Πώς θα σταματήσει ο τραπεζικός πανικός στην Ελλάδα;

sofokleous10

Αναλήψεις πανικού δεν έπρεπε να συμβαίνουν σε μια σύγχρονη προηγμένη οικονομία. Ωστόσο, οι εφημερίδες ανέφεραν την περασμένη εβδομάδα ότι οι Έλληνες καταθέτες είχαν εντατικοποιήσει τις αναλήψεις των αποταμιεύσεων τους από τις ελληνικές τράπεζες. Αν καταλάβουμε γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο - και τι μπορούμε να κάνουμε γι'αυτό – θα μπορέσουμε να εκτιμήσουμε την απειλή προς την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια ανάπτυξη, την απασχόληση και την οικονομική σταθερότητα.

Υπάρχουν δύο κρίσιμες δικλείδες ασφαλείας κατά των κινήσεων πανικού στις τράπεζες: τα εθνικά συστήματα διασφάλισης καταθέσεων και η παροχή ρευστότητας έκτακτης ανάγκης από την εκάστοτε κεντρική τράπεζα. Και οι δύο ενεργοποιούνται όταν παραβιαστεί η πρώτη γραμμή άμυνας του τραπεζικού συστήματος δηλαδή η ισχυρή κεφαλαιακή επάρκεια και τα υγιή στοιχεία στον ισολογισμό.

Πολλές τράπεζες έχουν βρεθεί σε δύσκολη θέση κατά την παγκόσμια οικονομική κρίση και τη γενικευμένη οικονομική και δημοσιονομική επιδείνωση που ακολούθησε. Το αποτέλεσμα ήταν μια έντονη διάβρωση στα κεφάλαια προστασίας σε σχέση με την ποιότητα και το μέγεθος των περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών. Επιπλέον, δεδομένης της υπερβολικής συγκέντρωσης κρατικών ομολόγων στους ισολογισμούς των τραπεζών, η κατάσταση πήρε μια περαιτέρω σημαντική στροφή προς το χειρότερο με την υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας  ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών, με την Ελλάδα να φιγουράρει πρώτη στις λίστες.

Η επιδείνωση των δημόσιων οικονομικών υπονόμευσαν και την αξιοπιστία των λύσεων που είχαν σχεδιαστεί για να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα πανικού. Εξάλλου τα εθνικά συστήματα διασφάλισης καταθέσεων είναι τόσο αξιόπιστα όσο οι κυβερνήσεις που τα διαχειρίζονται. Και με την πρόσβαση σε έκτακτη ρευστότητα από την κεντρική τράπεζα να αφορά την ενεχυρίαση περιουσιακών στοιχείων που και αυτά πια δέχονται έντονες πιέσεις, η χρηματοδότηση γίνεται ολοένα και λιγότερο σαφής.

Αυτή η δυναμική ασκεί τρομερές πιέσεις στην Ελλάδα, εν μέσω φόβων για νέα πιθανή αναδιάρθρωση του χρέους, την επιβολή ελέγχων κεφαλαίου, και ένα υποτιμημένο νόμισμα που θα συνοδεύσει μια πιθανή έξοδο από την ευρωζώνη. Εκτός του ότι η χώρα ωθείται ολοένα προς το περιθώριο, εγείρονται και εύλογες ανησυχίες για τον κίνδυνο ενός ακόμη κύματος μετάδοσης των αρνητικών επιπτώσεων και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες - ιδίως εν μέσω περαιτέρω αποσταθεροποίησης των τραπεζικών καταθέσεων.

Στην Ελλάδα η εκροή καταθέσεων πρέπει να σταματήσει άμεσα, αν δεν είναι να εξελιχθεί σε ένα ολοκληρωμένο τραπεζικό πανικό με ευρύτερες επιπτώσεις. Για να το πράξει η Ελλάδα απαιτεί ακόμα μεγαλύτερη υποστήριξη από τους ήδη (και δικαιολογημένα) απρόθυμους εταίρους της στην ευρωζώνη.

Η κατάσταση θα μπορούσε να αποφευχθεί εάν οι Έλληνες καταθέτες είχαν πρόσβαση σε ένα σύστημα διασφάλισης καταθέσεων που να ξεπερνάει τα εθνικά σύνορα και να υποστηρίζεται από τις φορολογικές αρχές των ισχυρότερων της ευρωζώνης. Αυτό θα πρέπει να συνδυαστεί με ακόμη μεγαλύτερη στήριξη ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, καθώς και με άμεση εισφορά κεφαλαίου στις ελληνικές τράπεζες από τα περιφερειακά ταμεία (π.χ., ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, ή ESM) και πολυμερείς οργανισμούς (δηλαδή το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο). Τέλος, μια συμφωνία θα ήταν αναγκαία για το πώς και πότε πρέπει να επιβληθεί η κατανομή των βαρών στους κατόχους μετοχών τραπεζών και των πιστωτών ομολόγων.

Προσθέστε αυτές τις οικονομικές απαιτήσεις στα σημαντικά ποσά που έχουν ήδη δεσμευθεί ώστε η Ελλάδα να καλύψει το πρωτογενές έλλειμμα του προϋπολογισμού της, τις πληρωμές τόκων, το χρέος, και να εφαρμόσει τις αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Όλα αυτα μαζί περιπλέκουν την ήδη τεταμένη σχέση ανάμεσα στην Ελλάδα και την τρόικα (ΕΚΤ, ΕΕ και ΔΝΤ) και δημιουργούν μια σημαντική και επείγουσα πρόκληση. Έτσι γίνεται ακόμη πιο δύσκολο να συμβιβαστούν ταυτόχρονα διαδοχικές οικονομικές απαιτήσεις, σχεδιασμός προϋποθέσεων και δημοκρατικές πραγματικότητες.

Με όποιον τρόπο κι αν το δείτε, η εντατικοποίηση της εκροής καταθέσεων από την Ελλάδα δεν είναι απλώς ένα γέγονος εν μέσω κρίσης. Εάν το φαινόμενο συνεχιστεί, κάτι που αναμένεται δίχως μια αξιόπιστη θεσμική ανταπόκριση, το πεπρωμένο της Ελλάδας εντός της ευρωζώνης θα βρεθεί εκτός πολιτικών χεριών και άμεσα στην ευχέρεια των πολιτών που οδεύουν στις εκλογές του Ιουνίου σε ένα κλίμα απόρριψης. Αυτή η απόρριψη κοντεύει να ωθήσει την Ελλάδα στο μάτι ενός χρηματοδοτικού κυκλώνα και την ευρωζώνη σε ακόμα μεγαλύτερη αναταραχή.