Η Ελλάδα και οι BRICS-analyst.gr

analyst

Το κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα/πρόβλημα της χώρας μας με τις αναπτυσσόμενες οικονομίες είναι η παγίδα της μεσαίας τάξης, η οποία οφείλεται στους αδύναμους, μη λειτουργικούς Θεσμούς – ιδιαίτερα στην πολιτική ανικανότητα και διαφθορά

του Αλέξη Ζακυνθινού

«Στους χρηματοπιστωτικούς κύκλους συζητείται για πρώτη φορά, ποιός από τους συντελεστές της Τρόικα έχει συμφέρον να ανατρέψει την ελληνική κυβέρνηση – αναφέροντας πως επιδιώκεται μία κρίση, για να επιτευχθεί μία πολιτική αλλαγή στην Ελλάδα.

Άλλοι βέβαια θεωρούν πως η ίδια η ελληνική κυβέρνηση διαρρέει τέτοια σενάρια συνωμοσίας – για να καλύψει την παταγώδη αποτυχία της, καθώς επίσης για να αποδεσμευθεί από τις προεκλογικές της δεσμεύσεις. Και στις δύο περιπτώσεις, πρόκειται ασφαλώς για ένα παιχνίδι με τη φωτιά – το οποίο δεν ωφελεί κανέναν».

.

Άρθρο

Το χαρακτηριστικό των τελευταίων ημερών είναι κάτι που ίσως δεν γίνεται αντιληπτό, ενώ μάλλον πρόκειται για μία ευφυή ανακάλυψη των απλών Ελλήνων Πολιτών, χωρίς να έχουν απαραίτητα οικονομικές γνώσεις: η απομάκρυνση τους από τα ηλεκτρονικά, χωρίς αντίκρισμα χρήματα, τα οποία μπορούν ανά πάσα στιγμή να φορολογηθούν, να δεσμευθούν ή να χρησιμοποιηθούν για τη διάσωση των τραπεζών ή/και της οικονομίας της χώρας, είτε εκούσια από την κυβέρνηση, είτε κατ’ εντολή των δανειστών της.

«Cash is King», φαίνεται λοιπόν πως έχουν συμπεράνει οι Έλληνες, επιδιδόμενοι σε μικρές αλλά συνεχείς τραπεζικές επιθέσεις (Bank runs), λόγω κυρίως της μη εμπιστοσύνης τους στην κυβέρνηση τους – έχοντας αποσύρει περί τα 2 δις € το Σαββατοκύριακο,  καθώς επίσης 1,5 δις € τη Δευτέρα, σύμφωνα με τους FT.Από την αρχή του έτους δε η φυγή των κεφαλαίων από τις τράπεζες συνεχίζεται, με βάση τη γαλάζια καμπύλη στο γράφημα που ακολουθεί – ενώ τα χαρτονομίσματα που ευρίσκονται σε κυκλοφορία εντός της Ελλάδας αυξάνονται ραγδαία (σκούρα καμπύλη).

.

.

Μία κανονική τραπεζική επίθεση δεν έχει συμβεί βέβαια, γεγονός που επιβεβαιώνει ξανά την ευφυΐα των Ελλήνων – ενώ η χώρα μετατρέπεται σταδιακά σε μία οικονομία μετρητών, η οποία έχει γίνει εφικτή με τη βοήθεια της ΕΚΤ και του έκτακτου προγράμματος ρευστότητας που παρέχει στις ελληνικές τράπεζες (ELA, άνω των 86 δις €).

Η ευθύνη της εξέλιξης αυτής δεν βαρύνει προφανώς τους Πολίτες, αφού τρομοκρατούνται καθημερινά από τα εγχώρια και διεθνή ΜΜΕ – είτε σκόπιμα, με στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης μέσω του καθεστώτος πανικού που θα συνόδευε μία άτακτη χρεοκοπία, είτε ανόητα.

.

Οι BRICS

Περαιτέρω, επειδή η κυβέρνηση αναφέρεται συχνά στις χώρες των BRICS, έχω την άποψη πως δεν είναι στη σωστή κατεύθυνση – κυρίως επειδή οι ηγεσίες αυτών των κρατών υπαγορεύουν τις σημαντικότερες οικονομικές αποφάσεις τους στους διάφορους Θεσμούς τους, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το ρίσκο των ανισορροπιών, καθώς επίσης των κρίσεων.

Αναλυτικότερα, πριν από μερικά χρόνια προβλεπόταν από πολλούς πως οι χώρες αυτές θα εξελίσσονταν στις ατμομηχανές της ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας. Εν τούτοις, η εποχή της άνθισης τους έχει πλέον περάσει, με τις οικονομίες της Βραζιλίας και της Ρωσίας να «συστέλλονται», ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης της Κίνας και της Νότιας Αφρικής έχει επιβραδυνθεί.

Μόνο η Ινδία αναπτύσσεται με μεγαλύτερο ρυθμό από την Κίνα, αν και αντιμετωπίζει συνεχώς νέα προβλήματα (άρθρο) – ενώ το ΑΕΠ της είναι αρκετά χαμηλότερο (γράφημα, διακεκομμένη γραμμή, δεξιά στήλη η Κίνα).

.

.

Συνεχίζοντας με δεδομένο το ότι, οι οικονομίες χαμηλού εισοδήματος διαθέτουν πάντοτε λιγότερα πάγια περιουσιακά στοιχεία (βιομηχανίες, έργα υποδομής κλπ.), καθώς επίσης λιγότερο εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό, επιτυγχάνονται μεγαλύτερες κεφαλαιακές αποδόσεις ανά εργαζόμενο. Αυτό σημαίνει πως μπορούν και πρέπει να αναπτύσσονται με ισχυρότερο ρυθμό, συγκριτικά με τις ανεπτυγμένες οικονομίες – προσελκύοντας ως εκ τούτου περισσότερα κεφάλαια.

Η πρόοδος τώρα των αναπτυσσομένων και αναδυομένων χωρών είχε προκαλέσει την απαισιοδοξία της Δύσης –αφού το συνολικό ΑΕΠ τους πλέον υπερβαίνει αυτό των βιομηχανικών κρατών, κάτι που θεωρούταν αδιανόητο πριν από μερικές δεκαετίες.

Εκτός αυτού, τα εκατοντάδες εκατομμύρια φθηνού εργατικού δυναμικού, τα οποία προστέθηκαν στο καπιταλιστικό σύστημα, μετά το άνοιγμα των οικονομιών της Κίνας, της Ινδίας και της Α. Ευρώπης, πίεσε σημαντικά τα εισοδήματα των δυτικών εργαζομένων – με μοναδική εξαίρεση το άρτια εξειδικευμένο προσωπικό των βιομηχανικών κρατών.

Εν τούτοις, οι χώρες των BRICS δυσκολεύονται πλέον να διατηρήσουν το ρυθμό της προόδου τους – ενώ, με βάση την εμπειρία, από ένα ύψος κατά κεφαλήν εισοδήματος 15.000 $ έως 20.000 $ και μετά, η ανάπτυξη επιβραδύνεται. Εδώ αναφέρεται κανείς στην παγίδα της μεσαίας τάξης, στην οποία έχει βυθιστεί επίσης η Ελλάδα, όπως και η Αργεντινή (άρθρο), ενώ την ξεπέρασαν μόνο ορισμένες χώρες της Ασίας – όπως η Ν. Κορέα, η Ταιβάν και η Σιγκαπούρη.

Επί πλέον στα παραπάνω προβλήματα, με τα οποία είναι αντιμέτωπες οι αναπτυσσόμενες χώρες, υπάρχουν πολλά άλλα – ιδιαίτερα στο θέμα της λειτουργικότητας των Θεσμών τους, καθώς επίσης στην κακή πολιτική ηγεσία τους. Φυσικά διαπιστώνονται και επί μέρους δυσκολίες σε κάθε μία – όπως η ύφεση, στην οποία έχει βυθιστεί η Βραζιλία, σε συνδυασμό με τις απώλειες της από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, καθώς επίσης με το τεράστιο σκάνδαλο διαφθοράς στην κρατική ενεργειακή εταιρεία της (Petrobras).

Η Ρωσία πλήττεται επίσης από τις τιμές του πετρελαίου, σε συνδυασμό με τις κυρώσεις της Δύσης – ενώ είναι αντιμέτωπη με ένα δραματικό δημογραφικό πρόβλημα, λόγω του οποίου συρρικνώνεται ραγδαία ο πληθυσμός της. Το προσδόκιμο ζωής στη χώρα είναι εξαιρετικά χαμηλό, ενώ η μετανάστευση του εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού της κλιμακώνεται – με πολύ δυσμενή επακόλουθα για την οικονομία της.

Τις καλύτερες προοπτικές, σε βραχυπρόθεσμο τουλάχιστον χρονικό διάστημα, φαίνεται να έχει η Ινδία – η οποία, υπό την ηγεσία του διοικητή της κεντρικής της τράπεζας, έχει καταφέρει να τιθασεύσει τον πληθωρισμό που μέχρι πρόσφατα συνιστούσε τη μεγαλύτερη απειλή για την οικονομία της.

Οι προβλέψεις για το ρυθμό ανάπτυξης της τοποθετούνται στο 7,5% το 2015 – αν και ο προϋπολογισμός της παραμένει ελλειμματικός, ο πληθυσμός της εξαθλιωμένος, ενώ οι μεταρρυθμίσεις που ανήγγειλε ο πρωθυπουργός της εφαρμόζονται με πολύ αργό ρυθμό.

.

Η Κίνα και η Νότια Αφρική

Η Κίνα από την πλευρά της προσπαθεί να αναπροσανατολίσει την οικονομία της, μετατρεπόμενη από μία χώρα με ισχυρό εξαγωγικό προσανατολισμό, σε μία κοινωνία που θα βασίζεται στην εσωτερική κατανάλωση – ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα, το οποίο έχει στόχο τη δημιουργία μίας μεγαλύτερης μεσαίας τάξης, η οποία θα μπορεί να καταναλώνει τα προϊόντα της εγχώριας βιομηχανίας.

Με τον τρόπο αυτό σχεδιάζει να μην της προκαλέσει το πλεονάζον παραγωγικό της δυναμικό, λόγω της παγκόσμιας ύφεσης, ανεργία – οπότε να μην υπάρξουν εσωτερικές αναταραχές και εξεγέρσεις στο εσωτερικό της.

Με δεδομένο δε το χαμηλό ποσοστό της εσωτερικής της κατανάλωσης ως προς το ΑΕΠ (40% έναντι 60-70% στις βιομηχανικές χώρες), οι προοπτικές είναι πολύ θετικές – αν και το ρίσκο δεν είναι καθόλου μικρό, ειδικά λόγω των διαφόρων υπερβολών (φούσκα ακινήτων, τραπεζικές και χρηματιστηριακές φούσκες) στην οικονομία της.

Όπως η Ιαπωνία στο παρελθόν, έτσι και η Κίνα είναι σήμερα αντιμέτωπη με τον τιμολογιακό ανταγωνισμό των χωρών φθηνότερου εργατικού δυναμικού – για παράδειγμα, με το Βιετνάμ. Την ίδια στιγμή η πολιτική διαφθορά είναι εξαιρετικά υψηλή – αν και γίνεται μεγάλη προσπάθεια καταπολέμησης της.

Ολοκληρώνοντας, τα προβλήματα της Ν. Αφρικής είναι η απώλεια της εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση, η επιδημική σχεδόν διαφθορά, οι κακές δημόσιες υποδομές, καθώς επίσης οι αυστηροί περιοριστικοί κανονισμοί στους τομείς της αγοράς εργασίας και των ξένων επενδύσεων. Επιδιώκεται βέβαια η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων στην οικονομία της, οι οποίες όμως θα αργήσουν να επιτευχθούν – προκαλώντας της δυσκολίες.

.

Συμπέρασμα

Οι χώρες των BRICS είναι εκτεθειμένες στις δυνάμεις της αγοράς, όπως όλες οι υπόλοιπες – έχοντας όμως υπερβολικά δάνεια σε δολάρια, οπότε εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την πολιτική της κεντρικής αμερικανικής τράπεζας,καθώς επίσης από τη νομισματική καταιγίδα που πλήττει σήμερα τον πλανήτη (άρθρο).

Εν τούτοις, παρά το ότι έχουν υιοθετήσει το καπιταλιστικό σύστημα, οι κυβερνήσεις τους επιβάλλουν οι ίδιες τις σημαντικότερες οικονομικές αποφάσεις – ενάντια στις απαιτήσεις του συστήματος της ελεύθερης αγοράς. Έτσι αυξάνουν εκθετικά τα ρίσκα τους, χωρίς να παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης τους.

Ο αποφασιστικός παράγοντας τώρα για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία τους ή μη δεν είναι άλλος, από το να δημιουργήσουν Θεσμούς, οι οποίοι να μπορούν να λειτουργούν σωστά – ενισχύοντας τις δυνάμεις του ανταγωνισμού, παράλληλα με τις μικρότερες παρεμβάσεις της πολιτικής στη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς.

Το ίδιο ισχύει δυστυχώς και για την Ελλάδα, η οποία θα πρέπει επίσης να επιτύχει τον ίδιο στόχο – διαφορετικά θα καταρρεύσει αργά ή γρήγορα, ανεξάρτητα από τη χρηματοδοτική βοήθεια ή μη των εταίρων της. Ελπίζω και εύχομαι βέβαια να τα καταφέρει, επισημαίνοντας πως δεν πρέπει να περιμένει βοήθεια από κράτη που δεν χαρακτηρίζονται από μικρότερα προβλήματα, όπως η Ρωσία.

Αλέξης Ζακυνθινός, Senior Analyst (Geopolitics)