του Γιώργου Ι. Κωστούλα*
Πόσο καλύτερη (από αυτή της Ελλάδας) είναι η ζωή στις χώρες που συναποτελούν το κλαμπ των 18 "προνομιούχων” χωρών -των οποίων τα ενεργειακά κοιτάσματα μπορούν να αξιοποιηθούν οικονομικά επωφελώς;
Η απάντηση: "Μόνο τρεις από τις 18 χώρες (Αυστραλία, Καναδάς, ΗΠΑ) υπερτερούν της Ελλάδας σε δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης, επίπεδο εκπαίδευσης (Education Index) ή ποιότητα δημοκρατίας (Democracy Index). Μόνο δύο έχουν καλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης (Αυστραλία, Καναδάς). Οι υπόλοιπες "προικισμένες” χώρες καταβαραθρώνονται σε αυτούς τους δείκτες...”.
Την απάντηση αποσπώ, από το άρθρο του καθηγητή του Στάνφορντ, Ιωάννη Π.Α. Ιωαννίδη, με τίτλο, "Τα αέρια δεν φέρνουν την ευτυχία”- Καθημερινή, 10/04/18.
Στο άρθρο επισημαίνεται, με απόλυτα τεχνοκρατικό τρόπο, πόσο ποσοτικά ανέφικτο και ποιοτικά επιζήμιο είναι να υπολογίζουμε και να επαναπαυόμαστε για τη λύση των χρόνιων προβλημάτων μας στην αξιοποίηση των ενεργειακών μας κοιτασμάτων.
Και με τα λόγια ενός σχολιαστή του άρθρου: Οι χώρες που δεν έχουν φυσικούς πόρους και είναι σοβαρές προσπαθούν να ενισχύσουν την ανάπτυξη τους με τον "δύσκολο” τρόπο, που είναι και ο πιο δημοκρατικός και βιώσιμος, π.χ. Γερμανία, Δανία, Σουηδία, Ελβετία, Ιαπωνία.
Αυτά, ως αφετηριακό λάκτισμα για τα παρακάτω.
Προφανώς το μέγα ερώτημα που τίθεται είναι: τι είδους ανάπτυξη θέλουμε; Αυτήν, των ραντιέρηδων παρελθουσών δεκαετιών που τύπωναν στην κάρτα τους το αλήστου μνήμης "επάγγελμα”: Εισοδηματίας...; Ή μια ανάπτυξη που θα μας επιτρέψει να συμμετέχουμε ως ενεργά και ισότιμα μέλη στις καταιγιστικές διεθνείς οικονομικές, τεχνολογικές και πολιτιστικές ανατροπές του πλανήτη;
Από το 1776, που ο Άνταμ Σμιθ έγραψε το σπουδαίο έργο του, ο Πλούτος των Εθνών, κύλισε πολύ νερό στ’ αυλάκι.
Με τηΝ έλευση της νέας χιλιετίας κλείνει, μεταξύ άλλων, και ο κύκλος τής, ούτω καλούμενης, "σλοανικής” εταιρείας. Οι τρεις παραδοσιακοί συντελεστές παραγωγής: Κεφάλαιο, Γη, Εργασία έπαψαν πια να έχουν την αξία που είχαν στο παρελθόν.
Η επαγγελματική νοημοσύνη και η τεχνογνωσία θα πάρουν τη θέση τους καθώς η αξία των "εργατών της γνώσης”, θα εκτοπίσουν προοδευτικά τα υπόλοιπα ενεργητικά στοιχειά των εταιρειών.
Οι ισολογισμοί των τελευταίων σήμερα εκφράζουν με τον καλύτερο τρόπο αυτή τη μετατόπιση των αξιών. Ενδεικτικά, η αξία των εταιρειών του S&P 500 του 2005, που έχω στη διάθεσή μου, αποτελείτο κατά 80% από άυλα στοιχεία. Το αντίστοιχο ποσοστό για το 1975 ήταν 15%.
Με στοιχεία της δεκαετίας του 2010, ειδικότερα, η Τζένεραλ Μότορς είχε να επιδείξει αξία ενεργητικού, λογιστική περιουσία δηλαδή: 52 δισ. δολάρια. Η χρηματιστηριακή αξία της, όμως, δεν υπερέβαινε τα 30 δισ. Την ίδια στιγμή, η φαρμακοβιομηνία Μερκ με ενεργητικό κοντά στα 7 δισ. είχε πενταπλάσια χρηματιστηριακή αξία. Κι αυτό γιατί η Μερκ διέθετε πολλαπλάσια αποθέματα γνώσης και καινοτομίας.
Όλοι πλέον συμφωνούν πως η ανταγωνιστικότητα των εθνών δεν εξαρτάται από τους φυσικούς πόρους τους, αλλά από την ικανότητα των εθνικών επιχειρήσεων και των ανθρώπων τους να καινοτομούν και να αναβαθμίζουν συνεχώς το ανταγωνιστικό τους στίγμα.
Η διεύρυνση, η εξάπλωση του καπιταλισμού δεν έγινε με τη διάδοση, τη διασπορά των μετοχών στον μέσο επενδυτή, όπως πιστεύεται από πολλούς, αλλά από την ένταξη, την εισφορά της γνώσης και των επιδεξιοτήτων των εργαζομένων και των μάνατζερ στους πόρους, στην περιουσία της επιχείρησης στην οποία εργάζονται.
Θα έλεγε κανείς ότι, ακόμα και όπου υπάρχει επάρκεια ορισμένων από τους παλιούς συντελεστές, αυτή είναι υποδεέστερης αξίας από την αποτελεσματικότητα με την οποία τους χρησιμοποιούμε, τους αναβαθμίζουμε και τέλος τους θέτουμε στη διάθεση της παραγωγής.
Τι παράγει αυτή την αποτελεσματικότητα, που εν προκειμένω ονομάζεται ανταγωνιστικότητα; Η απάντηση με δυο λέξεις: το Διανοητικό Κεφάλαιο. Με μία: η Καινοτομία.
Η δημιουργικότητα συνδέεται κατά ένα περίεργο τρόπο με το κίνητρο. Το τελευταίο δεν πρέπει να είναι μόνο χρησιμοθηρικό. Η δημιουργικότητα περιορίζεται όταν οι εξωγενείς παράγοντες - ανταμοιβές, πρακτικές εφαρμογές, χρονικοί περιορισμοί, όροι, ρήτρες κοκ υπερισχύουν των ενδογενών: προσωπική ευχαρίστηση, τρόπος ζωής, αναγνώριση κλπ.
Για τους πραγματικούς δημιουργούς η ανταμοιβή για κάτι που έγινε καλά, είναι ακριβώς ότι έγινε καλά. Το είπε ο Καβάφης, πολύ πριν το υποψιαστούμε εμείς: "Και μες στην τέχνη πάλι ξεκουράζομαι απ’ την δούλεψή της”.
Αυτό το έχουν αντιληφθεί οι πρωτοπόρες εταιρείες και κυρίως τα θερμοκήπια της διαδικτυακής οικονομίας, οι οποίες ενθαρρύνουν του εργαζόμενούς τους να ξοδεύουν το 20% του έμμισθου χρόνου τους σε προσφιλή τους έργα, που δεν σχετίζονται με την καθημερινή τους εργασία.
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό και κάτι άλλο. Ότι η καινοτομία δεν είναι προϊόν απλής έμπνευσης ή επιφοίτησης, αλλά αποτέλεσμα μακροπρόθεσμης και επίμονης διανοητικής περιέργειας. Είναι ένα δώρο σε αυτούς που δουλεύουν ακατάπαυστα και τολμηρά στο όριο του ακατόρθωτου. Το κλασικό 1% έμπνευση και 99% ιδρώτας ισχύει απολύτως. Όχι ότι η έμπνευση δεν έχει την αξία της, αλλά δεν είναι τόσο σημαντική όσο είναι το "κόλλημα”, τα πράγματα δηλαδή που έκανε ο ερευνητής-εφευρέτης, πριν λάμψει η έμπνευση. Όπως είπε ο Παστέρ: "Η αλλαγή ευνοεί τα προετοιμασμένα μυαλά”.
Η καινοτομία, βεβαίως, νοείται στην ευρύτερη έννοιά της και δεν πρέπει να περιορίζεται στην τεχνική, τεχνολογική ή ακόμα και την ερευνητική, πειραματική της διάσταση, που συνήθως αποδίδεται στη λέξη. Και η οποία εντοπίζεται κυρίως στη Βιομηχανία. Όμως στις μέρες μας τα βιομηχανικά προϊόντα αποτελούν μόλις το ένα πέμπτο της οικονομικής δραστηριότητας στις ανεπτυγμένες χώρες.
Η ανάπτυξη του Εμπορίου και των Υπηρεσιών, αποτελούν εξίσου σημαντικούς χώρους, όπου η έρευνα ή οι ιδέες μπορούν να δώσουν νέες αναπτυξιακές διαστάσεις και πολλές φορές εκρηκτική αποτελεσματικότητα. Ειδικότερα, πεδία όπως το μάρκετινγκ, η εκπαίδευση, το μάνατζμεντ, οι λειτουργικές μέθοδοι, οι κοινωνικές υπηρεσίες, το σχέδιο, οι γραφικές τέχνες.
Και με την Ελλάδα τι γίνεται; Όταν το 2002 τέθηκε στη Βαρκελώνη ο στόχος 3% του ΑΕΠ για δαπάνες έρευνας, η Ελλάδα βρισκόταν στο 0,64%, ένα ποσοστό που έκτοτε βαίνει συνεχώς μειούμενο. Ήδη έχει καταποντιστεί στο 0,1%.
Το αμερικανικό γραφείο ευρεσιτεχνιών ιδρύθηκε το 1790, το ιαπωνικό το 1885 και ο δικός μας Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας το 1988. Τι καλύτερο να περιμένει κανείς από τόσο (ενδεικτικές) ισχνές θεσμικές επιδόσεις; Φυσικά την τελευταία θέση στον Συνοπτικό Δείκτη Καινοτομίας, μεταξύ των χώρων της Ευρώπης των 25.
Παρόλα αυτά, στην καλούμενη μη τεχνολογική καινοτομία, η Ελλάδα εμφανίζει καλές επιδόσεις που ξεπερνούν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Τα ίδιο και στην ποιότητα του ερευνητικού μας προσωπικού. Έχουμε επιστήμονες που μας κατατάσσουν μέσα στους 30 σημαντικότερους παραγωγούς επιστημονικών δημοσιεύσεων. Πάνω από την Δανία και την Ιρλανδία.
Ελπιδοφόρα κρίνεται επίσης η είσοδος μιας δεκάδας νέων ελληνικών προϊόντων στο εξαγωγικό καλάθι μας.
Ακόμη, ξένοι ειδικοί σε θέματα ανάπτυξης, όπως ο καθηγητής του Harvard Ricardo Hausmann, έχουν επισημάνει ότι, η Ελλάδα έρχεται δεύτερη παγκοσμίως, μετά την Ινδία, στην εμπορική εξοικείωση των ανθρώπων της με σύνθετα προϊόντα. Υποθέτω ότι εδώ εννοείται μια νέα κατηγορία διεθνούς ανταγωνισμού, η περιπλοκότητα: Complexity.
Ίσως αυτήν την επίδοσή μας να είχε υπόψη του ο συνιδρυτής της Apple, Steve Wozniak, ο οποίος πρόσφατα δήλωσε, ότι το επόμενο Facebook ή Google θα μπορούσε κάλλιστα να δημιουργηθεί ακόμα και σε χώρες υπό οικονομική κρίση, όπως η Ελλάδα.
Για μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα η προειδοποίηση είναι σαφής: "Όσες οικονομίες αγνοούν τις μεγάλες τεχνολογικές εξελίξεις είναι καταδικασμένες να υποστούν τις αρνητικές τους συνέπειες, χωρίς να επωφεληθούν καθόλου απ’ αυτές”.
Aυτό, ας μας μείνει ως κεντρική απάντηση στο ερώτημα, τι είδους ανάπτυξη θέλουμε. Αυτό, κι ακόμη ότι: Η διαφθορά, η κακοδιοίκηση, η θεσμική χαλαρότητα, η διαλυτική κυριαρχία του εφήμερου ενοικούν εκεί όπου οι άνθρωποι παραιτούνται από τον αγώνα και την αγωνία της δημιουργίας πλούτου. "Πλούτου, όχι ‘φράγκων’ ”.
Στο επόμενο: Η Ανταγωνιστικότητα των Εθνών.
* O κ. Κωστούλας είναι τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα
Πηγή capital
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου