Χώρα των ευκαιριών - Κίνητρα για την είσοδο νέου χρήματος στην οικονομία*

Το Ποντίκι

Ποιοι παράγοντες γεννούν κίνητρα για την είσοδο νέου χρήματος στην ελληνική οικονομία

Εμπρός στον δρόμο που χάραξαν η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Κύπρος. Οι τρεις χώρες που είχαν την τύχη (και την ικανότητα) να βγουν από τα μνημόνια νωρίτερα από την Ελλάδα απολαύουν σημαντικών ρυθμών ανάπτυξης, καταγράφουν μείωση της ανεργίας και «γεννούν» υπεραξίες για όσους τόλμησαν να εμπιστευτούν τα κεφάλαιά τους στα επενδυτικά τους προϊόντα.

 

Μπορεί να γίνει κάτι αντίστοιχο και στην Ελλάδα; Το γεγονός σε αυτή τη φάση είναι ένα: η Ελλάδα, ενδεχομένως πρώτη φορά από τότε που ξέσπασε η οικονομική κρίση, έχει μπει για τα καλά στο μικροσκόπιο των επενδυτών, ανεξάρτητα από το αν τα κίνητρά τους είναι καθαρά κερδοσκοπικά ή κρύβουν διάθεση για μακροχρόνια επένδυση. 

 

Το γεγονός ότι η χώρα μας δείχνει να έχει πλέον τη δυνατότητα να επιστρέψει στην ομαλότητα, οι εξαιρετικά υποτιμημένες αξίες που προσφέρονται για κάθε μορφή επένδυσης – μετοχές, επαγγελματικά και οικιστικά ακίνητα ή παραθεριστικές κατοικίες – και οι προοπτικές υψηλών αποδόσεων, με βάση τουλάχιστον τα δεδομένα που ισχύουν στην Ευρωζώνη (σ.σ.: βλέπε απόδοση ελληνικών ομολόγων και εντόκων γραμματίων), συγκροτούν το κατάλληλο έδαφος για να «πέσει χρήμα». 

 

Το αν αυτό θα επιβεβαιωθεί, το αν το χρήμα που θα έρθει θα μετουσιωθεί και σε σημαντικό ρυθμό ανάπτυξης και το αν αυτή η ανάπτυξη θα διοχετευτεί σε πλατιές κοινωνικές ομάδες, είναι και το μεγάλο ζητούμενο της «επόμενης ημέρας».

 

Τρία μεταμνημονιακά μοντέλα

Η μελέτη των ιστορικών στοιχείων και των «μοντέλων» που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά αποτελούν γνώριμη και προσφιλή πρακτική για τους υποψήφιους επενδυτές, καθώς πολλές φορές το παρελθόν αποτελεί «πιλότο» για το μέλλον:

1 Η Ιρλανδία μπορεί να θεωρείται μια «ειδική περίπτωση», ωστόσο η μεταμνημονιακή ιστορία της έχει στοιχεία που θα ήθελε και η Ελλάδα να ενσωματώσει στο δικό της... στόρι. Κατ’ αρχάς έκανε κάτι αντίστοιχο με αυτό που θέλει να κάνει το δικό μας υπουργείο Οικονομικών. Αρκετούς μήνες πριν από την εκπνοή του μνημονίου άρχισε να χτίζει έναν «κουμπαρά» για να μπορεί να καλύψει τις δανειακές ανάγκες της χώρας. 

 

Η κυβέρνηση της Ιρλανδίας γύρισε την πλάτη σε όσους πρότειναν μια «προληπτική γραμμή στήριξης» και φρόντισε να αντλήσει όσα κεφάλαια της ήταν απαραίτητα ώστε να καλύψει τις υποχρεώσεις μέχρι και το 2015 (σ.σ.: η έξοδος από το μνημόνιο έγινε τον Δεκέμβριο του 2013). 

 Τα μεταμνημονιακά χρόνια χαρακτηρίστηκαν από εκρηκτική ανάπτυξη: 8,3% το 2014, 25,6% το 2015 (σ.σ.: οφείλεται στο γεγονός ότι πολλές πολυεθνικές μετέφεραν την έδρα τους στην Ιρλανδία), 5,1% το 2016 και πάνω από 4,5% για το 2017. 

 Αντίστοιχα η ανεργία περιορίστηκε από το 14,5% το 2013, στο 6% το 2017 με προοπτική περαιτέρω μείωσης και φέτος. 

 Κατακόρυφη μείωση καταγράφεται επίσης στο δημοσιονομικό έλλειμμα και στο δημόσιο χρέος. 

  Η Ιρλανδία έχει επιστρέψει για τα καλά στις αγορές και αντλεί φρέσκο χρήμα με επιτόκιο χαμηλότερο του 1%.

2 Η Πορτογαλία είναι η δεύτερη χώρα που ακολουθεί θετική μεταμνημονιακή πορεία. Το 2015, που ήταν το πρώτο μεταμνημονιακό έτος (σ.σ.: η έξοδος έγινε τον Μάιο του 2014), το ΑΕΠ αυξήθηκε με ρυθμό 1,8% για να ακολουθήσει ανάπτυξη με ρυθμό 1,5% το 2016 και 2,6% το 2017. Η ανεργία έχει μειωθεί από τα υψηλά του 17,5% στο μισό (8,5%). Ο μόνος δείκτης στον οποίο η Πορτογαλία δείχνει να μην τα έχει καταφέρει τόσο καλά είναι το χρέος, το οποίο παραμένει σε επίπεδα άνω του 126% του ΑΕΠ.

3 Η Κύπρος βγήκε από τα μνημόνια τον Μάρτιο του 2016 και η οικονομία της τρέχει με ρυθμό ανάπτυξης 3% το 2016 και 3,5% το 2017. Η ανεργία από το 16,8% το 2013 έχει ήδη πέσει στο 10,2%, ενώ σε δημοσιονομικό επίπεδο η οικονομία έχει ήδη γυρίσει σε πλεονάσματα ακόμη και αν ληφθούν υπόψη οι τόκοι για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους, το οποίο διατηρείται σε επίπεδα άνω του 100% του ΑΕΠ.

 

Έξι στοιχήματα

   Μπορεί η Ελλάδα να έχει πορεία ανάλογη με αυτή των τριών υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών που άφησαν πίσω τους τα μνημόνια; 

  Μπορεί το ελληνικό χρηματιστήριο να έχει απόδοση και πορεία ανάλογη του ιρλανδικού, ο γενικός δείκτης του οποίου εκτοξεύτηκε από τις 3.500 μονάδες τον Ιανουάριο του 2013 κοντά στις 7.000 μονάδες τον Νοέμβριο του 2017; 

  Θα κινηθεί ο δείκτης του Χ.Α. όπως αυτός της Κύπρου (σ.σ.: έχει παραμείνει ουσιαστικά στα ίδια επίπεδα) ή όπως αυτός της Πορτογαλίας (σ.σ.: από τις αρχές του 2016 που βρέθηκε κάτω από τις 4.500 μονάδες έχει ανακάμψει και πλέον κυμαίνεται άνω των 5.500 μονάδων); 

  Θα κινηθεί το ελληνικό ομόλογο όπως το πορτογαλικό, η απόδοση του οποίου είχε φτάσει κοντά στο 7% το 2013 για να υποχωρήσει στο 1,9%; 

  Θα δανείζεται η Ελλάδα όπως η Ιρλανδία; Και εκεί η απόδοση είχε σπάσει το φράγμα του 10%, αλλά τώρα κυμαίνεται στο 0,7%. 

  Θα αρχίσουν και πάλι να ανεβαίνουν οι τιμές των ακινήτων; Βρέθηκε ο «πάτος» της κτηματαγοράς στο -40 έως -45%;

 

Όσοι παρακολουθούν από κοντά τα δημοσιεύματα – εντός και εκτός της χώρας – για την ελληνική οικονομία διαπιστώνουν ότι στήνεται σκηνικό «success story». Από «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης, η Ελλάδα προβάρει ξαφνικά το κοστούμι του «Ελντοράντο», στο οποίο όποιος αποφασίσει να επενδύσει τα χρήματά του, μπορεί τα επόμενα χρόνια να βγάλει... λεφτά με ουρά.

 

Μακροχρόνια δέσμευση

Πώς εξηγείται αυτή η μεταστροφή; Τα επιχειρήματα είναι πολύ συγκεκριμένα:

1 Πρώτη φορά διαφαίνεται η προοπτική ολοκλήρωσης ενός μνημονιακού προγράμματος χωρίς... παρατράγουδα. Όσοι υποστηρίζουν ότι στην ίδια ακριβώς θέση είχαμε βρεθεί και το 2014 δεν λένε την απόλυτη αλήθεια. Η τελευταία... στροφή του δεύτερου μνημονίου ήταν εξαιρετικά κλειστή και απότομη. 

Οι δανειστές ήταν ξεκάθαρο ότι δεν ικανοποιούνταν με το περιεχόμενο του e-mail του Γκίκα Χαρδούβελη, ενώ ήταν κοινό μυστικό το 2014 ότι το δεύτερο μνημόνιο δεν θα ολοκληρωνόταν αν η κυβέρνηση δεν υπέκυπτε στο να λάβει καινούργια μέτρα για το ασφαλιστικό. 

Το 2018 οι συνθήκες φαντάζουν πολύ πιο ομαλές. Εφόσον κλείσει η τρίτη αξιολόγηση χωρίς προβλήματα, θα απομείνουν περί τα 82 προαπαιτούμενα για να κλείσει το τρίτο μνημόνιο. Κανένα από αυτά τα προαπαιτούμενα δεν είναι τόσο... βαρύ. Στη χειρότερη περίπτωση θα υποχρεωθεί η κυβέρνηση να εφαρμόσει έναν χρόνο νωρίτερα τη μείωση του αφορολογήτου (δηλαδή από την 1.1.2019). Πικρό το ποτήρι, αλλά ουσιαστικά έχει προεξοφληθεί από την κοινή γνώμη ότι θα το πιούμε.

 

2 Οι ξένοι επενδυτές και παράγοντες έχουν κατανοήσει πλέον ότι δεν υπάρχουν στην Ελλάδα δημοκρατικές δυνάμεις με προοπτική ανάληψης της εξουσίας που να αμφισβητήσουν την πολιτική δημοσιονομικής σταθερότητας που έχει χαράξει η Ευρώπη. Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα των επόμενων βουλευτικών εκλογών στην Ελλάδα, είναι κοινή διαπίστωση ότι οι δεσμεύσεις θα τηρηθούν. Τουλάχιστον κανένα από τα μεγάλα κόμματα στην Ελλάδα δεν λέει σε αυτή τη φάση κάτι διαφορετικό.

 

3 Δεν υπάρχει η απειλή ενός νέου δημοσιονομικού εκτροχιασμού. Η χώρα είναι δεσμευμένη να παράγει υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 3,5% μέχρι και το 2022, ενώ από το 2023 και μετά θα πρέπει πάλι να παράγει πλεονάσματα υψηλότερα του 2% για μια περίοδο που εκτείνεται χρονικά τουλάχιστον μέχρι το 2030.

 

4 Ο κίνδυνος της χρεοκοπίας και της μη εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους, που εκτόξευσε τα spreads των ομολόγων το 2010, δεν υφίσταται τουλάχιστον μέχρι και το 2030. 

 

Οι ετήσιες ανάγκες για την εξυπηρέτηση του χρέους κυμαίνονται κατά μέσον όρο στα 10 δισ. ευρώ, ποσό το οποίο μπορεί να αντλήσει η Ελλάδα από τις αγορές με λογικό επιτόκιο, δεδομένου άλλωστε ότι, μέχρι να έρθει η ώρα εξόδου από το τρίτο μνημόνιο, θα έχει ήδη δημιουργηθεί και ένας «κουμπαράς» με τουλάχιστον 10-15 δισ. ευρώ, στον οποίο η χώρα θα μπορεί να καταφύγει για να αποφύγει το «ατύχημα». 

Αυτός ο κουμπαράς (cash buffer) θα είναι και ένας πρώτης τάξεως... κυματοθραύστης σε περίπτωση κερδοσκοπικών επιθέσεων.

 

Ελντοράντο αξιών

5 Οι αξίες στην Ελλάδα έχουν υποχωρήσει στα... Τάρταρα. 

  Η κεφαλαιοποίηση του ελληνικού χρηματιστηρίου μετά βίας ξεπερνά το 40% του ΑΕΠ, παρά την πολυετή ύφεση. 

 Οι τιμές των ακινήτων έχουν υποχωρήσει ακόμη και πάνω από 50% σε αρκετές περιοχές της χώρας.

 Τα ελληνικά ομόλογα φαντάζουν ιδιαίτερα δελεαστικά σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης, αν πιστέψει κάποιος ότι δεν υπάρχει πιθανότητα να χάσει τα χρήματά του. 

  Ακόμη και σε επίπεδο ολόκληρων επιχειρήσεων, υπάρχουν και θα υπάρξουν επενδυτικές ευκαιρίες, καθώς οι μετοχές θα αλλάξουν αναγκαστικά χέρια υπό την πίεση της διευθέτησης των «κόκκινων» δανείων. 

 

Μπορεί το φορολογικό καθεστώς στην Ελλάδα να μην είναι ελκυστικό συγκριτικά με τις υπόλοιπες γύρω χώρες, ωστόσο το πολύ φθηνό... εισιτήριο εισόδου μπορεί να κάνει τους υποψήφιους επενδυτές να παραβλέψουν αυτή τη λεπτομέρεια. Άλλωστε μπορεί οι φόροι και οι ασφαλιστικές εισφορές να υπολογίζονται με συντελεστές που είναι από τους υψηλότερους διεθνώς, ωστόσο η κατακόρυφη μείωση των μισθών εξασφαλίζει σε έναν υποψήφιο επενδυτή αυτό που πραγματικά θέλει: χαμηλό εργατικό κόστος.

6Η Ελλάδα προσφέρει αυτή τη στιγμή ένα από τα φθηνότερα... εισιτήρια σε ξένους υπηκόους να αποκτήσουν βίζα και ελεύθερη πρόσβαση εντός των χωρών της Συνθήκης Σένγκεν. Με την αγορά ενός ακινήτου αντί 250.000 ευρώ (σ.σ.: λόγω της πτώσης των τιμών με αυτά τα κεφάλαια μπορεί να αποκτήσει κάποιος ένα... παλάτι) ο υποψήφιος επενδυτής από την Κίνα, την Τουρκία ή οποιαδήποτε άλλη χώρα αποκτά ελληνική βίζα. 

Το ενδιαφέρον έχει μεγαλώσει τόσο πολύ το τελευταίο διάστημα, ώστε στο «Ελευθέριος Βενιζέλος» να προσγειώνονται πτήσεις τσάρτερ με επιβάτες που ενδιαφέρονται να έρθουν στην Ελλάδα μόνο και μόνο για να εξετάσουν το ενδεχόμενο απόκτησης ακινήτου και βίζας.

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 2003 στις 11-01-2018