Το ποδόσφαιρο, το κεφάλαιο και ο Τομά Πικετί

ΕΛευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση

Του Χρίστου Χαραλαμπόπουλου

Το φαινόμενο της ανισότητας με την υπερσυγκέντρωση του κεφαλαίου σε ελάχιστα χέρια, είναι το αντικείμενο του παγκόσμιου bestseller βιβλίου του γάλλου οικονομολόγου, Τομά Πικετί με τίτλο «κεφάλαιο». Πολλοί, χαρακτήρισαν το βιβλίο ως το «κεφάλαιο του 21ου αιώνα. Χαρακτηρισμός που είναι λίγο υπερβολικός, ίσως. Τι σχέση έχει, όμως το θέμα του βιβλίου του Πικετί, με το ποδόσφαιρο;

Παρακολουθώντας τα οικονομικά στοιχεία των ομάδων που έχουν προκριθεί στην 8αδα του Τσάμπιονς Λιγκ την τελευταία οκταετία, βεβαιώθηκα για μία ακόμη φορά σε ότι αφορά τις τάσεις του σύγχρονου επαγγελματικού ποδοσφαίρου.

Αυτό που οι περισσότεροι ονομάζουν ανάπτυξη, είναι μάλλον μία συρρίκνωση.

Το ποδόσφαιρο, χάρη στην ελεύθερη αγορά, μιμείται τις ανισότητες που παρουσιάζει η παγκόσμια οικονομία. Συγκέντρωση πλούτου και δύναμης στα χέρια λίγων ομάδων που φτάνουν στο τέλος να μονοπωλούν –σχεδόν- τις διακρίσεις και τα έσοδα.

Η είσοδος του ποδοσφαίρου στην ελεύθερη αγορά, μπορεί να φέρνει καλύτερα γήπεδα, χάμπουργκερς, κόκα κόλες και καταστήματα που εμπορεύονται δεκάδες διαφορετικά αντικείμενα με το σήμα της ομάδας, που έχει αποκτήσει πλέον τα εμπορικά χαρακτηριστικά του brand name, αλλά ελάχιστα βελτιώνει το ίδιο το παιχνίδι.

Οι τιμές των εισιτηρίων αυξάνονται όπως και τα τηλεοπτικά δικαιώματα –που πριν μερικά χρόνια πιστέψαμε ότι έπιασαν οροφή- γιατί κάποιος πρέπει να πληρώσει το κόστος των επενδύσεων σε εγκαταστάσεις και ανθρώπους και γιατί οι επιχειρήσεις των media, κυνηγούν το κέρδος. Τα νούμερα, αρχίζουν και πάλι να εκτοξεύονται μόνο που τώρα είναι πολύ λιγότεροι, σε σχέση με το παρελθόν αυτοί που μπορούν να κινηθούν ψηλά.

Έγραψα λίγο πιο πάνω ότι αυτό που χαρακτηρίζεται ανάπτυξη είναι, στην ουσία, συρρίκνωση. Μία συρρίκνωση που εντοπίζεται αρχικά στον αριθμό των οπαδών των μικρότερων ομάδων που μειώνεται προς όφελος των μεγάλων ομάδων. Και όταν μειώνεται η οπαδική βάση μίας ομάδας μειώνονται όλα τα υπόλοιπα. Τα έσοδα, οι ελπίδες, οι φιλοδοξίες.

Αν αφήσει κατά μέρος κάποιος τα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα όπου οι ομάδες, ακόμη και οι μεσαίες ή οι μικρές έχουν ικανοποιητικά έσοδα –εφόσον έχουν υιοθετήσει την αρχή της συλλογικής διαπραγμάτευσης των τηλεοπτικών δικαιωμάτων- αξίζει να αναρωτηθεί για τις επιδιώξεις των μεσαίων ομάδων των ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων. Των ομάδων που δεν μπορούν να κτυπήσουν τις ψηλές θέσεις του Τσάμπιονς Λιγκ ή και του Γιουρόπα Λιγκ ενδεχομένως και οι οποίες παράλληλα κινούνται με σχετική ασφάλεια μακριά από την ζώνη του υποβιβασμού.

Τι περιμένουν;

Την νίκη στο πρωτάθλημα απέναντι σε μία μεγάλη ομάδα; Την ανάδειξη ενός ποδοσφαιριστή που θα μπορέσουν να μοσχοπουλήσουν; Μία «καλή πορεία» στο κύπελλο; Τι; Ακόμη, όμως και αν καταφέρουν κάτι από όλα αυτά ή και όλα αυτά μαζί, μπορούν να ξεπεράσουν το μέγεθός τους που καθορίζει και την μοίρα τους; Πολύ λογικά, κάποιος θα μου πει.

Τι προτείνεις για να αλλάξει η κατάσταση;

Θα έλεγα να ρίξουμε μία ματιά στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού όπου γνωρίζουν πολύ καλά τις υπερβολικές στρεβλώσεις που προκαλεί «το αόρατο χέρι της αγοράς». Οι αμερικανοί γνωρίζουν πολύ καλά ότι αν πρέπει με κάθε θυσία ο καπιταλισμός να διατηρήσει την φαντασίωση «η ζωή μοιάζει με ένα παιχνίδι», ειδικά στον τομέα των σπορ, τότε αυτός ο τομέας πρέπει να διασφαλίζει ένα μίνιμουμ αρχών ισότητας στον ανταγωνισμό.

Μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να καθιερωθούν «δίχτυα ασφαλείας» σε όλους τους τομείς της κοινωνίας- πόσο μάλλον που στην μεταπολεμική «κοινωνία των ευκαιριών» κρίνονται κοστοβόρα και αντιπαραγωγικά- αλλά στον αθλητισμό είναι απαραίτητο να υπάρξουν. Διαφορετικά τα πράγματα θα ξεφύγουν από κάθε έλεγχο και ο τομέας των σπορ θα μεταλλαχθεί σε ένα ακόμη πεδίο οικονομικής δραστηριότητας, όπως και τόσα άλλα.

Το Τσάμπιονς Λιγκ ήδη προσφέρει μία καλή εικόνα ενός μέλλοντος που έρχεται πολύ γρήγορα και το οποίο αρχίζει να δείχνει το πρόσωπό του στα εθνικά πρωταθλήματα, με τον περιορισμό του ανταγωνισμού.

Η πρακτική της «ανακύκλωσης» των ταλαντούχων νεαρών ποδοσφαιριστών που αντί να πηγαίνουν όλοι στις μεγάλες ομάδες, «μοιράζονται» στις μικρές και το σάλαρι καπ, μπορεί να είναι κάποιες λύσεις, παρόλο που είναι σίγουρο ότι οι μεγάλες ομάδες δεν θα δείξουν καμία διάθεση να «μοιραστούν» με τους αδύνατους.

Είναι εφικτό ένας καλός ποδοσφαιριστής να προτιμήσει να αγωνιστεί σε μία ομάδα του κέντρου παρά σε μία μικρότερη ομάδα της περιφέρειας; Πόσο δυνατή είναι η αλλαγή του μεταγραφικού συστήματος; Μπορούμε να δημιουργήσουμε μία σχέση του ποσού μεταγραφής με την αμοιβή του ποδοσφαιριστή; Πώς θα ελέγξουμε ή θα περιορίσουμε τον ρόλο των μανατζερς;

Το πώς θα εντάξουμε τέτοιες προτάσεις σε ένα θεσμικό πλαίσιο για να λειτουργήσουν αποτελεσματικά και μακροπρόθεσμα, δεν το γνωρίζω. Αλλά είναι μία συζήτηση που έπρεπε ήδη να είχαμε ξεκινήσει.

Τα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα και οι διοργανώσεις της ΟΥΕΦΑ σε επίπεδο συλλόγων κάθε χρόνο, παρουσιάζουν την ίδια ομάδα πρωταγωνιστών. Αν αυτή η εικόνα συνεχιστεί, όσο ωραία ή σύγχρονα και αν είναι τα καινούργια γήπεδα, σταδιακά θα αδειάζουν αφού ο κόσμος θα αρχίσει να βαριέται πόσο μάλλον που ο ανταγωνισμός της τηλεόρασης, δύσκολα μπορεί να καταπολεμηθεί.

Ίσως είναι καιρός να δούμε το ποδόσφαιρο περισσότερο σοβαρά από όσο το κάνουμε συνήθως και να μην το αφήσουμε να γίνει έπαθλο του τζόγου ή του κεφαλαίου που κυκλοφορεί στον χώρο και του οποίου η προέλευση –πολύ συχνά- είναι σκοτεινή.

πηγή – sdna