Νέα Κρήτη
Το χορό άνοιξε πρώτο το Βερολίνο. Με το ρητορικό επιχείρημα της Μέρκελ ότι δεν μπορεί στα ελληνοτουρκικά θαλάσσια σύνορα να κυριαρχούν οι διακινητές, έριξε στο τραπέζι την πρόταση κοινών ελληνοτουρκικών ναυτικών περιπολιών στο Αιγαίο με σκοπό την ανάσχεση της ροής προσφύγων και παράνομων μεταναστών στην Ευρώπη. Ακολούθησε ο Γιούνκερ, ο οποίος επιχείρησε να παρακάμψει την άρνηση της Αθήνας με το επιχείρημα πως δεν πρόκειται για κίνηση, η οποία αφορά την ελληνοτουρκική διένεξη, αλλά για την αντιμετώπιση ενός ευρωπαϊκού προβλήματος.
Του Σταύρου Λυγερού
Αν και δέχθηκε ισχυρές πιέσεις, η κυβέρνηση Τσίπρα τις απέρριψε. Η αιτία δεν είναι ότι αρνείται γενικά τη συνεργασία με την Τουρκία. Το αντίθετο, μάλιστα. Είναι σ' όλους προφανές, άλλωστε, πως οι ροές προς την Ευρώπη εξαρτώνται σε καθοριστικό βαθμό από την πολιτική βούληση της Άγκυρας.
Αυτό που δικαιολογημένα φοβάται η Αθήνα είναι ότι στο όνομα των κοινών ναυτικών περιπολιών, τα τουρκικά σκάφη θα εισέρχονται στα ελληνικά χωρικά ύδατα. Αυτό δεν θα είχε ιδιαίτερη σημασία εάν δεν υπήρχαν εδώ και δεκαετίες ανοικτές στο τραπέζι οι μονομερείς τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο. Πολύ δικαιολογημένα, λοιπόν, η κυβέρνηση Τσίπρα δεν θέλει να δημιουργηθεί ένα προηγούμενο, το οποίο κατά πάσα πιθανότητα θα χρησιμοποιήσει η Άγκυρα για να προωθήσει τις επεκτατικές διεκδικήσεις της.
Ανεξαρτήτως, όμως, των ελληνικών φόβων, η πρόταση για κοινές ελληνοτουρκικές ναυτικές περιπολίες δεν μπορεί από επιχειρησιακής απόψεως να συμβάλει στην αποτελεσματική ανάσχεση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. Η μέθοδος που εφαρμόζουν οι Τούρκοι διακινητές στο Αιγαίο είναι η εξής: επιλέγουν λιμανάκια στις μικρασιατικές ακτές, τα οποία απέχουν λίγα μίλια από τα απέναντι ελληνικά νησιά, ώστε μεταξύ των ελληνικών και των τουρκικών χωρικών υδάτων να μην παρεμβάλλονται διεθνή ύδατα. Σ' αυτά τα λιμανάκια επιβιβάζουν σε φουσκωτά ή παλιά πλοιάρια ένα πλήθος προσφύγων και παράνομων μεταναστών και τους στέλνουν στα ελληνικά νησιά.
Εάν τα πλοιάρια δεν εντοπισθούν από το Λιμενικό φθάνουν ανενόχλητοι στα νησιά. Εάν εντοπισθούν, το σκάφος του Λιμενικού δεν μπορεί να εισέλθει στα τουρκικά χωρικά ύδατα για να εμποδίσει την παράνομη είσοδο. Είναι υποχρεωμένο να κινείται στο όριο της μέσης γραμμής. Όταν, όμως, το πλοιάριο φθάνει στο νοητό θαλάσσιο σύνορο, οι πρόσφυγες/μετανάστες το τρυπάνε, γεγονός που υποχρεώνει τους Έλληνες λιμενικούς να μετατρέψουν την επιχείρηση ανάσχεσης σε επιχείρηση διάσωσης.
Από την παραπάνω περιγραφή προκύπτει αβίαστα ότι το πρόβλημα θα λυθεί μόνο εάν εμποδισθεί η επιβίβαση προσφύγων/μεταναστών και η αναχώρηση των δουλεμπορικών πλοιαρίων. Αυτό πρακτικά σημαίνει χερσαία και ναυτική επιτήρηση των μικρασιατικών ακτών. Οι ελληνικές και ευρωπαϊκές υπηρεσίες γνωρίζουν επακριβώς και τα στέκια των διακινητών και τα σημεία συγκέντρωσης των προσφύγων/μεταναστών και τα λιμανάκια από τα οποία ξεκινούν τα πλοιάρια.
Προφανώς, η Άγκυρα γνωρίζει ακόμα περισσότερα. Δεν έχει, όμως, την πολιτική βούληση να εμποδίσει τις ροές. Για την ακρίβεια, οι αρμόδιες τουρκικές αρχές όχι μόνο κάνουν τα στραβά μάτια, αλλά και ατύπως συνεργάζονται και διευκολύνουν τους διακινητές.
Εάν, λοιπόν, η ΕΕ θέλει να λύσει πραγματικά το πρόβλημα είναι να πιέσει την Άγκυρα για κοινές χερσαίες και ναυτικές περιπολίες της τουρκικής αστυνομίας και ακτοφυλακής με την FRONTEX (ευρωπαϊκή υπηρεσία για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων) εντός της τουρκικής επικράτειας. Εάν, μάλιστα, χρειάζονται ενίσχυση, η Αθήνα δεν θα έχει αντίρρηση να στείλει σκάφη του Λιμενικού να συμμετέχουν στις κοινές περιπολίες εντός πάντα της τουρκικής επικράτειας και με αποστολή να εμποδίζουν τον απόπλου των δουλεμπορικών πλοιαρίων.
Αφού είναι έτσι τα πράγματα, γιατί το Βερολίνο και ο Γιούνκερ ασκούν πιέσεις στην Αθήνα για την πραγματοποίηση ελληνοτουρκικών περιπολιών στο Αιγαίο; Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, ο λόγος δεν έχει να κάνει με μία έστω λανθασμένη επιχειρησιακή αντίληψη για τη φύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων. Έχουν συνείδηση ότι οι κοινές περιπολίες είναι ένα δώρο προς την Τουρκία και θέλουν να το συμπεριλάβουν ατύπως στο πακέτο των ανταλλαγμάτων για να κρατήσει το κύμα των προσφύγων/μεταναστών στο έδαφός της, προσφέροντάς τους νομική δυνατότητα παραμονής.
Επισήμως, στο πακέτο περιλαμβάνονται τα εξής:
∙ Πρώτον, οικονομική βοήθεια, η οποία δεν έχει ακόμα καθορισθεί, αλλά εκτιμάται πως τελικώς θα κινηθεί γύρω στα τρία δισ ευρώ.
∙ Δεύτερον, επιτάχυνση της διαδικασίας κατάργησης της βίζας για τους Τούρκους πολίτες που επιθυμούν να ταξιδέψουν στην ΕΕ.
∙ Τρίτον, χαρακτηρισμό της Τουρκίας ως χώρα ασφαλούς προέλευσης. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η ΕΕ δεν θα δίνει εύκολα άσυλο σε διωκόμενους Κούρδους.
∙ Τέταρτον, ξεπάγωμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με άνοιγμα πέντε κεφαλαίων. Το ζήτημα αυτό αφορά την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία έχει με άσκηση βέτο παγώσει ορισμένα κεφάλαια, επειδή η Τουρκία δεν ανοίγει τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά της στα κυπριακά πλοία και αεροπλάνα στο πλαίσιο της συμφωνίας για τελωνειακή ένωση της Τουρκίας με την ΕΕ. Η Λευκωσία, μάλιστα, φοβάται πως θα βρεθεί στη μέγγενη σχετικών ευρωπαϊκών πιέσεων για να άρει το βέτο της, χωρίς η Άγκυρα να κάνει βήμα πίσω.
Είναι αληθές ότι η Τουρκία σηκώνει μεγάλο βάρος. Στο έδαφός της βρίσκονται περίπου δύο εκατομμύρια κυρίως πρόσφυγες από τη Συρία. Άλλοι τόσοι βρίσκονται στον Λίβανο και στην Ιορδανία. Οι περισσότεροι εξ αυτών ανέμεναν υπομονετικά τις σκληρές συνθήκες των πρόχειρων καταυλισμών, ελπίζοντας ότι ο πόλεμος θα τελείωνε γρήγορα και θα επέστρεφαν στις εστίες τους.
Ο πόλεμος, όμως, συνεχίζεται αμείωτος, γεγονός που εξωθεί ολοένα και περισσότερους να αποφασίσουν το επικίνδυνο ταξίδι προς την Ευρώπη. Αυτός είναι ο λόγος που υποχρέωσε τη σύνοδο κορυφής να ασχοληθεί με την ουσία του πολέμου στη Συρία. Για την ακρίβεια την υποχρέωσε και η δυναμική ρωσική στρατιωτική παρέμβαση. Εάν δεν λυθεί το Συριακό, το κύμα του 2015 θα ωχριά μπροστά στο κύμα του 2016.
Ένας δεύτερος λόγος που οι πρόσφυγες εξωθούνται να πάρουν τον επικίνδυνο δρόμο προς την Ευρώπη είναι οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης στους καταυλισμούς. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, η ΕΕ, ενώ έχει υποσχεθεί οικονομική βοήθεια στην Ιορδανία, τον Λίβανο και την Τουρκία που με δικό τους κόστος φιλοξενούν μεγάλους αριθμούς προσφύγων, στην πράξη κάνει πολύ λίγα.
Την ευρωπαϊκή αναξιοπιστία επισήμανε και η γερμανική εφημερίδα Die Welt, η οποία αναφέρει χαρακτηριστικά ότι ενώ η Ευρώπη είχε υποσχεθεί σε αφρικανικές χώρες για να συγκρατήσουν το κύμα παράνομης μετανάστευσης οικονομική βοήθεια 1,8 δισ ευρώ, τελικώς τους έδωσε μόνο 24,3 εκατ! Από αυτά, μάλιστα, τα 8,9 εκατ δόθηκαν από τη Νορβηγία και την Ελβετία που δεν είναι μέλη της ΕΕ. Είναι ενδεικτικό ότι η Γερμανία, η Γαλλία και η Βρετανία δεν πρόσφεραν απολύτως τίποτα.
Το 2015 είχαμε μία εκτόξευση του αριθμού των προσφύγων και παράνομων μεταναστών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της FRONTEX, το εννεάμηνο Ιανουάριος-Σεπτέμβριος εισήλθαν στην ΕΕ 710.000 (τον Αύγουστο 190.000 και τον Σεπτέμβριο 170.000), ενώ ολόκληρο το 2014 εισήλθαν 282.000. Μέσω Ιταλίας το εννεάμηνο εισήλθαν 129.000, ενώ μόνο μέσω της Λέσβου 350.000!
Παρόλα αυτά, η Ελλάδα δεν λαμβάνει αντίστοιχη του βάρους που σηκώνει οικονομική και άλλη βοήθεια. Σύμφωνα με κοινοτική πηγή, ο αρμόδιος επίτροπος Αβραμόπουλος δεν κατάφερε να παίξει τον ρόλο που θεσμικά του αντιστοιχεί και στη διαμόρφωση των προτάσεων της Κομισιόν, αλλά και στην αποτελεσματική προώθηση θεμιτών και απολύτως δικαιολογημένων ελληνικών αιτημάτων. Κατά τα άλλα είναι κινητικός όσον αφορά τις δημόσιες εμφανίσεις. Αυτές τις ημέρες ταξίδεψε στη Λέσβο με τον υπουργό Εξωτερικών του Λουξεμβούργου Άσελμπορν για τα εγκαίνια του πρώτου σταθμού ταυτοποίησης και καταγραφής (hot spot).
Η πολιτική της πρώην αρμόδιας αναπληρωτή υπουργού Τασίας Χριστοδουλοπούλου καλλιέργησε ένα κλίμα που διευκόλυνε την εισροή προσφύγων/μεταναστών στην Ελλάδα. Δεν είναι, όμως, αυτή που προκάλεσε το κύμα. Στην πραγματικότητα, ο μη ορατός τερματισμός του πολέμου στη Συρία μετατρέπει τους πρόσφυγες σε παράνομους οικονομικούς μετανάστες, με την εξής έννοια: ενώ δεν κινδυνεύουν στην Τουρκία, στην Ιορδανία και στον Λίβανο, όπου έχουν καταφύγει, τελικώς αποφασίζουν να πάρουν τον επικίνδυνο δρόμο προς την Ευρώπη με την προσδοκία μίας καλύτερης ζωής.
Η διάκριση, άλλωστε, μεταξύ πολεμικού πρόσφυγα και παράνομου μετανάστη είναι από δυσχερής έως αδύνατη. Το ίδιο ισχύει και για τους Αφγανούς, τους Ιρακινούς, τους Σομαλούς κ.α. Σε χώρες όπως η Συρία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ, η Σομαλία κ.α λαμβάνουν χώρα αιματηρές συγκρούσεις που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια ενός μεγαλύτερου ή μικρότερου αριθμού κατοίκων. Πώς μπορεί, όμως, να πει κανείς με βεβαιότητα ότι ένας Σύρος, ένας Αφγανός, ένας Ιρακινός ή ένας Σομαλός που εισέρχεται παράνομα στην ΕΕ είναι πρόσφυγας ή μετανάστης;
Δεν πρόκειται απλώς και μόνο για ζήτημα νομικού ορισμού. Πρόκειται για κρίσιμο πολιτικό ζήτημα. Εάν όποιος προέρχεται από χώρα, στην οποία λαμβάνουν χώρα πολεμικές συγκρούσεις, χαρακτηρίζεται πρόσφυγας, τότε η Ευρώπη θα πρέπει δυνάμει να είναι έτοιμη να προσφέρει άδεια εγκατάστασης και προστασία σε δεκάδες εκατομμύρια.
Είναι προφανές ότι αυτό δεν μπορεί να συμβεί. Ούτε η ΕΕ το αντέχει, ούτε οι Ευρωπαίοι είναι διατεθειμένοι να σηκώσουν τέτοιο βάρος. Τα γεγονότα αποδεικνύουν ότι οι ρητορικές κορώνες περί αλληλεγγύης είναι αβαθείς όσον αφορά το πραγματικό αντίκρισμά τους και η συγκίνηση από τους δραματικούς θανάτους προσφύγων/μεταναστών περιστασιακή.
Στην ΕΕ έγινε μεγάλος καυγάς για να συμφωνηθεί η αναλογική κατανομή μόλις 120.000 προσφύγων, τη στιγμή που έχει ήδη συρρεύσει πολλαπλάσιο πλήθος. Και όλα αυτά, όταν ακόμα και η πιο μετριοπαθής εκτίμηση είναι πως το 2016 το προσφυγικό/μεταναστευτικό κύμα θα είναι πολύ μεγαλύτερο από το αντίστοιχο του 2015.
Δεν είναι μόνο οι χώρες της πρώην Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες κατά κανόνα αποδεικνύονται απρόθυμες να δεχθούν στην επικράτειά τους ακόμα και μικρούς αριθμούς προσφύγων. Η Βρετανία κλείνει τις πόρτες της, ενώ απροθυμία εκδηλώνεται και από χώρες που αρχικά είχαν δείξει άλλη πρόθεση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Γερμανία.
Η δημοτικότητα της Μέρκελ δοκιμάζεται από την επιλογή της να δεχθεί μαζικά πρόσφυγες. Η επιλογή της δεν οφείλεται μόνο σε μία θέση αρχής, στην αλληλεγγύη σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη προστασίας. Οφείλεται και στην ανάγκη που έχει η γερμανική βιομηχανία για φθηνά εργατικά χέρια. Το δήλωσε ευθέως πριν λίγες εβδομάδες ο πρόεδρος των Γερμανών βιομηχάνων, ο οποίος καλωσόρισε πρόσφυγες και μετανάστες.
Από την άλλη πλευρά, όμως, μεγάλα τμήματα των Χριστιανοδημοκρατών, με πρωταγωνιστές του Χριστανοκοινωνιστές της Βαυαρίας, αντιδρούν στη μαζική εισδοχή μουσουλμάνων. Θέτουν σε δεύτερη μοίρα την οικονομική σκοπιμότητα, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι η πολιτική της Μέρκελ θα αλλοιώσει την πολιτισμική ταυτότητα της Γερμανίας και ευρύτερα της Ευρώπης.
Είναι ένα επιχείρημα που βρίσκει ολοένα και μεγαλύτερη απήχηση στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, γεγονός που διευρύνει τα ακροατήρια των ξενοφοβικών κομμάτων σ' όλη τη Γηραιά Ήπειρο. Σύμφωνα με τελευταία δημοσκόπηση, μόνο το 19% των Γερμανών συμφωνούν η χώρα τους να δεχθεί πρόσθετους πρόσφυγες. Τον περασμένο μήνα το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 28%.
Αντιμέτωπο με ένα πρόβλημα που δεν προέκυψε σαν κεραυνός εν αιθρία, το ευρωιερατείο ουσιαστικά καταφεύγει σε ημίμετρα. Έχει δίκιο ο Τσίπρας που, σχολιάζοντας τις αποφάσεις της συνόδου κορυφής αυτή την εβδομάδα, δήλωσε ότι ναι μεν η ΕΕ κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά με ρυθμό χελώνας. Η δρομολόγηση της αναθεώρησης της συνθήκης του Δουβλίνου, η ενίσχυση της FRONTEX και η προοπτική ίδρυσης ευρωπαϊκής ακτοφυλακής, καθώς και η συνεργασία με την Τουρκία είναι θετικά βήματα, αλλά δεν επαρκούν.
Η Αθήνα συμβάλλει με το παραπάνω. Έχει δεχθεί να δημιουργηθούν στη Λέσβο, στη Χίο, στην Κω, στη Σάμο και στη Λέρο hot spots. Ο Έλληνας πρωθυπουργός, ωστόσο, ήταν ξεκάθαρος όσον αφορά την ανάγκη το κέντρο βάρους της ευρωπαϊκής πολιτικής για το πρόβλημα να μετατοπισθεί προς την Τουρκία. Εκεί πρέπει να ιδρυθούν τα hot spots και από εκεί πρέπει να διοχετεύονται στην Ευρώπη όσοι πραγματικά δικαιούνται προστασία, χωρίς να θαλλασοπνίγονται στο Αιγαίο.
Το ελληνικό επιχείρημα είναι από κάθε άποψη πολύ ισχυρό, αλλά αυτή την περίοδο το παιχνίδι στην ΕΕ δεν παίζεται με όρους ορθολογισμού και αποτελεσματικότητας. Στην πραγματικότητα, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, τόσο η Κομισιόν όσο και η Μέρκελ που θα επισκεφθεί την Άγκυρα, προσπαθούν να προσφέρουν ανταλλάγματα στην Τουρκία για να απαλλάξει τους Ευρωπαίους από το πρόβλημα. Στο πλαίσιο αυτό επιδιώκουν να της προσφέρουν και το δώρο των κοινών ελληνοτουρκικών περιπολιών, στο οποίο ήδη αναφερθήκαμε.
Ενδεικτικό της νοοτροπίας να πετάξουν σε άλλους το πρόβλημα είναι το ρεπορτάζ του γερμανικού WirtschaftsWoche. Σύμφωνα με αυτό, το Βερολίνο είναι διατεθειμένο να αποδεχθεί χαλάρωση των όρων του 3ου Μνημονίου εάν η Ελλάδα δεχθεί να κρατήσει στην επικράτειά της μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων/μεταναστών από τον υπέρογκο που ήδη φιλοξενεί. Δεν πρόκειται ακόμα για επίσημη πρόταση, αλλά, όπως συχνά συμβαίνει, πριν τέτοιες προτάσεις τεθούν στο τραπέζι διοχετεύονται στα Μέσα για να μετρηθούν αντιδράσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου