Mην πυροβολείτε τους λογιστές!

Γιατί η χώρα πρέπει να προσαρμόσει τις δομές στη σύγχρονη παγκόσμια οικονομική πραγματικότητα, αποφεύγοντας τους... πειραματισμούς. Η δημιουργική λογιστική, ο Σημίτης και οι... δέσμιοι της ασχετοσύνης τους.

Του Κώστα Μαρκάζου*

Την εποχή των φορολογικών δηλώσεων, οι λογιστές έχουν την τιμητική τους. Όλοι τούς ψάχνουν με μια διάθεση σαν να πρέπει να πιουν μουρουνέλαιο. Η λέξη «λογιστής» έχει ταυτιστεί με ανιαρούς (αλλά απαραίτητους) ανθρώπους.

Ο Κ. Σημίτης χαρακτηρίστηκε «λογιστής», αλλά τον ψήφισαν στο κόμμα του ακόμα και όσοι τον αντιπαθούσαν και κέρδισε δύο εκλογικές αναμετρήσεις χωρίς ιδιαίτερα δημαγωγικά χαρίσματα. Όπως όλες οι γενικεύσεις, ο κανόνας δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια καθώς βασίζεται σε ατεκμηρίωτες πεποιθήσεις και στερεότυπα (υπάρχουν και ανέκδοτα όπως αυτό παρακάτω με το ποδήλατο). Ίσως επειδή οι λογιστές ασχολούνται επαγγελματικά με νούμερα (που δεν είναι πάντα ευχάριστα) ή φόρους (που όλοι θέλουν να αποφεύγουν).

Οι δύο λογιστές και το ποδήλατο

Ένας λογιστής, καθώς έβγαινε από το γραφείο του, βλέπει έναν άλλο λογιστή φίλο του να έρχεται οδηγώντας ένα ποδήλατο. Τον ρωτάει: «Πού βρήκες το ποδήλατο;» και του απαντά ότι καθώς ερχόταν, είδε μια ωραία γυναίκα που το οδηγούσε, η οποία τον σταμάτησε, έβγαλε τα ρούχα της και του είπε: «Πάρε ό,τι θέλεις!». Οπότε ο πρώτος λογιστής τού λέει: «Σωστή επιλογή. Άλλωστε τα ρούχα της τι αξία να είχαν;».

Η φαντασία στη λογιστική δεν είναι αθώα

Είναι μύθος ότι οι λογιστές στερούνται φαντασίας. Απόδειξη η εφεύρεση τηςδημιουργικής λογιστικής στην οποία καταφεύγουν όλοι όσοι στριμώχνονται από την αμείλικτη οικονομική πραγματικότητα. Η γραφή αναπτύχθηκε εξαιτίας της λογιστικής (προήλθε από το σύστημα μέτρησης των Σουμερίων στην αρχαία Μεσοποταμία). Τα πρώτα γραφήματα του ανθρώπου δεν ήταν ρομαντικά ποιήματα, αλλά απεικονίσεις συναλλαγών. Εμείς κληρονομήσαμε το αλφάβητο των Φοινίκων, γιατί το χρησιμοποιούσαν στο εμπόριο, στο οποίο κυριαρχούσαν. Πάντα πρέπει να θυμόμαστε ότι η λογιστική δεν περιγράφει φυσικούς νόμους αλλά είναι ένα αμιγώς ανθρώπινο κατασκεύασμα.

Η τεχνολογία εξαφανίζει τη λογιστική;

Είναι βέβαιο ότι το τεχνικό μέρος της λογιστικής είναι μονότονο και ανιαρό. Όμως η εισβολή της τεχνολογίας έχει φροντίσει να μας απαλλάξει από το μεγαλύτερο μέρος επαναλαμβανόμενων πράξεων και επαληθεύσεων. Οι νέοι λογιστές δεν μπορούν πλέον να «καταχωρίσουν» συναλλαγές σε χειρόγραφα ημερολόγια, ούτε να «συμφωνήσουν» γενικά και αναλυτικά καθολικά. Πάντως ο λογιστής είναι σαφώς ένα από τα επαγγέλματα που κινδυνεύουν να υποκατασταθούν με την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης. Επειδή η λογιστική καταγράφει την οικονομική δραστηριότητα, εξελίσσεται διαρκώς. Για την ακρίβεια, οι λογιστικοί κανόνες έπονται των (συχνά ευφάνταστων) οικονομικών συναλλαγών, όπως ακριβώς η γραμματική τυποποιεί συντελεσμένες γλωσσικές δομές. Η παγκοσμιοποίηση οδήγησε ταχύτατα σε παγκόσμιους λογιστικούς κανόνες. Τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα (IFRS) είναι πλέον οι νομίμως αποδεκτοί κανόνες στις περισσότερες χώρες του κόσμου (ενώ συγκλίνουν βάσει σχεδίου με τα αμερικανικά).

Κι όμως η Ελλάδα προοδεύει (αλλά με αστερίσκους)

Η πρόοδος της λογιστικής στην Ελλάδα είναι σημαντικότατη. Με την καθιέρωση των ΔΛΠ από το 2005 (λόγω υιοθέτησής τους από την ΕΕ) σταμάτησε η «μετάφραση» οικονομικών καταστάσεων ελληνικών επιχειρήσεων σε αναγνωρίσιμη μορφή για τους ξένους. Η καθιέρωση σύγχρονων Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων (με τον ν. 4308/2014) μέσω υιοθέτησης ευρωπαϊκών οδηγιών και κατάργησης τοπικών λογιστικών στρεβλώσεων (όπως ο συγχωρεμένος ΚΒΣ), διευκόλυνε τις ελληνικές επιχειρήσεις (ειδικά τις μικρές και μεσαίες, που αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία).

Δυστυχώς υπάρχουν οπισθέλκουσες δυνάμεις που ονειρεύονται καταργηθείσες πρακτικές. Το ΥΠΟΙΚ μελετά την επαναφορά πρόσθετων υποχρεώσεων, όπως το βιβλίο πελατών, όπου επαγγελματικοί κλάδοι (παροχής υπηρεσιών) θα καταχωρούν στο Taxis τον πελάτη μόλις τον αντικρίσουν. Το βιβλίο οχημάτων θα γίνει ξανά εργαλείο στα συνεργεία και τα parking. Το δελτίο αποστολήςσχεδιάζεται να επανέλθει ηλεκτρονικώς δριμύτερο, με το πρόσχημα της ηλεκτρονικής τιμολόγησης. Εσχάτως κάποια πολιτικά κόμματα προτείνουν «καθολική εφαρμογή ηλεκτρονικής τιμολόγησης», η οποία παρουσιάζεται σαν πανάκεια καθώς «θα απαλλάξει τις επιχειρήσεις από την υποχρέωση τήρησης βιβλίων καθώς θα ενημερώνονται αυτόματα ηλεκτρονικά» (στο ταλαίπωρο Taxisnet).

Την ίδια στιγμή, η χώρα κατατάσσεται τελευταία εντός ΕΕ στην ψηφιακή πρόοδο(βλ. δείκτη DESI). Πρόκειται για μηρυκασμένες και ουδόλως πρωτότυπες σκέψεις. Όλα τα πρόσθετα λογιστικά βιβλία χρησιμοποιήθηκαν (σε χειρόγραφη μορφή) για δεκαετίες στην Ελλάδα. Παρότι δεν μείωσαν τη φοροδιαφυγή, ταλαιπώρησαν χιλιάδες επιχειρήσεις και την ελληνική Οικονομία. Το μόνο που αύξησαν ήταν τη διαφθορά των εφοριακών και τις καθυστερήσεις της ελληνικής Δικαιοσύνης στην οποία κατέφθαναν κατά χιλιάδες ειδικές περιπτώσεις. Αν επιστρέψουμε στην οπισθοδρομική λογική να ρυθμίζει το κράτος την τήρηση λεπτομερών λογιστικών κανόνων, η ζημιά στην Οικονομία θα είναι μόνιμη. Θα αυξηθεί και άλλο ο στρατός από γραφειοκράτες που συντηρεί το ΥΠΟΙΚ (μαζί με όποιο σύμβουλο καταφέρνει να γίνει κολλητός του συστήματος), απλά για να συνεχιστεί η παραγωγή χιλιάδων εγκυκλίων που δεν μπορούν να καταναλώσουν λογιστές, εφοριακοί και επιχειρήσεις.

Οι ανεπτυγμένες χώρες δεν διαπράττουν ανοησίες συντηρώντας περιττά συστήματα (όπως π.χ. ΜΥΦ ή διασύνδεσης ταμειακών με τις φορολογικές αρχές). Σε πολλές χώρες, οι λογιστές είναι πιστοποιημένοι συνεργάτες ή/και αντιπρόσωποι των φορολογικών αρχών, όταν εγχωρίως είναι οι χαμάληδες που πρέπει να εφαρμόσουν όποια απίθανη ιδέα έχει ο κάθε άσχετος υπουργός, καταδικασμένοι σε καταναγκαστικές καταχωρίσεις Ε9 ή συγκεντρωτικών τιμολογίων (που μόνο λογιστική δουλειά δεν είναι).

Στον χορό μπαίνουν και άλλοι, ελαφρά τη καρδία, όπως το Οικονομικό Επιμελητήριο, που προτείνει «τη σύνδεση των τερματικών POS με τις ελεγκτικές αρχές, με στόχο την αυτόματη καταχώριση των εξόδων στην καρτέλα του φορολογούμενου. Οι αποδείξεις πρέπει να είναι ονομαστικές και με το ΑΦΜ του καταναλωτή/συναλλασσόμενου σε πληρωμές με μετρητά». Σε μια χώρα με τουρίστες τρεις φορές τον πληθυσμό της, το ΟΕΕ προτείνει ονομαστικές αποδείξεις λιανικής και ταυτόχρονα υποχρεωτικά «οι ταμειακές μηχανές να είναι συνδεδεμένες με το Taxisnet και με κάθε συναλλαγή, να αποδίδεται αυτόματα στο Δημόσιο ο αναλογών ΦΠΑ».

Ας προσγειωθούμε στην πραγματικότητα

Δεν χρειαζόμαστε ευφάνταστες λύσεις που θα ταλαιπωρήσουν τις επιχειρήσεις, με μεγαλύτερα θύματα όσες δεν φοροδιαφεύγουν ή όσες θέλουν να μεγαλώσουν ή είναι ήδη μεγάλες. Ποτέ η Ελλάδα δεν διέθετε περισσότερους και καλά εκπαιδευμένους λογιστές. Πολλά φαιδρά μέτρα θα είχαν αποφευχθεί, αν υπήρχε ένας προληπτικός μηχανισμός που θα ανίχνευε τη συσσωρευμένη γνώση και εμπειρία των Ελλήνων λογιστών. Η αξιοποίησή τους από τις φορολογικές αρχές θα ήταν πολύτιμη, αντί να αντιμετωπίζονται σαν ένα γρανάζι που πρέπει να προσαρμόζεται ασκαρδαμυκτί.

Η λογιστική Ιστορία στο μέλλον θα αναφέρει ότι σε μία χρεοκοπημένη χώρα της Βαλκανικής, πολλοί ορκίζονταν στην απλοποίηση του φορολογικού συστήματος προτείνοντας ταυτόχρονα μαγικές τεχνολογικές λύσεις, επειδή ήταν δέσμιοι της ασχετοσύνης και της ανευθυνότητάς τους.

Ας προσαρμόσουμε τις δομές μας στη σύγχρονη παγκόσμια οικονομική πραγματικότητα, αποφεύγοντας πειραματισμούς και επαναφορές αποδεδειγμένων αποτυχιών μας.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου«ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη)

(Το άρθρο είναι αφιερωμένο στους χιλιάδες συναδέλφους λογιστές που δουλεύουν σκληρά στηρίζοντας τις επιχειρήσεις και την Οικονομία, χωρίς την αναγνώριση που απέκτησαν άλλα επιστημονικά επαγγέλματα).

euro2day