Ανακατεύοντας την τράπουλα της καινοτομίας

analyst

Σπάνιο χαρμάνι η καινοτομία – τα συστατικά, το ανακάτεμα, οι σωστές αναλογίες: η κουλτούρα/νοοτροπία, η ποικιλομορφία, η ανεκτικότητα/δεκτικότητα, ο συγχρονισμός, η απλότητα, η πρακτική χρησιμότητα, η κρίσιμη μάζα, ο αντίκτυπος, η παρατήρηση, η διατύπωση του ερωτήματος και η ανακάλυψη του προβλήματος, η οξυδέρκεια «discernment» (η ικανότητα να ξεχωρίζεις τις καλές ιδέες από το θόρυβο), οι δεξιότητες, το ταλέντο, η αλληλο-γονιμοποίηση ανάμεσα σε διαφορετικούς κλάδους και ο συνδυασμός ριζικά διαφορετικών τεχνολογιών και κλάδων, η τυχαιότητα, η απρόσμενη εύνοια «serendipity» (η τύχη ευνοεί το προετοιμασμένο μυαλό), η διασυνδεσιμότητα, η διασταύρωση ανθρώπων και τόπων, η τοπική σημασία αλλά και η παγκόσμια προοπτική της καινοτομίας.

Οι μεγαλοφυΐες πάντοτε εμφανίζονται σε «συμπλέγματα». Αθήνα 450 π.Χ., Χανγκτσόου (Κίνα) 969-1276 μ.Χ., Φλωρεντία 1500 μ.Χ. Το Εδιμβούργο του Διαφωτισμού, η χρυσή εποχή της Καλκούτας και η Αναγέννηση της Βεγγάλης (1840-1920), η μουσική άνθιση της Βιέννης (1900), η Νέα Ορλεάνη με την τζαζ, η Νέα Υόρκη με την μοντέρνα τέχνη, η Silicon Valley.

Ένα σύμπλεγμα είναι ένα μοναδικό μοντέλο για την οικονομική ανάπτυξη, επειδή βασίζεται σε γεωγραφικές συγκεντρώσεις διασυνδεδεμένων ιδρυμάτων –επιχειρήσεις, κυβερνητικοί οργανισμοί, πανεπιστήμια– ταλέντου, προμηθευτών και επιχειρηματικών κεφαλαίων σε ένα συγκεκριμένο τομέα.

Βρισκόμαστε στο κατώφλι της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, όμως οι απόψεις μας για τη δημιουργικότητα παραμένουν κολλημένες στο δέκατο ένατο αιώνα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι διεθνείς οργανισμοί, οι χώρες που θεωρούνται ηγέτιδες της καινοτομίας, οι επιχειρηματικοί κολοσσοί, τα κορυφαία ακαδημαϊκά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα στον κόσμο οφείλουν να αναπτύξουν σύγχρονα εργαλεία για αντιμετώπιση των δύσκολων και πολλαπλών προκλήσεων του 2030.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ποσοστό πέραν του 90% των νέων καινοτομιών/Startupsαποτυγχάνουν να γίνουν βιώσιμες. Μια μελέτη του McKinsey υπολόγισε ότι, από τις 10.000 ιδέες, 1.000 εταιρείες δημιουργήθηκαν, 100 έλαβαν αρχική χρηματοδότηση, 20 συνέχισαν να αυξάνουν το κεφάλαιο με την αρχική εισαγωγή στο χρηματιστήριο (IPO), και 2 έγιναν ηγέτιδες της αγοράς. Περισσότερες από τις μισές εταιρείες που εμφανίστηκαν στη λίστα Fortune 500 το 2000 δεν υπάρχουν σήμερα.

 Οι λόγοι για τα πιο πάνω πολύ ψηλά ποσοστά αποτυχίας –που μεταφράζονται σε τρισεκατομμύρια δολάρια ζημιές ετησίως για τις εθνικές οικονομίες– είναι πολλοί και διαφορετικοί:

1. Η αρχική ιδέα μπορεί να μην είναι αρκετά δυνατή για να πετύχει τον επιθυμητό αντίκτυπο.
2. Η αλλαγή για χάριν της αλλαγής δεν είναι καινοτομία – η νέα καινοτομία πρέπει να επιλύει ένα σημαντικό πρόβλημα. Η καινοτομία αρχίζει από την πρόκληση να κάνει κάτι καλύτερα, πιο έξυπνα ή πιο γρήγορα ώστε να ικανοποιήσει μια πραγματική ανάγκη.
3. Η αγορά μπορεί να μην είναι έτοιμη να υποστηρίξει την καινοτομία τη συγκεκριμένη στιγμή (timing).
4. Δεν έγινε επαρκής πειραματισμός ή πιλοτική εφαρμογή.
5. Η νέα καινοτομία δεν είναι ευθυγραμμισμένη με τους στόχους και τη στρατηγική της εταιρείας.
6. Το χάσμα ανάμεσα στη στρατηγική και την εκτέλεση (strategy-to-execution gap).
7. Τα σφάλματα στις εκτιμήσεις/προβλέψεις καθόσον αφορά το σχεδιασμό και τα διάφορα στάδια ανάπτυξης της καινοτομίας.
8. Η αδυναμία μετατροπής των αποτελεσμάτων της επιστημονικής έρευνας σε πολύτιμες καινοτομίες.
9. Ο κατακερματισμός, έλλειψη συνέργειας και συνεργασίας «silos» ανάμεσα στα διάφορα τμήματα ή/και τους εταίρους της καινοτομίας.
10. Η γραφειοκρατία και η χαμηλή αποδοτικότητα.
11. Η έλλειψη καινοτομικών δεξιοτήτων.
12. Η απουσία γόνιμου οικοσυστήματος και κουλτούρας καινοτομίας.
13. Η έλλειψη κινήτρων και επαρκούς χρηματοδότησης.
14. Ο βραχυπροθερμισμός τόσο σε επιχειρηματικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο.
15. Η έλλειψη κρίσιμης μάζας συντελεστών και υποδομών.
16. Οι μεγάλες ανισότητες.
17. Η απουσία ποικιλομορφίας (diversity).
18. Η λάθος ομάδα. Τα μέλη της θα πρέπει να ταιριάζουν στο όραμα, να έχουν τη σωστή εξειδίκευση, αλλά και την καθοδήγηση και το κίνητρο για να εργαστούν συντονισμένα και κοπιαστικά.
19. Η νέα καινοτομία/Startup μπορεί να υπερφαλαγγιστεί (outcompeted) από τον ανταγωνισμό.
20. Η αποτυχία επίτευξης επεκτασιμότητας/κλιμάκωσης (scalability).

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Παγκόσμιου Δείκτη Καινοτομίας 2018 που ανακοινώθηκαν πριν λίγες μέρες, η Κύπρος υστερεί σε αρκετές πτυχές καινοτομίας με κατατάξεις σημαντικά κάτω από τις επιδόσεις άλλων χωρών. Συγκεκριμένα, στην εν λόγω έρευνα σημειώνεται ότι η Κύπρος παρουσιάζει αδυναμίες σε συνολικά 30 βασικές παραμέτρους σε τομείς όπως είναι οι Επενδύσεις, οι Δαπάνες στην Έρευνα & Καινοτομία, οι Υποδομές, η Ανάπτυξη Καινοτομικών Συστάδων «Clusters», οι Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνίας, η Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση, οι Ψηφιακές Δεξιότητες, η Εκπαίδευση, η Συνεργασία Πανεπιστημίων – Βιομηχανίας στην Έρευνα κ.ά. Με βάση την ίδια έρευνα η Ελλάδα υστερεί σε 28 παραμέτρους ενώ η Μάλτα υστερεί σε 19 παραμέτρους.

Η πιο πάνω έκθεση επιβεβαιώνει τις χαμηλές επιδόσεις καινοτομίας της Κύπρου και της Ελλάδας όπως καταδεικνύονται μέσα από πρόσφατες διεθνείς έρευνες για θέματα καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας:

1. Ο Ευρωπαϊκός Πίνακας Αποτελεσμάτων Καινοτομίας του 2018 αναφέρει για την Κύπρο ότι “είναι μέτρια στην καινοτομία” και πως “οι επιδόσεις της έχουν μειωθεί από το 2010”. Η Ελλάδα επίσης κατατάσσεται στις ευρωπαϊκές χώρες μέτριας καινοτομίας, με τις καινοτομικές της επιδόσεις να έχουν παραμείνει περίπου οι ίδιες σε σχέση με την υπόλοιπη ΕΕ από το 2010 μέχρι σήμερα. Από το 2010 μέχρι το 2018 τη μεγαλύτερη βελτίωση παρουσιάζουν η Λιθουανία, η Μάλτα, οι Κάτω Χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ τη μεγαλύτερη επιδείνωση η Κύπρος και η Ρουμανία.
2. Σύμφωνα με το Global Competitiveness Report 2017-2018 του WorldEconomic Forum, στον κομβικής σημασίας δείκτη «δυνατότητα καινοτομίας» η Κύπρος κατρακύλησε στις τελευταίες θέσεις, από την 40η θέση που βρισκόταν το 2009–2010 στην 110η θέση το 2017–2018 (πτώση ρεκόρ 70 θέσεων). Στο συγκεκριμένο δείκτη η Ελλάδα σημείωσε βελτίωση (από την 101η θέση το 2009–2010 στην 85η θέση το 2017–2018 ενώ η Μάλτα παρουσίασε σημαντική άνοδο (από την 61η θέση στην 37η θέση).

Στην εποχή της αλλαγής, της αβεβαιότητας, της πολυπλοκότητας και της ασυμμετρίας, η καινοτομία αποτελεί το βασικό άξονα της ανταγωνιστικότητας. Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω δημιουργήσει ένα νέο Μοντέλο Καινοτομίας το οποίο:

α) Βοηθά τους Οργανισμούς να καινοτομούν πιο αποτελεσματικά – να παράγουν περισσότερες και καλύτερες καινοτομίες.

β) Εφαρμόζεται σε όλους τους τομείς –Δημόσια Διοίκηση, Επιχειρήσεις, Επιστημονική Έρευνα– και σε όλες τις κλίμακες.

γ) Συνδέει τα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα με τις Επιχειρήσεις – φέρνει τις καινοτόμες ιδέες στην αγορά γρηγορότερα.

δ) Αξιοποιεί τις τεράστιες δυνατότητες της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης –Διαδίκτυο των Πραγμάτων, Μεγάλα Δεδομένα, Τεχνητή Νοημοσύνη– για να παράγει καινοτομίες σε πραγματικό χρόνο.

ε) Μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα, επιφέροντας απτά αποτελέσματα εδώ και τώρα (προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων, ώθηση στην ανάπτυξη, επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων, νέες καινοτόμες λύσεις σε πολύπλοκα προβλήματα).

Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας συνοψίζεται σε ένα πρακτικό Οδηγό ο οποίος θα παρουσιαστεί σε συνέδρια και ημερίδες στην Κύπρο και την Ελλάδα το ερχόμενο φθινόπωρο.

Ευτυχώς, όσο η καινοτομία είναι σπάνια, άλλο τόσο είναι ένας ανανεώσιμος πόρος. Καθώς η καινοτομία είναι καταρχήν μια αστείρευτη πηγή, και μάλιστα απλώνεται από μόνη της.

ΝΙΚΟΣ Γ. ΣΥΚΑΣ

Σύμβουλος Στρατηγικής & Καινοτομίας