«Οι κρίσεις των άλλων»: τα διδάγματα της Κύπρου

Συνεχίζουμε σήμερα την παρουσίαση, στα πλαίσια της εκδήλωσης του ΙΟΒΕ στο Cotsen Hall της Γενναδείου για τις "Κρίσεις των άλλων" με την περίπτωση της Κύπρου. Την κάλυψε ο Μίκης Χατζημιχαήλ, Ανώτερος Σύμβουλος στον Πρόεδρο του ΔΣ της Τραπέζης Κύπρου, Διευθυντής Αναδυόμενων Αγορών του IIF...

του Αντώνη Παπαγιαννίδη

Συνεχίζουμε σήμερα την παρουσίαση, στα πλαίσια της εκδήλωσης του ΙΟΒΕ στο Cotsen Hall της Γενναδείου για τις "Κρίσεις των άλλων" με την περίπτωση της Κύπρου. Την κάλυψε ο Μίκης Χατζημιχαήλ, Ανώτερος Σύμβουλος στον Πρόεδρο του ΔΣ της Τραπέζης Κύπρου, Διευθυντής Αναδυόμενων Αγορών του IIF (2014-15) και σύμβουλος των Κυπριακών αρχών στην διαπραγμάτευσή τους με την Τρόικα στα τέλη του 2012 - όλα αυτά μετά από μακρά θητεία στο ΔΝΤ (1980-2008).

O M. Χατζημιχαήλ ξεκίνησε την παρουσίαση του με μια πρόσφατη αναφορά των F. T. (στην μόνιμη στήλη Lex) που δείχνει την πρόοδο η οποία έχει επιτευχθεί στην Κύπρο: "Στα αμαρτήματα του τραπεζικού κόσμου, το να χαθούν κεφάλαια των μετόχων είναι κακή εξέλιξη, το να χαθούν κεφάλαια των πιστωτών είναι ασυγχώρητο. Το να χαθούν όμως χρήματα των καταθετών είναι αδιανόητο - πλην της περίπτωσης της Τραπέζης Κύπρου, που ανακοίνωσε σχέδιο εισαγωγής της μετοχής της στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου, μόλις 3 χρόνια αφότου υπήρξε η πρώτη τράπεζα της Ευρωζώνης που "κούρεψε" τους καταθέτες της στα πλαίσια ανακεφαλαιοποίησής της". Αυτό δείχνει πόσο  μακριά προχώρησε η Κύπρος....

Κατά την προσέγγιση του Μ. Χατζημιχαήλ, η Κυπριακή κρίση προέκυψε από υπερθέρμανση της οικονομίας λόγω υπερκατανάλωσης και υπερδανεισμού, με σκάσιμο "φούσκας" των ακινήτων (λόγω υπερβολικής πιστωτικής επέκτασης). Η κρίση επικεντρώθηκε στον τραπεζικό τομέα, όπου υπήρξε κακοδιαχείριση των κινδύνων αλλά και πλημμελής τραπεζική εποπτεία από την Κεντρική Τράπεζα. Οι μαζικές εισροές κεφαλαίων από την Ρωσία, οι εισροές από Μεγάλη Βρετανία και άλλες χώρες της ΕΕ για την αγορά κατοικιών και το "κυνήγι" υψηλών αποδόσεων από τις διοικήσεις των τραπεζών έπαιξαν τον ρόλο τους.

Η Κυβέρνηση μετά το 2008 και έως το 2011 άσκησε άστοχα επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, ενώ διαχειρίστηκε πλημμελώς το χρέος. Καθυστέρησε, δε, ασυγχώρητα να διορθώσει πορεία όταν άρχισε να χάνει πρόσβαση στις αγορές. Με αυτόν τον τρόπο, χρειάστηκε να δεχθεί άνευ προηγουμένου λύσεις για ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και για δημοσιονομική χρηματοδότηση μέσω Μνημονίου (το 2013) . Η διόρθωση , όμως, που επακολούθησε υπήρξε στην Κύπρο λιγότερο υφεσιακή απ' όσο είχε προβλεφθεί, η δε ανάκαμψη το 2015 ισχυρότερη (10% υποχώρηση του ΑΕΠ, σωρευτικά, στο διάστημα 2012-14) κυρίως χάρη στην ανθεκτικότητα της ιδιωτικής κατανάλωσης και των τουριστικών εισπράξεων. Έτσι, η δημοσιονομική διόρθωση υπήρξε καλύτερη απο το αναμενόμενο, το δημόσιο χρέος σταθεροποιήθηκε (σε επίπεδο 108% του ΑΕΠ) και οι αγορές δέχθηκαν παλι την Κύπρο με κόστος δανεισμού 4%. Έτσι, ήρθησαν και τα capital controls που είχαν επιβληθεί παράλληλα με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών το 2013. 

Στην δυσάρεστη πλευρά του απολογισμού, η ανεργία στην Κύπρο παραμένει υψηλή (γύρω στο 15%, με την ανεργία των νέων στο 32%), ενώ τα "κόκκινα δάνεια" βρίσκονται σε πρωτοφανή επίπεδα (γύρω στο 60% των δανειακών χαρτοφυλακίων των τριών συστημικών τραπεζών), οπότε η πιστωτική επέκταση παραμένει αναγκαστικά συγκρατημένη, με νοικοκυριά και επιχειρήσεις υπερδανεισμένα. Η "μνημονιακή" περίοδος της Κύπρου έληξε, τον Μάρτιο του 2014, με το Πρόγραμμα διαρθρωτικών αλλαγών να έχει κλείσει χωρίς να ολοκληρωθεί - για αυτό και τελικά δεν εκταμιεύθηκε όλο το εγκεκριμένο ποσό στήριξης.

Η εκτίμηση του Μ. Χατζημιχαήλ είναι ότι η επιτυχία του Κυπριακού προγράμματος οφείλεται στην "ώριμη ανταπόκριση του Κυπριακού λαού στην κρίση αλλά και στο  bail-in των καταθέσεων". Ταυτόχρονα, η Κυβέρνηση (και τα κυβερνώντα κόμματα) έδειξαν σταθερή δέσμευση στο Πρόγραμμα, επιτρέποντας στην front-loaded δημοσιονομική διόρθωση να επαρκέσει (χωρίς τη λήψη πρόσθετων μέτρων). Η έγκαιρη ολοκλήρωση των ενδιάμεσων αξιολογήσεων/reviews, βοήθησε και  την πρόσβαση τις αγορές.

Πάντως, παραμένουν διαρθρωτικές αδυναμίες, τα υψηλά NPLs επιβαρύνουν τις τράπεζες και υπάρχει κίνδυνος "να χαθεί το μεταρρυθμιστικό momentum ιδίως λόγω κόπωσης του πολιτικού συστήματος".

economia