Του Στέφανου Βλάχου
Το καλοκαίρι προχωράει, οι ζέστες σφίγγουν και πολλοί, στο μέτρο του εφικτού πάντα, παλεύουν να καταστρώσουν τα σχέδιά τους για τις καλοκαιρινές τους εξορμήσεις. Υπάρχουν πολλά είδη τουρισμού στον πάγκο «διακοπές», χωρίς να σημαίνει ότι το εκάστοτε βαλάντιο μπορεί να υποστηρίξει όλες τις διαθέσιμες επιλογές. Για του λόγου το αληθές, όμως, έχουμε και λέμε: μαζικός τουρισμός (ο κλασικός επικρατών τύπος, γέννημα-θρέμμα της ανόδου των εισοδημάτων επί Βιομηχανικής Επανάστασης), περιηγητικός τουρισμός, αγροτουρισμός, πολιτιστικός τουρισμός, συνεδριακός τουρισμός και άλλα πολλά (γεννήματα-θρέμματα νεότερων εποχών, στις οποίες διαπιστώθηκε η επιβάρυνση που ασκούσε ο μαζικός τουρισμός στο περιβάλλον). Κοντά σε αυτά, έρχεται τα τελευταία χρόνια να γνωρίσει μια κάποια άνθηση ένα ακόμα είδος τουρισμού, εξαιρετικά ενδιαφέρον (και συνάμα φιλικό προς το περιβάλλον), θεματικό κατά βάση, με θέμα το λεγόμενο lobbying. Και δεν έχει να κάνει με τα λεγόμενα λόμπι που θα δείτε σε τουριστικά πακέτα και κριτικές στο tripadvisor…
Τι εστί lobbying, λοιπόν; Εδώ και λίγα χρόνια, η οργάνωση Παρατηρητήριο της Ευρώπης των Πολυεθνικών (Corporate Europe Observatory) έχει ξεκινήσει ένα αρκετά ενδιαφέρον εγχείρημα, εκδίδοντας κάποιους πολύ ιδιότυπους ταξιδιωτικούς οδηγούς για κάποιες από τις πιο κομβικές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Μόνο που αντί να εστιάζουν σε πασίγνωστα μείζονα αξιοθέατα, σε κάθε Πύργο του Άιφελ και Πύλη του Βραδεμβούργου, οι οδηγοί αυτοί επιλέγουν να επικεντρώσουν κάπου αλλού: Στα σημεία εκείνα της κάθε πόλης όπου εδράζονται διάφορες επιχειρηματικές ομάδες συμφερόντων (lobbies) οι οποίες αποπειρώνται σε συστηματική βάση να επηρεάζουν και να καθορίζουν αποφάσεις θεσμικών οργάνων της ΕΕ προς όφελός τους.
Έτσι, ο φέρελπις περιπατητής των Βρυξελλών μπορεί, εκτός από το να θαυμάσει τα μοντέρνα κτίρια της πόλης περπατώντας από πράσινη πλατεία σε πράσινη πλατεία, να κατανοήσει και ποια η χρηστικότητα των κτιρίων αυτών, ιδιαίτερα αν αναλογιστεί ότι δεν είναι παρά δυο τσιγάρα δρόμος από τα κεντρικά κτίρια που στεγάζουν τα ανώτερα εξουσιαστικά όργανα της πατρίδας μας της ΕΕ.
Στα επιχειρηματικά άδυτα των Βρυξελλών
Ο οδηγός στα επιχειρηματικά άδυτα των Βρυξελλών σε βάζει εξαρχής στα βαθιά του παιχνιδιού, αναλύοντας το πώς και το γιατί τα επιχειρηματικά λόμπι ασκούν, με την ευγενική αρωγή άλλων ευαγών ιδρυμάτων (π.χ. ομίλων «think tanks», «free thinking zones», που ίσως έχει συναντήσει ο καθπένας μας και κάπου στην Αθήνα), τις παρεμβάσεις τους σε ευρωπαϊκές πολιτικές, με τρόπο που καθορίζουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Και στη συνέχεια, με μια σύντομη παρουσίαση μιας κάτοψης των Βρυξελλών, αρχίζει να εξηγεί πώς κατελήφθησαν συγκεκριμένες περιοχές από το τρελό παρεόνι των λόμπικαι των πολυεθνικών, για να περάσει απλά και γλαφυρά στη συνέχεια στα «αξιοθέατα» της πόλης.
Ο περίπατος ξεκινάει από τα αρχηγεία της Ευρώπης των Λαών στη Rue de la Loi (οδός του Νόμου, οποία σύμπτωσις…), με την παρουσίαση των τριών κύριων «μνημείων», της έδρας της Κομισιόν και των κτιρίων Europa και Justus Lipsius, που αποτελούν τις έδρες του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη συνέχεια, ο οδηγός μας φέρνει κοντά στην κυκλική πλατεία, όπου συναντήσαμε τα γραφεία της μητέρας των ιδιωτικοποιήσεων του νερού, της Aquafed.
Στον ίδιο δρόμο μπορεί κανείς να βρει τα γραφεία μπόλικων πολυεθνικών καλοθελητών. Για παράδειγμα, της BP, μιας από τις μεγαλύτερες εταιρίες πετρελαίου του πλανήτη, με ιστορικό άσκησης συστηματικής και έντονης πίεσης σε θεσμικά όργανα της ΕΕ για τη λήψη αποφάσεων ιδιαίτερα επωφελών για την ίδια (και τις «αδελφές» της) και επιβλαβών για τον πλανήτη. Με έναν παλιό της διευθύνοντα σύμβουλο, μάλιστα, ονόματι Σάδερλαντ, να έχει διατελέσει σύμβουλος του προέδρου της Κομισιόν Μπαρόζο, ενόσω ήταν ακόμα μέλος της εταιρείας (αξιοσημείωτο και ειρωνικό: οι Μαλδίβες που τείνουν να πέσουν κάτω από το επίπεδο της θάλασσας με την κλιματική αλλαγή έχουν γραφεία στο ίδιο κτίριο…).
Στην ίδια γειτονιά εμφανίζονται και άλλοι μεγάλοι παίκτες των ευρωπαϊκών γηπέδων: Ανάμεσά τους είναι η σουηδική συμβουλευτική εταιρία στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών Kreab (με πελάτες σαν τη Goldman Sachs και τη Google σίγουρα πας μπροστά στη ζωή σου…), η Facebook (μεγάλη μπάλα σε επίπεδο privacy policies) και η City of LondonCorporation (φαινομενικά μια δημόσια αρχή που ασκεί, όμως, πολλαπλές πιέσεις προς όφελος τραπεζών και επενδυτικών fundsτου Ηνωμένου Βασιλείου).
Επιστρέφουμε, όμως, στη Rue de la Loi για μια περιήγηση σε λιγότερο γνωστά και mainstream μνημεία από τα γραφεία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Εκεί, μπορεί κανείς να συναντήσει ποικίλους κολοσσούς και think tanks. Από την πρώτη κατηγορία βρίσκουμε στον αριθμό 223 τη Σουηδική Vattenfall, έναν από τους μεγαλύτερους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας στην ήπειρό μας, που πολλάκις έχει παραβεί περιβαλλοντικούς περιορισμούς προς χάριν της μέγιστης δυνατής κερδοφορίας. Εξαιρετικά ενδιαφέρον στοιχείο για τα αφεντικά της εν λόγω εταιρείας είναι ότι έχουν προβεί σε μηνύσεις σε βάρος της γερμανικής κυβέρνησης και μάλιστα δις -τη μία για την απόφαση που ελήφθη στο Αμβούργο για αντιμετώπιση της μόλυνσης των υδροφόρων οριζόντων από εργοστάσιό της, την άλλη για την απόφαση της κυβέρνησης να αποσυρθεί από τα της πυρηνικής ενέργειας μετά το ατύχημα της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία.
Κι αν βαρεθήκατε με τους επιχειρηματικούς κολοσσούς, υπάρχει πάντοτε η δεύτερη κατηγορία, αυτή των think tanks, με κυριότερο εκπρόσωπο σε αυτό το δρόμο το EuropeanRisk Forum (EPF). Ένα ευαγές ίδρυμα το οποίο, με τη χρηματοδότηση που λαμβάνει από την Plastics Europe, τη Bayer και τη Phillip Morris, αγωνίζεται καθημερινά ώστε οι χρηματοδότες του να έχουν τη δυνατότητα να εξασφαλίζουν τα κέρδη τους κόντρα σε ενοχλητικούς περιορισμούς, με μια ευρεία γκάμα ενδιαφέροντος, από τα αμερικάνικα καπνά μέχρι τα επικίνδυνα για τις ορμόνες χημικά.
Στη συνέχεια, ο οδηγός μας ξεναγεί σε κάποια ακόμα καίρια σημεία, πριν προχωρήσουμε στο Parc de Leopold και τη γειτονιά του Ευρωκοινοβουλίου. Ας δούμε κάποια από αυτά, αρχής γενομένης από τη Rue Archimede 26, όπου βρίσκει κανείς τα γραφεία της Volkswagen, με πλέον πρόσφατο σκάνδαλο εκείνο του 2015, όταν αποκαλύφθηκε ότι η μεγάλη αυτοκινητοβιομηχανία έκλεβε σε ελέγχους για εκπομπή ρύπων.
Λίγο πιο πέρα, στο 60 της Avenue de Cortebergh, επισκεπτόμαστε τα γραφεία μιας εταιρείας που σίγουρα θα ξέρετε όσοι δηλώνετε οπαδοί της United: E–on, το λοιπόν, εταιρεία παροχής ενέργειας, με ουκ ολίγη εμπλοκή στον παρασκηνιακό πόλεμο για τους περιορισμούς για την κλιματική αλλαγή. Και μπόλικα νούμερα παρακάτω, η BusinessEurope, μια από τις μεγαλύτερες εμπορικές ενώσεις που παίζουν στα τερέν του ευρωπαϊκού lobbying. Αν αναλογιστεί κανείς ότι αποτελεί τον εκπρόσωπο 40 επιχειρήσεων, μεταξύ των οποίων η BMW, η BP, το Facebook και η Pfizer, δεν είναι να απορεί κανείς που εμπλέκεται σχεδόν σε κάθε ευρωπαϊκή κατευθυντήρια, είτε αυτή αφορά ρυθμίσεις για χημικά απόβλητα είτε συμφωνίες όπως η TTIP.
Εκεί κοντά, βρίσκονται και τα pr-ιλίκια της GPLUS για δουλίτσες εκτός ΕΕ (διασυνδέσεις με Gazprom και κυβερνήσεις Ρωσίας, Ταϋλάνδης, Τουρκίας κλπ.) και η Shell, μέρος της ευαγούς δράσης της οποίας συζητήσαμε όταν περνάγαμε έξω από τα γραφεία της BP.
Η πορεία μας φέρνει, στη συνέχεια, προς την περιοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, πλάι στο οποίο συνεχίζει να συναντά κανείς πλειάδα μεγάλων παραγόντων του οικοδομήματος που αποκαλούμε «lobbying». Γειτονάκια με το Ευρωκοινοβούλιο είναι εδώ και λίγο καιρό τα κεντρικά γραφεία της Google στην πόλη, γραφεία που στεγάζονται στο ίδιο κτίριο με τον ανερχόμενο αστέρα των τηλεπικοινωνιών, τη Huaweii, η οποία φημίζεται για τα ωραία κοκτέιλ πάρτυ που οργανώνει στην περιοχή για την αναγκαία κοινωνικοποίηση CEO και λοιπών executives.
Από κοντά στη γειτονιά και η CabinetDN, συμβουλευτική lobbying, με εκλεκτούς πελάτες, κυρίως εκτός Ευρώπης, όπως η Viacom, η Starbucks και η Microsoft, η RWE, από τους πλέον παραγωγικούς Ευρωπαίους παίκτες σε επίπεδο διοξειδίου άνθρακα, η Unilever, pro-TTIP παίκτης με αξιόλογη δράση σε επίπεδο εκμετάλλευσης παιδικής εργασίας στην Αφρική, και η Πανευρωπαϊκή Ομοσπονδία Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Επιχειρήσεων, με μέλη σαν την AstraZeneca, την Glaxosmithkane και τη Novartis, ομοσπονδία με εξαιρετικά υψηλή επιρροή στα συστήματα υγείας των κρατών-μελών της ΕΕ, αν αναλογιστεί κανείς το μεράκι τους για τη διαδικασία από τις κλινικές μελέτες μέχρι την τελική έγκριση ενός προϊόντος, με στόχο τη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα του επιχειρησιακού μοντέλου και, προφανώς, την κερδοφορία.
Η βόλτα συνεχίζεται για ώρες, με στάσεις σε πολλές ακόμα διευθύνσεις, με πολλές ενδιαφέρουσες ιστορίες, διαφορετικές κάθε φορά, τόσο όμορφα διαπλεκόμενες στη σύνθεση του ατέρμονου πλέγματος του lobbying σε μια από τις πιο σημαντικές μητροπόλεις της Γηραιάς Ηπείρου. Και αν νομίζετε ότι το Παρατηρητήριο της Ευρώπης των Πολυεθνικών έχει κάποια εμμονή με το Βέλγιο, σφάλλετε, καθότι αντίστοιχοι οδηγοί έχουν κυκλοφορήσει τόσο για το Παρίσι όσο και για το Βερολίνο.
Βεβαίως, δεν είναι ότι μια τέτοια βόλτα στις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες μπορεί από μόνη της να δώσει το έναυσμα για ξέσπασμα μεγάλων αντιδράσεων, αλλά για σκεφτείτε, δε θα χε πλάκα κόσμος που βρέθηκε στο G20 να βρεθεί σε αντίστοιχο «περίπατο» στις Βρυξέλλες; Και μέσα στον όλο περίπατο να βρεθούν δυο τύποι και να πουν «Δε βγάζουμε μια σέλφι; Τι είναι εδώ;», να κοιτάξουν το χάρτη και, σαν άλλοι παραθεριστές της Μυκόνου, να φωνάξουν σαρκαστικά την ώρα που πατάνε το κουμπί «UNILEVEEEEEEEEEER».
Ή όποια άλλη, τέλος πάντων.
Η πραγματική ετυμηγορία του lobbying
Αν αναζητήσει κανείς τι σημαίνει ακριβώς η λέξη lobbying, το «μηχανάκι μετάφρασης της Google έχει να δώσει περιφραστικά κάποιες απαντήσεις. Ως προς την έννοια «lobby», θα βρει κανείς σαν τελευταία ερμηνεία τη λέξη «παρασκήνιο», ως προς την έννοια «lobbying» τη φράση «άσκηση πίεσης». Κι αν από τα συμφραζόμενα είναι σχετικά εύκολο να καταλάβει κανείς τι παίζει πάνω-κάτω σε αυτό το παιχνίδι, έχει, σίγουρα, μια αξία να δούμε πιο αναλυτικά τους σχετικούς ρόλους των εμπλεκόμενων σε αυτό.
Βασικοί πρωταγωνιστές δεν θα μπορούσαν παρά να είναι οι ίδιες οι επιχειρήσεις και οι «τομεακές» ομοσπονδίες αυτών, με την άσκηση άμεσης πίεσης στην Κομισιόν και τα λοιπά όργανα της «πατρίδας» μας, της ΕΕ, με στόχο την εξασφάλιση των κατάλληλων εκείνων νομοθετικών ρυθμίσεων που θα τις αφήνουν να παίξουν πιο στρωτά και αποτελεσματικά τη μπάλα τους. Δεν είναι, άλλωστε, όπως είδαμε και από κάποια παραδείγματα παραπάνω, λίγες οι περιπτώσεις παικτών διπλοθεσιτών, που συνεισέφεραν στο παιχνίδι σε κάποια φάση από το τη θέση του διευθυντικού στελέχουςμιας επιχείρησης και σε κάποια άλλη από τη θέση ενός Ευρωπαίου αξιωματούχου.
Από κοντά και τα λεγόμενα cross-sectoral lobby groups, δηλαδή οι διατομεακές ομάδες εργασίας και άσκησης πίεσης, παίκτες ιδιαίτερα αξιόλογοι και με εξαιρετική επιρροή στους υψηλά ιστάμενους πολιτικούς φορείς λήψης των επιθυμητών αποφάσεων, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα την Ευρωπαϊκή Στρογγυλή Τράπεζα των Βιομηχάνων και τη Business Europe, μια διηπειρωτική ομάδα άσκησης πίεσης προς όφελος των εργοδοτών της ηπείρου.
Σε μια ομάδα, όμως, η μπάλα δεν τσουλάει χωρίς καλά αμυντικά χαφ, χωρίς τους παίκτες εκείνους που βγάζουν τη βρώμικη δουλειά, χωρίς να φαίνονται και τόσο. Σε αυτή την κατηγορία παικτών, θα βρει κανείς μια πλειάδα μη κυβερνητικών οργανώσεων, των οποίων ο ρόλος μπορεί να αλληλοεπικαλύπτεται με εκείνον των αναφερθέντων στην προηγούμενη παράγραφο, αλλά δεν είναι και για να υποτιμάται. Πολύ σημαντικός και, ενδεχομένως αφανής, ο ρόλος των λεγόμενων lobby consultancies, των συμβουλευτικών των μεγάλων επιχειρήσεων, που αναλαμβάνουν, χάρη στην πλούσια τεχνογνωσία τους, τις αναγκαίες εκείνες δημόσιες σχέσεις για την προώθηση των συμφερόντων των πελατών τους.
Και φυσικά, μην ξεχνάμε και τα θεωρητικά αθώα think tanks, που είναι όμιλοι ανοιχτής συζήτησης οι οποίοι συνεισφέρουν τα μέγιστα στη διαμόρφωση ενός κλίματος υπέρ των εκάστοτε συμφερόντων, ανοίγοντας πλείστα θέματα, όπως τις περικοπές στις δημόσιες δαπάνες (αρκετά οικείο ζήτημα) ή την ανάγκη μείωσης της φορολογίας στις επιχείρησης προς όφελος της ανάπτυξης.
Αξίζει μια τελευταία ματιά, μιας και τελειώσαμε με τους παίκτες, και στις τακτικές που αξιοποιούν οι εκάστοτε προπονητές. Ας δούμε τέσσερις από αυτές:
«Γράψε, γράψε, κάτι μένει»: Συνεχής επανάληψη του επιθυμητού μηνύματος, ώστε να δημιουργείται η εντύπωση πως υπάρχει κοινός τόπος γύρω από το ζήτημα, αδιάκοπη παρουσίαση των projects στους πολιτικούς φορείς, νομιμοποίηση από κάποιο σοφό think tank και απόκρυψη του επιθυμητού οφέλους, βάζοντας μπροστά κάποια καλοθελήτρια ΜΚΟ.«Hey, bigspender»: Το είδαμε και παραπάνω, παρτάκια, σουαρέ χαρτογιακάδων, και καμιά δωρεά άμα λάχει, παράλληλα με αδρή καταβολή πάκων χαρτονομισμάτων για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης.«Επίλεκτες ομάδες κρούσης»: Προβολή μέσα από ομάδες ειδικών που ξέρουν καλύτερα και μπορούν να έχουν λόγο στη διαμόρφωση πολιτικών, χείρες βοηθείας σε μέλη του Ευρωκοινοβουλίου, δημιουργία ομάδων υποστηρικτών του projectκαι στράτευση παλιών αξιωματούχων στις τάξεις της επιχείρησης ή των συμβουλευτικών της.«Ταμπούρι και καθυστερήσεις»: Τακτική αξιοποιήσιμη όταν η φάση δυσκολεύει, με εξαγγελίες ότι για να δικαιολογηθεί μια ενδεχόμενη απόρριψη του πλάνου χρειάζεται περεταίρω έρευνα και στοιχειοθέτηση, με λυρισμούς περί χτυπήματος στην επιθυμητή ανταγωνιστικότητα, με προσπάθειες να εστιάσει η κοινή γνώμη σε άλλα ζητήματα πέραν της καθ’ αυτής ατζέντας και με σκληρή προώθηση της ωφελούμενης επιχείρησης ως θύματος με αγνές προθέσεις, κόντρα στη σκληρά ασκούμενη κριτική.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου