Η αποτυχία των μνημονίων – Μέρος Β’: Ο διχασμός μεταξύ των δανειστών

oikonomica

Η ανεπάρκεια του προγράμματος όμως δεν επηρεάζει όμως μόνο τη χώρα. Τα δάνεια που έλαβε η Ελλάδα στην πορεία προήλθαν από το ΔΝΤ, την ΕΚΤ, που αγόρασε ελληνικό χρέος μαζικά στη δευτερόγεννη αγορά, και το μηχανισμό που στήθηκε από τα κράτη μέλη της ΕΕ, δηλαδή από χρήματα ευρωπαίων φορολογούμενων.

Τα δάνεια αυτά χρησιμοποιήθηκαν για να αποπληρωθούν ή να αγοραστούν ομόλογα που κατείχαν ευρωπαϊκές τράπεζες. Ακολούθησε το κούρεμα του ελληνικού χρέους που βρισκόταν στα χέρια ιδιωτών. Ο καθορισμός βέβαια του «ιδιώτη» ήταν κάπως ιδιόμορφος. Η ΕΚΤ δε θεωρήθηκε ιδιώτης και τα χρέη που κρατούσε δεν κουρεύτηκαν. Τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία και πανεπιστήμια αντίθετα θεωρήθηκαν ιδιώτες και υπέστησαν απώλειες. Πρακτικά υπέστησαν απώλειες οι εγχώριοι κάτοχοι ομολόγων ενώ βγήκαν αλώβητοι οι εξωχώριοι δανειστές.

Ένα πολύ μεγάλο μέρος λοιπόν του ελληνικού δημοσίου χρέους συγκεντρώθηκε στα χέρια της λεγόμενης τρόικας. Όπως όμως περιγράψαμε προηγουμένως τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως είχαν σχεδιαστεί. Το ελληνικό χρέος δεν κατέστη βιώσιμο. Η χώρα θα πρέπει σιγά σιγά να αρχίσει να αποπληρώνει τα δάνεια που έχει λάβει και σίγουρα δεν είναι σε θέση να το κάνει. Το πιο πιθανό είναι να χρειαστεί και δεύτερο, πολύ μεγαλύτερο αυτή τη φορά, κούρεμα του ελληνικού χρέους, κούρεμα όμως που αυτή τη φορά δε θα περιορίζεται μόνο στους ιδιώτες.

Εναλλακτικά θα πρέπει να δοθεί στη χώρα παράταση στην αποπληρωμή των δανείων που έχει λάβει από την τρόικα (η επιμήκυνση που συζητείται). Να σημειώσουμε σε αυτό το σημείο ότι η επιμήκυνση δε θα λύσει το πρόβλημα. Απλώς θα το σπρώξει στο μέλλον, όπως δεν έλυσε το πρόβλημα και απλώς το έσπρωξε στο μέλλον η χρηματοδότηση που έχει λάβει η χώρα από την τρόικα. Η σωστότερη λύση ήταν ένα γενναίο κούρεμα του χρέους στην αρχή του προβλήματος, στις αρχές του 2010. Οι ξένες τράπεζες θα παίρναν τις απώλειες τους, αλλά θα βρισκόταν ένας τρόπος να ανακεφαλαιοποιηθούν και η ευρωπαϊκή οικονομία θα ανέκαμπτε σιγά σιγά.

Οι συνέχεις παρατάσεις ζωής όμως που δίνονται στην Ελλάδα, απλώς αυξάνουν το κόστος της λύσης, όποτε αυτή δοθεί τελικά και μεταθέτουν τα βάρη σε πλευρές που δεν έφταιξαν καθόλου (από τις τράπεζες που επένδυσαν στο ελληνικό χρέος, στους ευρωπαίους φορολογούμενους).

Τι γίνεται όμως τώρα που το ελληνικό χρέος εξακολουθεί να μην είναι βιώσιμο και είτε με μια χρεοκοπία, είτε με ένα κούρεμα θα υπάρξουν απώλειες; Η στιγμή έχει φτάσει για ένα OSI (Official Sector Involvement), που θα πλήξει τα μέρη της τρόικας, τα μέλη της οποίας έχει το καθένα τη δική του ατζέντα όσο αφορά την επανείσπραξη των χρημάτων που έχει δανείσει στην Ελλάδα.

Το ΔΝΤ δεν μπορεί να παραιτηθεί του δικαιώματος είσπραξης του ποσού που έχει διαθέσει. Δεν προβλέπεται από το καταστατικό του. Ο λόγος είναι απλός. Το ΔΝΤ δεν είναι τράπεζα. Οι πόροι του αποτελούνται, όπως λέει και το όνομά του, από ένα ταμείο που δημιουργείται από εισφορές των κρατών – μελών του. Το ΔΝΤ δε λειτουργεί σαν τράπεζα και δε μπορεί να χρησιμοποιήσει μόχλευση για ναδημιουργήσει χρήμα. Αυτός είναι και ο λόγος που το καταστατικό του απαγορεύει να δανείζει σε χώρες που δεν έχουν βιώσιμο δημόσιο χρέος. Αν χαριζόταν τα χρήματα που διατέθηκαν στην Ελλάδα, αυτά θα έπρεπε να αναπληρωθούν από εισφορές των υπολοίπων μελών. Θα πλήρωνε η Βενεζουέλα για τα χρήματα που χαρίστηκαν στην Ελλάδα.

Η ΕΚΤ θεωρητικά είναι το μέλος της τρόικας που θα μπορούσε με ευκολία να δεχτεί κούρεμα των απαιτήσεών του. Η ΕΚΤ είναι τράπεζα και μάλιστα κεντρική, με το δικαίωμα δημιουργίας χρήματος. Η λογιστική απώλεια μερικών δισεκατομμυρίων ευρώ δε θα έθετε σε κίνδυνο την επιβίωσή της. Η ΕΚΤ όμως διακρατεί ταυτόχρονα πολύ μεγάλο όγκο ιταλικών, ισπανικών και γαλλικών ομολόγων. Η αποδοχή απωλειών από την Ελλάδα θα αποτελούσε επικίνδυνο προηγούμενο για αυτήν. Αυτός είναι και ο λόγος πουεξαιρέθηκε και από το πρώτο κούρεμα του ελληνικού χρέους.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία δάνεισε χρήματα στην Ελλάδα μέσω του μηχανισμού EFSM, είναι το μόνο μέλος που μένει. Τα χρήματα του EFSM όμως δεν προήλθαν από δανεισμό από την κεντρική τράπεζα όπως θα ήταν ορθότερο, αλλά από συνεισφορές των μελών του, δηλαδή από χρήματα των ευρωπαίων φορολογούμενων. Το κούρεμα αυτών των απαιτήσεων θα είναι καταστροφικό για τις σχέσεις της Ελλάδας με τους εταίρους της στην Ευροζώνη, αλλά και για τους πολιτικούς των χωρών της Ευρωζώνης που θα πρέπει να εξηγήσουν στους ψηφοφόρους τους πως χάθηκαν δισεκατομμύρια ευρώ σε μια ξένη χώρα. Αντίθετα με τις λαϊκίστικες φωνές ευρωπαίων πολιτικών, οι ευρωπαίοι δεν έχουν χαρίσει χρήματα στην Ελλάδα. Τα έχουν δανείσει. Δεν έχουν ακόμα υποστεί απώλειες. Αν όμως αυτές οι απαιτήσεις κουρευτούν, οι απώλειες για τους ευρωπαίους θα είναι πραγματικότητα. Και όχι μόνο για τους Γερμανούς, αλλά και για χώρες που συνεισέφεραν στο EFSM, όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία, οι οποίες εφαρμόζουν και αυτές προγράμματα λιτότητας.

Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά στη συνειδητοποίηση ενός μεγάλου αδιεξόδου. Η Ελλάδα δε μπορεί με κανένα τρόπο να πληρώσει και κάποιοι θα έχουν απώλειες. Σε αντίθεση όμως με το πρώτο κούρεμα, το PSI, οι απώλειες δε θα περιοριστούν μέσα στη χώρα. Τα χρήματα που διοχετεύτηκαν στην Ελλάδα ήταν αποκλειστικά για τη στήριξη των ευρωπαϊκών τραπεζών που είχαν ελληνικά ομόλογα. Αυτές όμως σε μεγάλο βαθμό έχουν ελαχιστοποιήσει την έκθεσή τους στη χώρα μας. Από εδώ και πέρα ότι χρήματα θα δίνονται στην Ελλάδα θα είναι για την αποπληρωμή των δανείων που οι ίδιοι άνθρωποι μας έχουν χορηγήσει. Γιατί να μας δανείσει η Γερμανία για να αποπληρώσουμε τη Γερμανία; Αυτά δεν είναι δουλειές για εθνικές κυβερνήσεις αλλά για τράπεζες, και οι τράπεζες δε δανείζουν εύκολα, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πολύ σωστά δεν έχουν τη διάθεση να μπουν στο φαύλο κύκλο της αναχρηματοδότησης του ελληνικού χρέους χωρίς εμφανή προοπτική αποπληρωμής του. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν έχει αποδεσμευτεί η δόση των 31 δις.

Αυτή η κατάσταση όμως δε μπορούσε να είχε προβλεφθεί; Μπορούσε. Δυστυχώς όμως ο ορίζοντας των εμπλεκομένων μερών ήταν πολύ βραχυπρόθεσμος. Για τους πολιτικούς οι επόμενες εκλογές και για τους τραπεζίτες το κλείσιμο του έτους όταν οριστικοποιούνται τα μπόνους τους. Τώρα όμως που οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν σχεδόν εξασφαλιστεί η ΕΕ θα πρέπει να αποφασίσει τι θα κάνει με την Ελλάδα. Είτε θα πρέπει να τη στηρίξει ουσιαστικά, αλλάζοντας δραστικά το πρόγραμμα βοήθειας, είτε θα αφήσει την Ελλάδα στην τύχη της να χρεοκοπήσει με τους δικούς της ρυθμούς. Πάντως να πετάξει 31 δις σε μια χώρα χωρίς προοπτική να τα πάρει πίσω δεν υπάρχει.