Η κατάρα της ευημερίας

analyst

.

Το μεταναστευτικό και οι εισοδηματικές/περιουσιακές ανισότητες μεταξύ κρατών και κοινωνικών ομάδων, αποτελούν μία βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια της Ευρώπης – η οποία πρέπει να απσφαλισθεί το συντομότερο δυνατόν.

.Ανάλυση

Πολλές φορές αναρωτιέται κανείς εάν ο φυσικός πλούτος μίας χώρας είναι κατάρα ή ευχή – όπως στο παράδειγμα της Λατινικής Αμερικής που βρέθηκε στο στόχαστρο λόγω των πρώτων υλών της, με αποτέλεσμα να βιώνει συνεχείς κρίσεις εξαιτίας των ξένων «επιδρομών» και της διαρκούς λεηλασίας της.

Κάτι ανάλογο ισχύει σήμερα για την Ελλάδα, μεταξύ άλλων σε σχέση με τα ενεργειακά της αποθέματα και τη γεωπολιτική της θέση, όσον αφορά τη διέλευση των αγωγών ενέργειας από τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη – με έναν από τους στόχους να είναι η «παράκαμψη» της Ρωσίας, καθώς επίσης η ανέκαθεν επιθυμία της Γερμανίας να διαθέτει δικές της πηγές ενέργειας.

Το μεταναστευτικό

Περαιτέρω, όσον αφορά την Ευρώπη, αναρωτιέται κανείς εάν η ευημερία της και η ειρήνη που επικρατεί τις τελευταίες δεκαετίες είναι ευχή ή κατάρα – κλίνοντας δυστυχώς προς το τελευταίο, εάν είναι ρεαλιστής και δεν προβλέπει ουσιαστικές αλλαγές.

Ειδικότερα, η πρώτη κατάρα έχει σχέση με τη μετανάστευση – η οποία οφείλεται στο γεγονός ότι βιώνει πρωτοφανείς συνθήκες ευημερίας και ειρήνης, συγκριτικά τουλάχιστον με τις γειτονικές της περιοχές, όπως είναι η Μέση Ανατολή και η Αφρική. Ως εκ τούτου αποτελεί έναν εξαιρετικό «μεταναστευτικό στόχο», με δεδομένο το ότι οι εισοδηματικές διαφορές της με πολλές χώρες είναι τεράστιες – όπως στο παράδειγμα της Αφρικής κάτω από τη Σαχάρα, το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα της οποίας είναι 3.500 διεθνή δολάρια, έναντι 40.000 του ευρωπαϊκού πυρήνα των 15.

Ακόμη περισσότερο, η διαφορά έχει αυξηθεί σε σχέση με το 1970, όπου το κατά κεφαλήν εισόδημα της Αφρικής ήταν στα 2.600 διεθνή δολάρια και της Ευρώπης στα 18.000 – άρα από περίπου 7 προς 1 το 1970, στο 11 προς 1 σήμερα. Όταν λοιπόν οι μετανάστες από την Αφρική θεωρούν πως θα 11πλασιάσουν το εισόδημα τους ερχόμενοι στην Ευρώπη, δεν πρέπει να μας προξενεί έκπληξη η προσπάθεια τους να φτάσουν στη «γη της επαγγελίας» – αδιαφορώντας για το κόστος και τα ρίσκα που αναλαμβάνουν. Το ίδιο θα έκανε άλλωστε ένας Έλληνας, εάν γνώριζε πως τα 22.000 $ που εισπράττει ως ετήσιο εισόδημα θα γίνονταν πάνω από 220.000 $ εάν μετανάστευε στην Αυστραλία.

Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τους ειδικούς (Milanovic), με κριτήριο τις εισοδηματικές διαφορές οι μεταναστευτικές πιέσεις που δέχεται η Ευρώπη θα συνεχιστούν αυξανόμενες τουλάχιστον για τα επόμενα πενήντα χρόνια – ακόμη και αν η Αφρική αναπτυσσόταν με ισχυρότερους ρυθμούς από την ήπειρο μας. Με δεδομένο δε το ότι, η Αφρική θα έχει μία από τις μεγαλύτερες πληθυσμιακές εκρήξεις τα επόμενα χρόνια, είναι προφανές πως οι μεταναστευτικές ροές θα κλιμακωθούν – αφού απέναντι στο 1 δις Αφρικανούς σήμερα βρίσκονται 500 εκ. Ευρωπαίοι, ενώ μετά από 30 χρόνια οι Ευρωπαίοι θα παραμείνουν πολυπολιτισμικά στα 500 εκ., με τους Αφρικανούς να φτάνουν στα 2,2 δις.

Διαπιστώνοντας τώρα τις πολιτικές πιέσεις στην Ευρώπη από το μεταναστευτικό, οι οποίες με την πάροδο του χρόνου θα γίνουν ανυπόφορες, αβάστακτες, προκαλώντας σοκ στο γενικότερο πολιτικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, δεν είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τις εξελίξεις – κρίνοντας από το παράδειγμα της Ελλάδας και της Ιταλίας που εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους, ή από χώρες όπως η Αυστρία και η Ουγγαρία που θέλουν να κατασκευάσουν τείχη προστασίας απέναντι στους μετανάστες.

Ουσιαστικά δεν υπάρχει καμία χώρα που να μη βιώνει κραδασμούς του πολιτικού της συστήματος λόγω του μεταναστευτικού – όπως η Φινλανδία που ισχυροποιούνται τα ακροδεξιά κόμματα, η Σουηδία, η Ολλανδία, η Δανία που σχεδιάζει την κατασκευή ενός φράκτη με τη Γερμανία με διάφορες δικαιολογίες, η Αυστρία, η Γερμανία κοκ. Εάν λοιπόν δεν βρεθεί κάποια λύση στο πρόβλημα, καθώς επίσης εάν δεν συνειδητοποιήσουν τα ευρωπαϊκά κράτη πως κανένα δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνο του, η ήπειρος μας θα βυθιστεί σε μία βαθιά κρίση – με κίνδυνο να αλωθεί εντελώς.

Η οικονομία

Η δεύτερη κατάρα έχει σχέση με την οικονομία και ιδιαίτερα με την μη ισορροπημένη αναδιανομή των εισοδημάτων/περιουσιακών στοιχείων – τόσο μεταξύ των χωρών (π.χ. η Γερμανία γίνεται συνεχώς πλουσιότερη και η Ελλάδα φτωχότερη), όσο και των εγχωρίων κοινωνικών ομάδων. Ειδικότερα, τα περιουσιακά στοιχεία εκείνων των κρατών που αύξαναν τα εισοδήματα τους για πολλά χρόνια, κλιμακώνονται όχι μόνο όσο τα εισοδήματα τους, αλλά ακόμη περισσότερο.

Η αιτία ευρίσκεται στις αποταμιεύσεις και στη συσσώρευση των περιουσιακών στοιχείων – όπως στο παράδειγμα της Ελβετίας, το κατά κεφαλήν εισόδημα της οποίας είναι περίπου 50 φορές υψηλότερο από της Ινδίας, ενώ τα κατά κεφαλήν περιουσιακά της στοιχεία σχεδόν 100 φορές μεγαλύτερα!

Στον πίνακα που ακολουθεί, στη δεύτερη θέση αναγράφονται τα κατά κεφαλήν περιουσιακά στοιχεία ανά ενήλικο το 2011, στην τρίτη το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και στην τέταρτη η σχέση των δύο – με την Ελβετία στην πρώτη θέση, τις Η.Π.Α. στη δεύτερη, την Ιαπωνία στην τρίτη, την Κίνα, την Ινδονησία και την Ινδία. Με απλά λόγια, τα χρήματα πηγαίνουν στα χρήματα και παράγουν χρήματα, όπως είναι σε όλους γνωστό – οπότε λογικά προκαλούνται ανισότητες που αυξάνονται διαχρονικά, όταν δεν επεμβαίνουν εξισορροπητικά τα κράτη

Ο συνδυασμός τώρα των αυξανόμενων περιουσιακών στοιχείων και των εισοδημάτων είναι η βασική αιτία του ότι, τα εισοδήματα που προέρχονται από τα κεφάλαια (τόκοι, επενδυτικά κέρδη κοκ.), αυξάνονται με ρυθμό μεγαλύτερο από το ΑΕΠ. Όταν τώρα τα περιουσιακά στοιχεία είναι πολύ συγκεντρωμένα, σε λιγότερους και πλουσιότερους δηλαδή, όπως συμβαίνει σε όλες τις πλούσιες χώρες, τότε το αυξανόμενο μερίδιο του κεφαλαίου στο συνολικό ΑΕΠ, οδηγεί σχεδόν αυτόματα στην κλιμάκωση των εισοδηματικών ανισοτήτων.

Απλούστερα, τα εισοδήματα που προέρχονται από την άνιση αναδιανομή του πλούτου (κέρδη, τόκοι, μερίσματα κλπ.), αυξάνονται πολύ πιο γρήγορα από εκείνα που αναδιανέμονται λιγότερο άνισα – όπως είναι οι μισθοί και οι συντάξεις. Δυστυχώς δε η διαδικασία αυτή έχει επιδεινωθεί τα τελευταία χρόνια, λόγω της πολιτικής των κεντρικών τραπεζών – με την έννοια πως τα φθηνά χρήματα που δημιούργησαν από το πουθενά σε τεράστιες ποσότητες οδηγήθηκαν στους οικονομικά ισχυρότερους που τα επένδυσαν στα ακίνητα, στα χρηματιστήρια κοκ. προκαλώντας τεράστιες φούσκες και εισπράττοντας αμύθητα κέρδη.

Η λύση εν προκειμένω θα ήταν η λήψη μέτρων, έτσι ώστε να μην είναι τόσο άδικη η αναδιανομή των εισοδημάτων και να μην αυξάνεται η απόσταση μεταξύ του 99% του πληθυσμού, με το 1%. Εν τούτοις, δεν υπάρχει η απαιτούμενη πολιτική θέληση, αφού τόσο στις Η.Π.Α., όσο και στην Ευρώπη, η πολιτική ευρίσκεται στην έμμισθη υπηρεσία των ελίτ – οι οποίες διαθέτουν απεριόριστα μέσα για να το κάνουν, χρηματίζοντας όποιον και όπου υπάρχει ανάγκη.

Κάτι ανάλογο ισχύει επίσης για τα κράτη της Ευρωζώνης, όπου τα ισχυρότερα απομυζούν αχόρταγα τα ασθενέστερα διαθέτοντας τα μέσα για να το κάνουν – ενώ δεν υπάρχει η πολιτική βούληση που απαιτεί η αλλαγή με κατεύθυνση την τραπεζική, δημοσιονομική και πολιτική ένωση, έτσι ώστε να επιλυθεί το πρόβλημα.

Επίλογος

Οι κίνδυνοι να διαλυθεί η Ευρώπη (α) από τις μεταναστευτικές πιέσεις και (β) από τις φυγόκεντρες δυνάμεις που αναπτύσσονται εντός της λόγω των περιουσιακών και εισοδηματικών ανισοτήτων στο εσωτερικό της, ειδικά όσον αφορά την Ευρωζώνη, είναι εξαιρετικά μεγάλοι. Επίσης επικίνδυνο είναι το ξέσπασμα κοινωνικών αναταραχών σε πολλά κράτη της Δύσης, εξαιτίας των εγχωρίων εισοδηματικών ανισοτήτων που αυξάνονται διαρκώς – όπως στο παράδειγμα της Γερμανίας (άρθρο).

Ως εκ τούτου, το να ενοχοποιεί κανείς τους «λαϊκιστές ηγέτες» θεωρώντας τους ως αποκλειστικά υπευθύνους για όλα όσα συμβαίνουν, είναι εντελώς ανεύθυνο – ενώ ασφαλώς δεν πρόκειται να λύσει τα πραγματικά προβλήματα που πραγματικά υπάρχουν. Στα πλαίσια αυτά, εάν δεν ληφθούν γρήγορα οι σωστές αποφάσεις, θα βιώσουμε τρομακτικές καταστάσεις – χωρίς καμία διάθεση υπερβολής.