Η σημερινή κρίση των αξιών και η οικονομία

Αν οι άνθρωποι νομίζουν ότι η σημερινή παγκόσμια οικονομική κρίση είναι πραγματικά οικονομική, τότε κάνουν λάθος. Πίσω από όλες τις κρίσεις, εκτός από τις φυσικές, αλλά και τότε ακόμη υπό όρους, υπάρχει μία κρίση αξιών.

Η τωρινή οικονομική κρίση δεν έγινε ξαφνικά. Προετοιμαζόταν επί πολλά χρόνια και βοηθήθηκε από όλους, όχι μόνον από τους ισχυρούς. Οι άνθρωποι, βυθισμένοι στην ανάπτυξη και τις προσδοκίες υλικής ευημερίας, δεν παρατήρησαν - και δεν ενδιαφερόντουσαν καν γι’ αυτό - ότι προετοιμαζόταν το οικοδόμημα της ασύδοτης κερδοσκοπίας που οδήγησε τα πράγματα σε αυτή την κατάσταση. Αλλά, και να το ήξεραν, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα το απέτρεπαν, εφόσον από αυτό είχαν να κερδίσουν πρόσκαιρα και υπήρχε η ελπίδα ότι η κρίση θα ξεσπούσε σε άλλη γενιά.

Αυτή η κρίση των αξιών υπόκειται όλης της ελλειμματικής κοινωνικής λειτουργίας και μπορεί να αναφέρεται συχνά, αλλά οι συχνές της αναφορές σχετίζονται συνήθως είτε με απλές καταθλιπτικές διαπιστώσεις είτε με νοσταλγική επιστροφή στους «παλιούς καλούς καιρούς». Η μεν απλή διαπίστωση καθηλώνει τον άνθρωπο στο παρόν με την ψευδή επίγνωση ότι δεν είναι κύριος του εαυτού του, η δε νοσταλγικότητα οδηγεί σε λήθη το ότι, παρά τα θετικά τους σημεία, οι λεγόμενοι παλιοί καλοί καιροί είναι αυτοί που με τα δικά τους αρνητικά στοιχεία προετοίμασαν το παρόν μας, με κυρίαρχο παράδειγμα την επιθυμία για υλική ευημερία που υπερείχε κάθε άλλης επιθυμίας.

Αρχικά, η υλική ευημερία είναι αναγκαία σ’ εκείνο τον βαθμό που είναι αναγκαίος για τη βιοτική ασφάλεια αλλά και για την συνειδησιακή εξέλιξη του ανθρώπου, π.χ. μόρφωση, αίσθηση ομορφιάς κτλ.

Όμως δεν συμβαίνει μόνον αυτό, η υλική ευημερία εξετράπη του στόχου της και ειδικά η εξελικτική ή πνευματική ασφάλεια υποκαταστάθηκε από άλλους επιθυμητούς στόχους όπως κοινωνική αποδοχή, σεξουαλική επιτυχία και ικανοποίηση που αναπόφευκτα εμπεριέχουν και την απληστία. Αν όμως κανείς το δει από μια πιο εσωτερική οπτική γωνία θα διαβλέψει ότι και αυτά με τον τρόπο που γίνονται αντιληπτά είναι στοιχεία «υλικής» ευημερίας, γιατί εκφράζονται αποκλειστικά στο πεδίο των φαινομένων, δηλαδή στο πεδίο των αποτελεσμάτων και δεν συνδέονται καθόλου με την εσωτερικότητα του ανθρώπου, την ενδελέχειά του. Αποτελούν ειδωλικές καθηλώσεις ή ταυτίσεις του ανθρώπου με τα φαινόμενα. Αυτά καθαυτά δεν αποτελούν αρνητικότητες, αλλά απαιτείται μία ολότελα διαφορετική αντίληψη, για να απαλλαγούν από αυτό το βάρος της ειδωλοποίησης του ανθρώπου που τα στρεβλώνει.

Σε αυτό το σημείο είναι που έχουμε αποτύχει σαν άνθρωποι, να σταθούμε στοχαστικά σε επίπεδο νοημάτων, να διερευνήσουμε τις συνδετικές και διαφοροποιητικές γραμμές ανάμεσα στην επιθυμία, το αποτέλεσμα και το νόημα όπως εμείς το αντιλαμβανόμαστε ιδανικά. Αυτή η άρνηση αυτογνωσίας κατά ένα μέρος οφείλεται και στη βιασύνη του ανθρώπου να περάσει τη ζωή του όσο το δυνατόν πιο ικανοποιητικά, επειδή το τέλος της είναι αναπόφευκτο και αυτό είναι μία επώδυνη αλήθεια που δύσκολα μπορούμε να αντιμετωπίσουμε.

Ιωάννα Μουτσοπούλου

Μέλος της ΜΚΟ Σόλων - (solon.org.gr)

Φωτογραφία: Γιάννης Ζήσης

Αντικλείδι , http://antikleidi.com