Τα «κανόνια» του ΔΝΤ*

Το Ποντίκι

Οι 32 περιπτώσεις στάσης πληρωμών προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο τον 20ό αιώνα

Η Ελλάδα και η Ζάμπια δεν είναι οι μόνες χώρες που καθυστέρησαν τις οφειλές τους προς το ΔΝΤ, όπως συχνά λέγεται. Οι περιπτώσεις ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Ταμείο είναι 32, μάλιστα με κάποιες χώρες... υπότροπες. Από δυο φορές έκαναν στάση πληρωμών προς το ΔΝΤ η Ζάμπια, η Αϊτή και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, ενώ κάποιες άλλες, όπως το Σουδάν, η Σομαλία και η Ζιμπάμπουε χρωστάνε ακόμα και... σήμερα οφειλές για δάνεια που έχουν ληφθεί προ πολλού.

 

Οι 32 αυτές περιπτώσεις έχουν ένα κοινό: Όλες οι χώρες ανεξαιρέτως, από την Καμπότζη έως τη Γιουγκοσλαβία και από τη Σιέρα Λεόνε έως το Σουδάν, βρίσκονταν σε πόλεμο, εμφύλιο πόλεμο, βίαιες εσωτερικές αναταραχές, επαναστάσεις, αντεπαναστάσεις κι άλλα αιματηρά γεγονότα μεγάλης κλίμακας. 

Η μεγάλη κρίση αθέτησης πληρωμών προς το ΔΝΤ ξέσπασε την ταραχώδη δεκαετία του 1980. Τη δεκαετία του 1990 μειώθηκαν αυτά τα φαινόμενα, ενώ στη νέα χιλιετία υπάρχει μόνο η περίπτωση της Ζιμπάμπουε το 2001.

 

Η Ελλάδα, φυσικά, είναι εκτός λίστας, αφού δεν έχει καταστεί ληξιπρόθεσμη (τυπικά, αφορά καθυστέρηση έξι μηνών και άνω) η οφειλή της προς το ΔΝΤ.

Ανεξάρτητα, πάντως, από την εξέλιξη που θα έχει η «ομαδοποιημένη» δόση 1,6 δισ. ευρώ για το τέλος Ιουνίου, αυτό που διαφοροποιεί τη χώρα μας από τις άλλες περιπτώσεις του «κλαμπ» είναι ότι η κατάστασή της δεν είναι αποτέλεσμα πολέμου, επαναστάσεων, βίας, αλλά η έως τώρα αδυναμία της προέρχεται από την οικονομική κρίση, τα μέτρα λιτότητας που επιβλήθηκαν από την τρόικα, όπως βέβαια κι απ’ όλο αυτό το κομφούζιο χρηματοδότησης από τον περασμένο Αύγουστο, με τη διακοπή ρευστότητας από την πλευρά των δανειστών να έχει συμπληρώσει... αισίως δέκα μήνες. Με συνέπεια να στεγνώσουν τα ελληνικά ταμεία. 

 

Το ελληνικό αίτημα για «ομαδοποίηση» της δόσης ονομάζεται, όπως χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον τις τελευταίες εβδομάδες, «επιλογή της Ζάμπια». Κι αυτό επειδή, τρεις δεκαετίες πριν, κάτι ανάλογο είχε ζητήσει το αφρικανικό κράτος με τις δόσεις του δανείου που όφειλε στο ΔΝΤ. Αυτό δήλωσε και ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Ουίλιαμ Μάρεϊ από την Ουάσιγκτον τονίζοντας ότι «οι χώρες έχουν τη δυνατότητα να προβούν σε ομαδοποίηση πληρωμών σε έναν συγκεκριμένο μήνα καταβάλλοντας μια πληρωμή εφάπαξ στο τέλος του μήνα, κάτι που τελευταία φορά έγινε από τη Ζάμπια το 1985». 

 

Στηρίζει... Ουκρανία

Να σημειωθεί, ακόμη, ότι στις 12.6 ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας Αρσένι Γιάτσενιουκ απείλησε ότι η χώρα του θα σταματήσει να εξυπηρετεί το τεράστιο εξωτερικό χρέος της εάν αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις για την αναδιάρθρωσή του. Η Ουκρανία έχει λάβει πιστωτική γραμμή ύψους 17,5 δισ. δολαρίων από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και στο πλαίσιο αυτού του τετραετούς προγράμματος της χορηγήθηκαν τον Μάιο 5 δισ. δολάρια. Το Ταμείο εξαρτά την εκταμίευση της επόμενης δόσης του δανείου του προς την Ουκρανία από τις μεταρρυθμίσεις στις οποίες θα προχωρήσει η χώρα, αλλά και από την επίτευξη συμφωνίας με τους πιστωτές της.

Το Κίεβο, βιώνοντας τις δραματικές συνέπειες του πολέμου με τη Ρωσία, υποστηρίζει ότι χρειάζεται διαγραφή χρέους κατά 40% για να πληροί τα κριτήρια του ΔΝΤ και, προς το παρόν, έχει τη στήριξη του Ταμείου!

 

Η περίπτωση της Αργεντινής 

Η σχέση ΔΝΤ - Αργεντινής έχει περάσει από χίλια κύματα. Το Ταμείο μπήκε πρώτη φορά στη χώρα το 1991, για να σταθεροποιηθεί η ισοτιμία του πέσο με το αμερικανικό δολάριο με αναλογία ένα προς ένα. Η ύφεση που χτύπησε τη χώρα το 1998 ήταν το πρώτο μεγάλο ταρακούνημα, με την οικονομία να δέχεται τεράστιο πλήγμα. 

Μέσα στη δεκαετία του 1990 το ΔΝΤ παρέσχε τέσσερα χρηματοδοτικά προγράμματα στην Αργεντινή. Τα δανεικά από το Ταμείο, όμως, άρχισαν από ένα σημείο και μετά να αυξάνονται επικίνδυνα, με τα ανεξόφλητα χρέη να αποτελούν μια όλο και πιο σφιχτή θηλιά από το 2001 και μετά για τη χώρα αυτήν.

Το 2005 το χρέος της Αργεντινής προς το ΔΝΤ είχε φτάσει στα 9,8 δισ. δολάρια και ο πρόεδρος Κίρχνερ ανακοίνωσε ότι θέλει να αποπληρώσει και τις τρεις τελευταίες δόσεις μαζί (για το 2006, 2007 και 2008), ώστε να φύγει μια ώρα συντομότερα ο οργανισμός από τη χώρα. Κάτι που όντως έγινε στις 3 Ιανουαρίου 2006 τελικά. Ωστόσο, μεταξύ οργανισμού και Αργεντινής οι σχέσεις παρέμειναν τεταμένες και το επόμενο διάστημα. 

 

Η Τουρκία

Η Τουρκία υποχρεώθηκε σε δανεισμό από το ΔΝΤ τον Μάρτιο του 2001 αντί ποσού 17,6 δισ. δολαρίων, για να μπορέσει να ξεπεράσει το οικονομικό κραχ που την είχε γονατίσει. Οι πιέσεις από το ΔΝΤ πολλές, οι εντάσεις μεταξύ τους περισσότερες, ο κίνδυνος αθέτησης μεγάλος. 

Το 2009, κι ενώ οι σχέσεις με το ΔΝΤ είχαν φτάσει στα άκρα, η Τουρκία αποφάσισε να μην υπογράψει καμία άλλη συμφωνία με τον οργανισμό. Η κυβέρνηση διαφώνησε με τους εκπροσώπους του ΔΝΤ, διέκοψε τις διαπραγματεύσεις κι εφάρμοσε... αντίθετα μέτρα από όσα σύστηνε το Ταμείο. Το 2013 ολοκλήρωσε την, τρικυμιώδη, συνεργασία της με τον διεθνή οργανισμό με την πληρωμή των τελευταίων δόσεων. 

 

Οι... ληξιπρόθεσμοι

Ας δούμε, όμως, μερικές ιστορίες χρεών προς το ΔΝΤ που κατέστησαν ληξιπρόθεσμα: 

 

1 Σουδάν: Είναι από τις πιο θλιβερές περιπτώσεις, αφού πρόκειται για μια από τις πιο φτωχές χώρες στον κόσμο. Το Σουδάν έχει αθετήσει τις πληρωμές του προς το Ταμείο, αφού έχει χρεοκοπήσει από το 1984, όταν η χώρα δεν άντεξε άλλο τον συνδυασμό των καταστροφών του αιματηρού εμφυλίου πολέμου και, ταυτόχρονα, της φοβερής ξηρασίας. Το 1986 το ΔΝΤ ανακήρυξε το Σουδάν ακατάλληλο για περαιτέρω χρηματοδότηση. 

 

Στα τέλη του 2013, το συνολικό εξωτερικό χρέος της χώρας ανερχόταν στα 45 δισ. δολάρια, δηλαδή στο 78% του ΑΕΠ. Στην περσινή του έκθεση το ΔΝΤ σημείωνε για το Σουδάν, σύμφωνα με το Bloomberg, ότι «οι καθυστερούμενες οφειλές που παραμένουν αρρύθμιστες, σε συνδυασμό με τις κυρώσεις των ΗΠΑ από το 1997, αποκλείουν τη χώρα από την πρόσβαση στις περισσότερες πηγές εξωτερικής χρηματοδότησης». Τα χρέη του Σουδάν προς το Ταμείο, τα οποία το 1984 ήταν 979 εκατ. δολ., ύστερα απ’ όλο αυτό το διάστημα έχουν φτάσει πια τα 1,4 δισ. δολ.

 

2 Σομαλία: Η Σομαλία μπήκε στη λίστα των χωρών με ληξιπρόθεσμες οφειλές από το 1985, όταν χτυπήθηκε οικονομικά από το εμπάργκο της Σαουδικής Αραβίας στις εισαγωγές βοοειδών από την Ανατολική Αφρική, παράλληλα με μια επιβράδυνση στις οικονομίες της Μ. Ανατολής. Το 2013, το ΔΝΤ αναγνώρισε τη νέα κυβέρνηση της Σομαλίας στρώνοντας έτσι τον δρόμο για να ξαναρχίσουν οι σχέσεις του με τη χώρα, που είχαν διακοπεί για 22 ολόκληρα χρόνια. Τα χρέη της Σομαλίας προς το ΔΝΤ από τις 30.4 έχουν ανέλθει σε 327 εκατ. δολ.

 

3 Ζιμπάμπουε: Η περίπτωση της Ζιμπάμπουε είναι πιο πρόσφατη, καθώς οι καθυστερούμενες οφειλές της είναι από το 2001. Τη χρονιά της αθέτησης των πληρωμών, το ΔΝΤ είχε αποδώσει την οικονομική κρίση της χώρας «στις απαράδεκτες μακροoικονομικές πολιτικές των κυβερνήσεων, αλλά και στη γενικότερη κατάλυση της νομιμότητας». 

 

Το Ταμείο, επίσης, αναφερόταν στο fast track πρόγραμμα αγροτικής μεταρρύθμισης της κυβέρνησης που άρχισε το 2000. Επρόκειτο για το πρόγραμμα του προέδρου Ρόμπερτ Μουγκάμπε που κατέσχεσε τη γη από τους λευκούς γαιοκτήμονες, μειώνοντας έτσι κατακόρυφα τα έσοδα της χώρας από τις εξαγωγές καπνού και σιτηρών. Από τις 30 Απριλίου το ληξιπρόθεσμο χρέος της Ζιμπάμπουε ανέρχεται πια σε 111 εκατ. δολάρια.

 

4 Καμπότζη: Στην τραγική περίπτωση της Καμπότζης οι ληξιπρόθεσμες οφειλές ίσως και να ήταν το πιο ανώδυνο από τα προβλήματα. Όπως και να έχει, η χώρα χρωστούσε ήδη στο ΔΝΤ 15 εκατ. δολάρια όταν ο Πολ Ποτ και οι Ερυθροί Χμερ κατέλαβαν τον έλεγχο της Καμπότζης το 1975. 

Μέσα στο αιματοβαμμένο χάος των χρόνων που ακολούθησαν, το ΔΝΤ δεν ήταν δυνατόν να επικοινωνήσει καν με το καθεστώς, παρά μόνο μέσω του πρέσβη στα Ηνωμένα Έθνη, που ενημέρωσε το Ταμείο ότι δεν επρόκειτο να τακτοποιηθούν οι οικονομικές υποχρεώσεις της προηγούμενης κυβέρνησης. 

Το 1978 το ΔΝΤ αποφάσισε να επιβάλει πρόστιμα στην Καμπότζη και περιορισμό στην πρόσβαση στους πόρους. Το 1993, μετά τις πρώτες εκλογές, η χώρα εξόφλησε τις καθυστερούμενες οφειλές της.

 

5 Κούβα: Η Κούβα, έχοντας πάρει 25 εκατομμύρια σε δάνεια, δεν κατάφερε να αποπληρώσει το ΔΝΤ τους τελευταίους μήνες της διακυβέρνησης Μπατίστα. Όταν ο Φιντέλ Κάστρο πήρε την εξουσία το 1959, το Ταμείο

ανέβαλε έως το 1963 τις αποπληρωμές της χώρας. Τότε το ΔΝΤ άρχισε τη διαδικασία για να καταστήσει την Κούβα μη επιλέξιμη για τα κεφάλαια του οργανισμού. Η Κούβα αποσύρθηκε από το Ταμείο το 1964 και η κυβέρνηση Κάστρο αποπλήρωσε τα οφειλόμενα δάνεια.

 

6 Ονδούρα: Η Ονδούρα μπήκε στο κλαμπ το 1987 λόγω μιας σειράς διαφορετικών συγκυριακών εξελίξεων. Αιτίες; Η κάμψη της αγοράς του καφέ που αποτελούσε από τις πρωταρχικές εξαγωγές της χώρας, η μείωση της ξένης βοήθειας, η συγκεκαλυμμένη υποστήριξη των ΗΠΑ στους αντάρτες Contras που προσπαθούσαν να ρίξουν την κυβέρνηση της Νικαράγουα και η εκπνοή περιόδων χάριτος σε πολλά δάνεια που είχε συνάψει η χώρα με επίσημους πιστωτές στη δεκαετία του 1980. Η στάση πληρωμών προς το ΔΝΤ δεν κράτησε πολύ, αφού λίγο καιρό μετά η Ονδούρα εξόφλησε τις ληξιπρόθεσμες οφειλές της, ύστερα από την υποτίμηση του νομίσματος υπό τη νέα κυβέρνηση.

 

Οι κακοπληρωτές του ΔΝΤ

 

Κούβα	(1959-64)	25 εκατ.
Αίγυπτος	(1966-68)	άγνωστο
Καμπότζη	(1975-92)	15 εκατ.
Νικαράγουα	(1983-85)	14,4 εκατ.
Γουιάνα	(1983-90)	107,7 εκατ.
Τσαντ	(1983-94)	4,1 εκατ.
Βιετνάμ	(1984-93)	100,2 εκατ.
Σιέρα Λεόνε	(1984-86)	25,1 εκατ.
Σουδάν	(1984 - σήμερα)	979,8 εκατ.
Λιβερία	(1984-2008)	543 εκατ.
Τανζανία	(1985-86)	22,9 εκατ.
Ζάμπια	(1985-86)	115,1 εκατ.
Γκάμπια	(1985-86)	10,6 εκατ.
Περού	(1985-93)	621 εκατ.
Τζαμάικα	(1986-87)	50 εκατ.
Ζάμπια	(1986-95)	830,2 εκατ.
Σιέρα Λεόνε	(1987-94)	85,5 εκατ.
Σομαλία	(1987 - σήμερα)	234,6 εκατ.
Ονδούρα	(1987-88)	3,3 εκατ.
Παναμάς	(1987-92)	180,9 εκατ.
Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό	(1988-89)	115,4 εκατ.
Αϊτή	(1988-89)	9,2 εκατ.
Ονδούρα	(1988-90)	27,5 εκατ.
Ιράκ	(1990-2004)	55,3 εκατ.
Δομινικανή Δημοκρατία	(1990-91)	24,3 εκατ.
Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό	(1990-2002)	403,6 εκατ.
Αϊτή	(1991-94)	24,8 εκατ.
Βοσνία - Ερζεγοβίνη	(1992-95)	25,1 εκατ.
Γιουγκοσλαβία	(1992-2000)	101,1 εκατ.
Κεντροαφρικανική Δημοκρατία	(1994-1995)	1,6 εκατ.
Αφγανιστάν	(1995-2003)	8,1 εκατ.
Ζιμπάμπουε	(2001 - σήμερα)	81,1 εκατ

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 1870 στις 25-06-2015