Η κρίση της Ολλανδίας - analyst

analyst

Η κατάσταση θυμίζει ανησυχητικά την Ιρλανδία και την Ισπανία – με ένα εξτρεμιστικά μεγάλο ιδιωτικό χρέος, με ένα υψηλό εξωτερικό, με μία τρομακτική φούσκα ακινήτων, με έναν αδύναμο ρυθμό ανάπτυξης, καθώς επίσης με τραπεζικές επισφάλειες

του Άρη Οικονόμου

Παρά το ότι μία σειρά άλλων χωρών της Ευρώπης είναι βυθισμένες στην κρίση, ακόμη και αυτές που έχουν το δικό τους νόμισμα (επειδή δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν εύκολα τον ανταγωνισμό της Γερμανίας, λόγω του υποτιμημένου ευρώ με τη βοήθεια της Ελλάδας), δεν φαίνεται να απασχολεί κανέναν – αφού όλα τα φώτα της δημοσιότητας είναι στραμμένα στην πατρίδα μας, οπότε όλες οι υπόλοιπες χώρες, όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία,  η Φιλανδία κλπ., παραμένουν ασφαλείς στη σκιά.

Μία από αυτές είναι ασφαλώς η Ολλανδία, πιστή σύμμαχος και πιόνι της Γερμανίας, η οποία αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα σε τέσσερις διαφορετικούς τομείς:

(α)  Στα ακίνητα, όπου η φούσκα που δημιουργήθηκε λόγω της απόσβεσης των τόκων από τη φορολόγηση των νοικοκυριών, έχει μεν αρχίσει να σπάει, αλλά με βραδύ ρυθμό (πτώση των τιμών λίγο υψηλότερη από το 20% σε σχέση με το 2008).

(β)  Στο ιδιωτικό χρέος, το οποίο υπερβαίνει πλέον το 100% του ΑΕΠ της χώρας, όπως φαίνεται από τον πίνακα που ακολουθεί (πηγή: Στατιστική υπηρεσία της Ολλανδίας).

.

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Εξέλιξη του χρέους των νοικοκυριών της Ολλανδίας

Έτος	Χρέος των νοικοκυριών σε δις €
2001	474.473
2003	562.196
2005	647.426
2007	720.934
2009	796.546
2011	824.508
2013	821.549
2014	823.109

.

Παρά το ότι βέβαια δεν αποκαλύπτεται, το ιδιωτικό χρέος δημιουργεί προβλήματα στον τραπεζικό κλάδο της χώρας – ο οποίος δεν βρίσκεται σε τόσο καλή θέση.

(γ)  Στο ρυθμό ανάπτυξης, ο οποίος είναι αρκετά αδύναμος, με αποτέλεσμα το ΑΕΠ να μην έχει επανέλθει στα επίπεδα του 2009, ύψους 931,2 δις $ – δείχνοντας μόνο κάποια σημάδια σταθερής ανόδου μετά το 2013, όπου ήταν ξανά αρνητικός, παραμένοντας όμως στα 869,51 δις $.  Οι υπόλοιποι δείκτες (γράφημα) δείχνουν μία οικονομία που παλεύει για να τα καταφέρει – με άγνωστο τελικό αποτέλεσμα.

.

.

Ουσιαστικά πάντως, το ΑΕΠ είναι σχετικά χαμηλό ακόμη, επιβαρύνοντας τη σχέση του με το χρέος – με αποτέλεσμα να έχει αυξηθεί από το 58% το 2008, στα 71% το 2012, κλιμακούμενο σε ετήσια βάση.

(δ)  Στο εξωτερικό χρέος που ακολουθεί μία συνεχή ανοδική πορεία, η οποία είναι εξαιρετικά επικίνδυνη– αφού θα προκαλούσε μεγάλα προβλήματα στη χώρα, εάν η Ευρώπη βυθιζόταν στην ύφεση.

.

.

Οφείλει να σημειωθεί εδώ πως η Ολλανδία υποφέρει από τον ανταγωνισμό της Ισπανίας στα αγροτικά προϊόντα, έχοντας χάσει πολλούς πελάτες της – κάτι που θα ενταθεί στο μέλλον, αφού η Ισπανία λειτουργεί εξαιρετικά επιθετικά, διαθέτοντας πολύ μεγαλύτερα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα από την Ολλανδία.

Σε συνδυασμό δε με το ότι, τα ολλανδικά προϊόντα μποϋκοτάρονται από τον ευρωπαϊκό Νότο όπως τα γερμανικά, η οικονομία της χώρας δεν θα επιστρέψει τόσο γρήγορα σε αξιόλογους ρυθμούς ανάπτυξης. Υπενθυμίζουμε τώρα από προηγούμενη αναφορά της σελίδας τα εξής:

Το ολλανδικό δράμα

Όπως συνέβη και σε άλλες χώρες (Η.Π.Α., Ιρλανδία, Ισπανία), οι Ολλανδοί δεν δανείζονταν μόνο για να αγοράζουν δική τους κατοικία. Χρεώνονταν επίσης για να καταναλώνουν με τα δανεικά χρήματα, τα οποία αποκτούσαν με εγγύηση τα σπίτια τους – έτσι ώστε να επωφελούνται από τις κρατικές επιδοτήσεις (φοροαπαλλαγές) ακόμη και εκείνοι, οι οποίοι είχαν ήδη δική τους κατοικία.

Ο επίλογος αυτής της δεκαετούς μέχρι το 2011 διαδικασίας, ήταν ο υπερβολικός δανεισμός των Ολλανδών – με αποτέλεσμα καμία άλλη χώρα της Ευρωζώνης να μην έχει τόσο χρεωμένα νοικοκυριά, σε σχέση με τα εισοδήματα τους, όσο η Ολλανδία. Ακόμη περισσότερο, τα ενυπόθηκα χρέη των Ολλανδών, σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας, είναι τα υψηλότερα παγκοσμίως – γεγονός που αποτελεί μία οδυνηρή πρωτοπορία. Ο Πίνακας ΙΙ που ακολουθεί είναι χαρακτηριστικός:

.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Ιδιωτικό (νοικοκυριά) κατά κεφαλήν χρέος

Χώρα	Κατά κεφαλήν χρέος των νοικοκυριών
Ολλανδία	38.010
Γερμανία	14.090
Μέσος Ευρωζώνης	12.900

Πηγή: FOL

.

Όπως φαίνεται από τον Πίνακα ΙΙ, το μέσο ολλανδικό νοικοκυριό χρωστάει το τριπλάσιο ποσόν από ότι το γερμανικό ή/και το μέσο της Ευρωζώνης – γεγονός που θα έχει μεγάλες επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα της χώρας και στη συνέχεια στο δημόσιο.

.

Τα νοικοκυριά

Αναλυτικότερα, ενώ τα χρέη των νοικοκυριών αυξάνονταν μετά το 2001, ο τομέας των ακινήτων υπερθερμάνθηκε – με αποτέλεσμα να μεγεθύνονται συνεχώς οι τιμές. Για παράδειγμα, η τιμή ενός ακινήτου το έτος 2000 βρισκόταν στα 172.000 €, ενώ το 2008 είχε φτάσει στα 259.000 €.

Μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης όμως, εν μέσω φόβων ύφεσης και αύξησης της ανεργίας, οι τιμές έπεσαν κατά 8% μέσα σε ένα μόλις έτος – ενώ ο αριθμός των νέων οικοδομικών αδειών ήταν πλέον ο χαμηλότερος μετά το 1953. Παράλληλα, οι χρεοκοπίες των κατασκευαστικών επιχειρήσεων εκτοξεύτηκαν στο 44%, μόνο για το πρώτο εξάμηνο του 2012.

Περαιτέρω, οι πωλήσεις οικιών το 2008 ήταν της τάξης των 48.000 ετήσια – ενώ πέντε χρόνια αργότερα περιορίσθηκαν στις 22.000 (με τις τιμές να μειώνονται κατά -19%). Τα προς πώληση ακίνητα το 2012 υπολογίζονταν στα 221.000, όταν μερικά χρόνια πριν ήταν μόλις 150.000 – με τις τιμές σε ορισμένες περιοχές να έχουν μειωθεί πάνω από 20%.

Σε γενικές γραμμές, τα ακίνητα προς πώληση στην Ολλανδία είναι δύο φορές περισσότερα (ανά κάτοικο), από όσο αυτά στις Η.Π.Α. – οι οποίες αντιμετωπίζουν από πολύ καιρό τώρα μία μεγάλη κρίση ακινήτων.

Σήμερα βέβαια, οι πωλήσεις οικιών άρχισαν ξανά να αυξάνονται, στις 34.000, λόγω της συνεχιζόμενης πολιτικής χαμηλών επιτοκίων, σε συνδυασμό με την ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ – ενώ οι τιμές τους σταθεροποιήθηκαν.

Εν τούτοις, ο συνολικός δανεισμός των Ολλανδών, ύψους περί τα 830 δις € (όταν το δημόσιο χρέος της Ελλάδας είναι περί τα 330 δις €) παραμένει τρομακτικός – έναντι του οποίοι οι ιδιωτικές καταθέσεις των Ολλανδών υπολογίζονται στα 332 δις €.

Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι, οι ολλανδικές τράπεζες θα πρέπει να χρηματοδοτούν τη διαφορά (491 δις €) από το εξωτερικό – οπότε η εξάρτηση τους από τις διεθνείς χρηματαγορές είναι τεράστια. Με το ΑΕΠ της χώρας στα 870 δις $ (περί τα 800 δις €), ο δανεισμός των νοικοκυριών είναι σήμερα πάνω από το 100% του ΑΕΠ – όταν δεν πρέπει να ξεπερνάει σε μία χώρα το 85%, το οποίο θεωρείται ως το ανώτατο βιώσιμο επίπεδο χρέους.

Σύμφωνα τώρα με έναν καθηγητή χρηματοοικονομικών, «Η κατάσταση στην Ολλανδία θυμίζει ανησυχητικά την Ιρλανδία και την Ισπανία. Αντιμετωπίζουμε ένα εξτρεμιστικά μεγάλο ιδιωτικό χρέος, μία τρομακτική φούσκα ακινήτων και γιγαντιαίες τραπεζικές επισφάλειες, για την καταπολέμηση των οποίων δεν έχει γίνει απολύτως τίποτα».

Συνεχίζοντας, εάν σπάσει η φούσκα ακινήτων, θα έχει μεγάλες επιπτώσεις στα μέχρι στιγμής λογικά δημόσια χρέη – αφού τα τέσσερα από τα πέντε ενυπόθηκα δάνεια (80%) είναι εγγυημένα από ένα κρατικό εργαλείο ανάπτυξης (εθνική εγγύηση υποθηκών). Με βάση το συγκεκριμένο «εργαλείο», εάν τυχόν οι πολίτες δεν πληρώνουν τις δόσεις των δανείων τους, τότε είναι υποχρεωμένο το κράτος να τις αναλάβει – μία πραγματική βόμβα μεγατόνων στα θεμέλια του ολλανδικού δημοσίου.

Κατά την άποψη ενός ειδικού, υπήρχε η (ουτοπική) εντύπωση ότι, το κράτος θα μπορούσε να εξασφαλίσει με νόμο τη σταθερότητα των τιμών των ακινήτων! Ή εντύπωση αυτή είχε δημιουργηθεί από το ότι, η εγγύηση του δημοσίου εξασφάλιζε στους κατασκευαστές ακινήτων, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, χαμηλά επιτόκια δανεισμού – ενώ σήμερα θέτει σε μεγάλο κίνδυνο την πιστοληπτική αξιολόγηση ολόκληρης της χώρας.

Η κυβέρνηση της Ολλανδίας, πάντοτε κατά την FOL, ήθελε να αποφύγει τον κίνδυνο, καταργώντας τις επιδοτήσεις – κάτι που όμως θα μπορούσε να αποδειχθεί καταστροφικό για τον ήδη βαριά ασθενή κλάδο των ακινήτων. Πόσο μάλλον όταν το συνολικό εξωτερικό χρέος της Ολλανδίας (Debt-external) ήταν της τάξης των 2,347 τρις $ (2013, πηγή: CIA), ενώ είναι σχεδόν απόλυτα εξαρτημένη από τις εξαγωγές στη Γερμανία (26,2% του συνόλου).

Ολοκληρώνοντας, η πρόσφατη αναθέρμανση της αγοράς ακινήτων θα μπορούσε να είναι τεχνητή – μία «φυγή προς τα εμπρός» της χώρας, το δημόσιο της οποίας δεν θα ήθελε σε καμία περίπτωση να επιβαρυνθείμε τις τυχόν απλήρωτες δόσεις των νοικοκυριών.

Το μέλλον φυσικά θα δείξει εάν η κατάσταση θα επιδεινωθεί ή θα καλυτερεύσει, από τη χρήση της συγκεκριμένης στρατηγικής της κυβέρνησης – αν και πιθανότατα το ιδιωτικό χρέος θα συνεχίσει να αυξάνεται, έως ότου «εκραγεί».

.

Επίλογος

Όπως διαπιστώνουμε, υπάρχουν αρκετές χώρες με πολύ μεγάλα προβλήματα – τόσο εντός της Ευρωζώνης, όσο και εκτός. Εν τούτοις, μόνο η Ελλάδα ευρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα, αντιμετωπίζοντας, μεταξύ άλλων, συνεχείς προσβολές από παντού, καθώς επίσης έναν απίστευτο διασυρμό.

Κατά την άποψη μου, η πατρίδα μας χρησιμοποιείται αφενός μεν ως το πειραματόζωο της επιβολής μίας νέας τάξης πραγμάτων, αφετέρου ως «καπνός προστασίας» όλων εκείνων των ισχυρών χωρών, οι οποίες όμως έχουν πολύ μεγαλύτερα προβλήματα από τα δικά μας – κάτι που φυσικά μέλει να αποδειχθεί.

Άρης Οικονόμου, Senior Analyst (finance & markets)