Η κατάργηση των μετρητών και συνέπειές της

Ελευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση

Απέναντι στο Νόρμπερτ Χέρινγκ, τον συγγραφέα του βιβλίου «Η κατάργηση των μετρητών και συνέπειές της», (εδώ το προσωπικό blog του) πρέπει να είμαστε ευγνώμονες γιατί διέλυσε μια ευρέως διαδεδομένη αυταπάτη, που αποτελεί έναν πολύ βολικό μύθο.

Υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι όλα τα σύγχρονα μέσα πληρωμών (με κάρτες και μέσω ίντερνετ ή τηλεφώνου) ταιριάζουν σε ένα υπερσύγχρονο ανθρωπολογικό τύπο που απαντάται στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες κι είναι εξοικειωμένος με τις νέες τεχνολογίες. Σε αυτό το πλαίσιο η πίεση εγκατάλειψης των μετρητών υποστηρίζεται από ένα καθαρό υπονοούμενο: ότι οι πληρωμές με χαρτονομίσματα ή κέρματα ανήκουν σε μια προηγούμενη εποχή.

Ο συγγραφέας, που είναι αρθρογράφος και στην μεγαλύτερη οικονομική εφημερίδα της Γερμανίας, τη Handelsblatt, και πέρυσι μίλησε στο ντοκιμαντέρ This is not a Coup (δες εδώ), δείχνει στο βιβλίο του ότι τα κατ’ εξοχήν εργαστήρια ακύρωσης των μετρητών και ακόμη και αναγκαστικής αντικατάστασής τους με πλαστικό ή ηλεκτρονικό χρήμα είναι η Αφρική και η Ασία. Προς επιβεβαίωση όσα δραματικά συμβαίνουν τους τελευταίους μήνες στην Ινδία μετά την απόφαση της κυβέρνησης να καταργήσει ως τις 31 Δεκεμβρίου 2016 τα χαρτονομίσματα των 500 και 1.000 ρουπιών, προκαλώντας βίαιες συγκρούσεις. «Αυτοί που θέλουν να καταργήσουν τα μετρητά ξεκινούν πρώτα από την περιφέρεια», γράφει ο συγγραφέας από την εισαγωγή κιόλας του βιβλίου. Ο τόπος μάλιστα όπου η χρήση του ηλεκτρονικού χρήματος ενδέχεται να καταγράφει παγκόσμιο ρεκόρ είναι η Σομαλιλάνδη, που αποσχίστηκε από τη Σομαλία το 1991 και δεν είναι καν κράτος, καθώς δεν έχει αναγνωριστεί.

Προς επίρρωση του ισχυρισμού του συγγραφέα κι οι μεθοδεύσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στην περιφέρεια του ευρώ, την Ελλάδα και την Κύπρο, όπου με βίαιο τρόπο μέσω των κεφαλαιακών ελέγχων, επιβλήθηκε η αντικατάσταση των μετρητών.

Στην Ελλάδα έτσι μπορούμε με ασφάλεια να υποστηρίξουμε ότι παράλληλα με όλα τα υπόλοιπα πειράματα (πχ κινεζοποίησης των εργασιακών σχέσεων επί ευρωπαϊκού εδάφους) διενεργείται κι ένα επιπλέον: της κατάργησης των μετρητών. Προς επίρρωση πρόσφατα στοιχεία από την Ένωση Ελληνικών Τραπεζών (Στοιχεία τεκμηρίωσης σχετικά με τη λειτουργία του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, Φεβρουάριος 2017) βάσει των οποίων ενώ οι καταθέσεις εξανεμίζονται οι ηλεκτρονικές πληρωμές πολλαπλασιάζονται. Ειδικότερα ενώ οι καταθέσεις έχουν μειωθεί  κατά 49% από το Δεκέμβριο του 2009 ως τον Δεκέμβριο του 2016 (όπως φαίνονται στο διάγραμμα) μαζί τους χάνεται και το ρευστό. Συγκεκριμένα: ο αριθμός και η αξία των συναλλαγών μέσω internet banking αυξήθηκε σε ετήσια βάση το 2016 κατά 40% και 29%, αντίστοιχα, ενώ ο αριθμός και η αξία των συναλλαγών μέσω mobile banking αυξήθηκε σε ετήσια βάση κατά 142% και 82%, αντίστοιχα. Σε ό,τι αφορά τα τρία κυριότερα μέσα υπέρβασης των μετρητών:

• οι κάρτες πληρωμών αυξήθηκαν κατά 440.000 το πρώτο εξάμηνο του 2016 και διαμορφώθηκαν στα 14,6 εκ.,
• οι υπηρεσίες μεταφοράς πιστώσεων αυξήθηκαν κατά 24% σε ετήσια βάση φθάνοντας τα 245 εκ. συναλλαγές, και,
• οι υπηρεσίες άμεσης χρέωσης αυξήθηκαν κατά 4% σε ετήσια βάση φθάνοντας τα 17,4 εκ. συναλλαγές.

Το παράδειγμα της Κύπρου είναι ωστόσο διδακτικό και για έναν ακόμη λόγο. Επειδή δείχνει για ποιο λόγο η νέα ολιγαρχία του χρήματος επιδιώκει την κατάργηση των μετρητών: Για να μπορούν εάν και όποτε θέλουν να σώζουν τις τράπεζες με τις καταθέσεις μας, όπως ακριβώς συνέβη στην Κύπρο τον Μάρτιο του 2013, όταν καταθέτες έχασαν ακόμη και το 50% των αποταμιεύσεων τους για να σώσουν τη Λαϊκή και άλλες τράπεζες. Η μέθοδος της διάσωσης εκ των έσω, του bail-in, έχει ως αυστηρή προϋπόθεση την εξαφάνιση των μετρητών!

Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με τα αρνητικά επιτόκια που υιοθετούνται στο πλαίσιο των μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης. Στην Ελλάδα, αντίθετα με άλλες χώρες όπως η Γερμανία, ακόμη δεν έχουμε δει τα αρνητικά πρόσημα, παρότι πλησιάζουν απειλητικά. Με βάση ανακοίνωση της 4^ης Ιανουαρίου της Τράπεζας της Ελλάδας το επιτόκιο νέων καταθέσεων που δεν αφορούσε συμφωνημένη διάρκεια το Νοέμβριο ήταν το 0,12%. Πρόκειται για μια πολιτική με δύο όψεις. Στη μία είναι η τιμωρία των φτωχών καταθετών, που θα πρέπει να πληρώνουν στο εξής για να δέχεται η τράπεζα τις αποταμιεύσεις τους. Στην άλλη όψη έχει την αύξηση του πλούτου των βαθύπλουτων, που είναι οι μεγάλοι ωφελημένοι από την πλημμυρίδα ρευστού που έχουν απελευθερώσει οι κεντρικές τράπεζες. Προϋπόθεση για να υλοποιηθεί κι αυτή η πολιτική είναι να σταματήσει ο κόσμος να χρησιμοποιεί μετρητά και να εμπιστεύεται όλες τις οικονομίες του στις τραπεζικές καταθέσεις.

Ο τρίτος λόγος για τον συγγραφέα που τράπεζες, διεθνείς οργανισμοί όπως το ΔΝΤ και ακαδημαϊκοί όπως ο Λάρι Σάμερς τέως πρόεδρος του Χάρβαρντ και υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ ή ο Κεν Ρογκόφ επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ και επίσης καθηγητής του Χάρβαρντ (δες σχετικό βίντεο εδώ) καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να μας πείσουν να εξοικειωθούμε με το πλαστικό και ηλεκτρονικό χρήμα σχετίζεται με τα κέρδη που αποκομίζουν οι τράπεζες, όταν οικειοποιούνται το εκδοτικό προνόμιο, το περίφημο seignorage. Το εκδοτικό προνόμιο όσο οι κεντρικές τράπεζες είχαν το μονοπώλιο στην έκδοση χρήματος το απολάμβαναν κατ’ αποκλειστικότητα. Όχι πλέον! «Έχετε ποτέ αναρωτηθεί για ποιο λόγο σχεδόν μόνο οι τράπεζες χτίζουν ουρανοξύστες και γιατί η εικόνα του ορίζοντα των πόλεων, όπου υπάρχει, διαμορφώνεται συνήθως από τη συνοικία των τραπεζών; Οι τράπεζες έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν τα κτίρια τους με το χρήμα που εκδίδουν από μόνες τους», τονίζει ο συγγραφέας.

Έτσι, μεταξύ άλλων, φτάσαμε η Ντόιτσε Μπανκ πριν την εκδήλωση της κρίσης να έχει θέσει ως στόχο την επίτευξη κέρδους 25% επί των χρησιμοποιούμενων ιδίων κεφαλαίων.

Ο σημαντικότερος λόγος ωστόσο για τον οποίο η τραπεζοκρατία θέλει να μετατρέψει τα μετρητά σε μια μακρινή ανάμνηση σχετίζεται με την ανάδυση μιας νέας πολλά υποσχόμενης αγοράς: της αγοράς των προσωπικών δεδομένων. Ακόμη κι οι πιο ανυποψίαστοι την έχουμε δει να προβάλλει απειλητικά όταν μια τυχαία περιήγησή μας σε ένα ηλεκτρονικό κατάστημα την ακολουθεί ένας καταιγισμός σχετικών διαφημίσεων για πολλές ημέρες. Για όποιον δεν κατάλαβε …τίποτε δεν μένει κρυφό. «Big data is watching you» όπως τιτλοφορείται και το σχετικό κεφάλαιο.

Οι εξελίξεις μάλιστα είναι τόσο ραγδαίες ώστε υπάρχουν εταιρείες, όπως η Zoot που διατείνεται ότι μπορεί μέσα σε 3 δευτερόλεπτα να ενημερώσει μια τράπεζα αν πρέπει να χορηγήσει δάνειο ή όχι. Προφανώς σε έναν κόσμο όπου κάθε δοσοληψία γίνεται με μετρητά μπροστά στο ταμείο αυτή η αγορά θα μαραζώσει.

Ο συγγραφέας μάλιστα προς τιμήν του δε μένει μόνο στα οικονομικά διακυβεύματα. Τονίζει πως «αν η κοινωνία χωρίς μετρητά γίνει ο κανόνας, είναι όχι απλώς προφανές, αλλά βέβαιο ότι θα υπάρξουν και κυβερνήσεις που θα αδράξουν την ευκαιρία για να επιβάλουν ένα απολυταρχικό κράτος παρακολούθησης το οποίο θα κάνει τον Μεγάλο Αδερφό από το φρικιαστικό όραμα 1984 του Τζορτζ Όργουελ να φαντάζει σαν ένα άκακο ορφανό»…

Λεωνίδας Βατικιώτης