. Αν οι ελεύθεροι επαγγελματίες δήλωναν μαζικά εισοδήματα λίγο κάτω από το αφορολόγητο, μια μείωση ή απάλειψη του αφορολόγητου θα οδηγήσει στην αύξηση των εσόδων από τη φορολογία τους. Κανένας δε σκέφτεται ότι η ύφεση τους έχει χτυπήσει βαριά και τα εισοδήματά τους μειώνονται, ή ότι ακόμα και να μην έχουν μειωθεί θα βρουν ένα τρόπο να εμφανίσουν εισοδήματα κάτω από το νέο αφορολόγητο ή ακόμα και κοντά στο μηδέν αν το αφορολόγητο καταργηθεί.

Γίνονται λοιπόν ασκήσεις επί χαρτού, υπολογίζοντας σε φορολογικά έσοδα από εισοδήματα που δεν υπάρχουν. Και χρήματα που δεν υπάρχουν δεν μπορούν να εισπραχθούν, όσες προσπάθειες και αν κάνει ένας φοροεισπρακτικός μηχανισμός, ο οποίος κατηγορείται για την αδυναμία του να εισπράξει ακόμα και βεβαιωμένα έσοδα. Πως μπορείς όμως να εισπράξεις όμως τα εκατομμύρια ευρώ που χρωστάει μια επιχείρηση όταν αυτή έχει χρεοκοπήσει; Πως μπορείς να ελπίζεις σε μια αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας όταν η αύξηση της φορολογίας μειώνει τα κίνητρα για επενδύσεις και η αβεβαιότητα μειώνει την κατανάλωση στα απολύτως απαραίτητα; Ένα Αμερικάνικο ρητό λέει ότι μπορείς να φορολογήσεις μόνο το εισόδημα που υπάρχει, όχι αυτό που δεν έχει ακόμα δημιουργηθεί.

Πάνω όμως σε αυτές τις εσφαλμένες παραδοχές για την πορεία του ΑΕΠ της χώρας και για την είσπραξη των δημοσίων εσόδων στήθηκε ένα πρόγραμμα βοήθειας για τη χώρα. Ένα πρόγραμμα που τώρα αποδεικνύεται ανεπαρκές …

(συνεχίζεται)