Στις περιόδους κρίσης, αδιεξόδου και παρακμής ηγέτης είναι μόνον ο ίδιος ο λαός

Νέα Πολιτική

του Νίκου Αλικάκου

Ο Σωκράτης, σε έναν διάλογό του με κάποιον άγνωστο στρατηγό περί της πρώτης και κυριωτάτης αρετής ενός αρχηγού, κατέληγε: «και ούτως εξετάζων ποία είναι η αρετή του αγαθού ηγεμόνος αφήρει μεν τας άλλας αρετάς αυτού , κατέλειπε και δε εις αυτόν μόνο τούτο, να καθιστά ευδαίμονας εκείνους, των οποίων άρχει.» (Ξενοφώντος Απομνημονεύματα – Βιβλ. Γ΄, Κεφ 2^ο).

Οι περισσότεροι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι και ιστορικοί (Ηρόδοτος, Πλάτων, Ξενοφών, Αριστοτέλης, Πλούταρχος, Θουκυδίδης κ.ά.) ασχολήθηκαν με το ζήτημα των αρετών του ηγέτη. Συνήθως του στρατιωτικού ηγέτη, μια και η πολεμική δράση ήταν διαρκής και σχεδόν καθημερινή εκδήλωση των κοινωνιών της εποχής τους. Παρακάμπτοντας το κλασσικό δίλημμα αν οι ηγέτες ή οι λαοί δημιουργούν την ιστορία, μια σύντομη αναφορά στις σκέψεις τους θα ήταν χρήσιμη ως εισαγωγή στον προβληματισμό τι είδους ηγέτη χρειάζεται σήμερα η Ελλάς.

Ο Σωκράτης κατέληγε ότι ο άριστος ηγέτης είναι ο ωφέλιμος ηγέτης. Έθετε σε δεύτερη μοίρα κάθε άλλη αρετή, από τις αναρίθμητες που μπορούσε να παραθέσει κανείς. « Και πράγματι εκλέγεται ο βασιλεύς, ουχί ίνα επιμελήται καλώς μόνον τα του οίκου του αλλά ίνα και οι εκλέξαντες αυτόν ευτυχώσιν ένεκεν αυτού».

Ομοίως ο Αριστοτέλης έθετε ως ύψιστο αγαθό του ανθρώπου την ευδαιμονία (ασφαλώς με την αρχαιοελληνική σημασία της και όχι με την σύγχρονη) και επομένως η αποστολή της πολιτείας είναι η ευημερία των πολιτών (Αριστοτέλους, Ηθικά Νικομάχεια). Ο ίδιος έδινε και την απάντηση στο ερώτημα πώς αποκτάται η ευδαιμονία. Δια της ασκήσεως της αρετής. Και διατύπωσε τους διάσημους κανόνες της αριστοτελικής μεσότητος για κάθε αρετή.

 Ο Ηρόδοτος, σχολιάζων την αγωγή των Σπαρτιατών (Βιβλ. Ζ΄ 104), διαπιστώνει ότι «εις τον αγώνα ανδρός προς άνδρα είναι κατώτεροι αλλά συντεταγμένοι, είναι οι ανδρειώτατοι στρατιώτες του κόσμου ! Διότι αν και ελεύθεροι υπακούουν εις τον δεσπότην και εις παν ότι ούτος κελεύει». Και ο παρατηρητικός και διαχρονικός Ηρόδοτος, όπως είναι όλοι οι αρχαίοι διανοητές, συνεχίζει: « Όταν αρχηγός τις ηγήται ανδρών εμπνεομένων υπό τοιούτων συναισθημάτων δεν έχει παρά να διατάσσει δια να τον υπακούουν. Αλλά όταν τις έχη να κάμη με πολίτας, οι οποίοι ως εκ της δημοκρατικής ανατροφής των φαντάζονται ότι έχουν απεριόριστον ελευθερίαν, οφείλει να γνωρίζη επαρκώς να επιδρά εις την ψυχήν των ώστε να θέλουν να υπακούουν».

Οι αρχαίοι μας πρόγονοι λοιπόν, σύμφωνα με την ορθολογιστική σκέψη που τους διέκρινε, έθεταν ως κύριο χαρακτηριστικό του άριστου ηγέτου την ωφέλεια που μπορούσε να προσφέρει. Δεν έχει σημασία κάθε άλλη πνευματική, ψυχική ή ηθική αρετή και πλεονέκτημα της προσωπικότητος του ηγέτου, η ευφυΐα, η γνώση , η εντιμότητα, η ειλικρίνεια, η οξυδέρκεια, η ικανότητα ειρηνικής επίλυσης των συγκρούσεων ακόμη και ο υπέρτατος μέχρι θυσίας πατριωτισμός, αν δεν μπορεί ο ηγέτης με αυτά να καθίσταται ωφέλιμος εις εκείνους τους οποίους άρχει.

Είναι λογικό, όταν κανείς αναζητεί τα χαρακτηριστικά του ηγέτη, να ανατρέχει στις μεγάλες ηγετικές προσωπικότητες του παρελθόντος. Η διεθνής αλλά και η ελληνική ιστορία μάς παραθέτουν άπειρα παραδείγματα. Ωστόσο, θα πρέπει να παρατηρήσει κανείς ότι, όσοι από αυτούς κατόρθωσαν να διαδραματίσουν ξεχωριστό ρόλο, είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Την διατιθέμενη δύναμη. Την ισχύ της κάθε εποχής. Είτε των όπλων είτε του λαού είτε των ξένων δυνάμεων είτε ακόμη του χρήματος. Χωρίς αυτήν είναι καταδικασμένη κάθε καλοπροαίρετη προσπάθεια κάθε ικανής και άξιας ηγετικής φυσιογνωμίας να προσφέρει υπηρεσίες στον Λαό και στην Πατρίδα. Όσοι επιμένουν, δεν επιτυγχάνουν τίποτε άλλο, με τους αγώνες τους, παρά να εξωτερικεύουν την φλόγα της φιλοπατρίας που πυρπολεί τον εσωτερικό τους κόσμο.

Είναι κοινή διαπίστωση πως το νέο ελληνικό κράτος, κάτω από τις συνθήκες που ιδρύθηκε, μετά από την υπεράνθρωπη προσπάθεια της Ελληνικής Επαναστάσεως, βρίσκεται υπό τον απόλυτο έλεγχο των ξένων δυνάμεων. Εξαρτημένο και συχνά υποτελές. Η εξάρτηση αυτή είναι η κυριώτερη αιτία σχεδόν όλων των δεινών της Ελλάδος. Διότι οι εθνικές δυνάμεις της Χώρας δεν μπορούν να δράσουν ελεύθερα και δημιουργικά προς όφελος της Πατρίδος. Όλοι οι σημαντικοί ηγέτες των τελευταίων 200 ετών που κυβέρνησαν την χώρα υπήρξαν ελεγχόμενοι, εξαρτώμενοι και καθοδηγούμενοι από τις ξένες κυβερνήσεις. Οι λίγες περιπτώσεις ηγετών σε όλον τον ελληνικό χώρο, κυπριακό και ελλαδικό μέχρι πρόσφατα, που όρθωσαν το πατριωτικό ανάστημά τους και πρόταξαν το εθνικό συμφέρον, πλήρωσαν ή κινδύνευσαν να πληρώσουν με την ζωή τους.

 Και έτσι ο άριστος πολιτικός ηγέτης στην σύγχρονη Ελλάδα, σε μια σύνθεση των παραπάνω, φαίνεται να ισορροπεί στα χαρακτηριστικά του ενάρετου, του ωφέλιμου, του ισχυρού, του δημοκρατικού αλλά συγχρόνως και του ελεγχόμενου. Ο συνδυασμός μοιάζει τόσο περίπλοκος, που μάλλον είναι αδύνατη η αναζήτηση και η εξεύρεση ενός τέτοιου ιδανικού ηγέτη που θα εγγυάτο την ασφάλεια, την ευημερία και το μέλλον του Λαού μας στο πλαίσιο ενός δημοκρατικού πολιτεύματος. Οι λαϊκές μάζες, βεβαίως, θα αναζητούν πάντοτε τον ηγέτη στον οποίο θα εναποθέσουν τις δικές τους ευθύνες αλλά και θα αναμένουν από αυτόν την ανέξοδη σωτηρία τους.

Είναι πέρα από κάθε αμφιβολία ότι η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών ανέδειξε την γενικευμένη παρακμή της ελληνικής κοινωνίας και του κράτους ολοκλήρου σε όλα τα επίπεδα. Την κύρια ευθύνη ασφαλώς έχει το μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα εξουσίας. Από τα έτη 2010 -2011, όταν η χώρα βρέθηκε στον στρόβιλο του μνημονίου, έγινε αισθητή μια «επαναστατική» τάση να διαρρέει στην μεγάλη πλειοψηφία των λαϊκών στρωμάτων, με κορύφωση τον Ιούνιο του 2011, όταν κάθε απόγευμα συναθροιζόταν ένα πλήθος εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών στην Πλατεία Συντάγματος. Διεφάνη προς στιγμήν μια πιθανή δυνατότητα ανατροπής του ένοχου πολιτικού συστήματος. Ενεργοποιήθηκαν πολιτικά δυνάμεις γεννημένες από αυθόρμητες κινήσεις πολιτών και ρίφθηκαν στις εκλογικές μάχες που ακολούθησαν. Όμως χωρίς αποτέλεσμα. Το πολιτικό σύστημα, παρά τους τριγμούς που υπέστη, άντεξε. Και όχι μόνον άντεξε αλλά ήδη δημιουργεί τις προϋποθέσεις δικαίωσης και επιστροφής του. Καλά διασφαλισμένο συνταγματικά και νομικά, διαπλεκόμενο με τα δημοσιογραφικά και οικονομικά συμφέροντα, έχει δημιουργήσει ένα αφανές αλλά απροσπέλαστο τείχος προστασίας του, που καμμιά δημοκρατική λαϊκή δύναμη δεν μπορεί να διεμβολίσει. Ενώ θα έπρεπε να τιμωρηθούν σκληρά όσοι ευθύνονται για τον σημερινό ξεπεσμό, ακόμη και πέραν των ορίων της «δίκαιης» τιμωρίας, αντιθέτως διατηρούν τα κεκτημένα τους με προκλητικό τρόπο. Το νομοτελειακό αυτό λαϊκό αίτημα δεν βρίσκει την ικανοποίηση του.

Δεν μπορεί να υπάρξει ελπιδοφόρο ξημέρωμα για τον Ελληνικό Λαό αν προηγουμένως δεν ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς του με τους ενόχους. Αλλά, όμως, κάθε τέτοια ευχή και ελπίδα απομακρύνεται διαρκώς με την πάροδο του χρόνου. Η κατάσταση εν τέλει ευνοεί την συνέχιση όλων των αμαρτωλών δομών εξουσίας για άγνωστο αλλά μακρύ χρονικό διάστημα.

Ο σημερινός Ελληνικός Λαός, γονατισμένος από τις συνέπειες της άφρονης δανειστικής μεταπολιτευτικής πολιτικής που ασκήθηκε αλλά και από την ληστεία του δημοσίου που επιμελώς και ατιμώρητα συντελέστηκε, βρίσκεται σε βαθιά σύγχυση. Φτωχός, καταχρεωμένος, διακατεχόμενος από σύνδρομα, φοβικός, εσωστρεφής, δειλός, αδρανής, αναζητά τον από μηχανής ηγέτη του. Δεν είναι και λίγοι εκείνοι που είναι έτοιμοι να πιστέψουν στους «τιμωρούς» των ταγμάτων εφόδου ή στον μεσσία που αιφνιδίως και χαρμόσυνα κομίζει από την ανατολή τον ξεχασμένο θησαυρό των 600 δις δολλαρίων και έτσι επιτέλους όλα τα βάσανά τους θα λυθούν. Αλλά τα νομιζόμενα τάγματα εφόδου δεν είναι τίποτα άλλο παρά η αντανάκλαση της ψυχασθένειας και της απόγνωσης του περιθωρίου της ελληνικής κοινωνίας και ο θησαυρός δεν υπάρχει. Και ο ηγέτης, φευ, δεν θα φανεί!

Δεν απομένει παρά να αναζητήσει ο Λαός τις δημιουργικές του δυνάμεις και πάνω σ’ αυτές να ελπίσει. Αλλά ποιές δυνάμεις είναι αυτές; Σε κάθε Λαό, σε όλη την διαδρομή της ιστορίας, η πλέον δημιουργική του δύναμη στην οποία μπορεί να ελπίσει είναι η νεολαία του. Ποια όμως είναι η σημερινή ελληνική νεολαία; Ας μην παραθέσουμε πολλά. Όλοι γνωρίζουμε. Ίσως ένα χαρακτηριστικό κριτήριο για να κρίνει κανείς τους σημερινούς Έλληνες νέους και νέες είναι μια συνήθης μετακίνηση με το Μετρό της Αθήνας. Δεν θα είναι δύσκολο σε έναν επιβάτη να συναντήσει την εικόνα των κατειλημμένων καθισμάτων από νέους και νέες βυθισμένους στα ακουστικά τους ή στα κινητά τους με πλήρη αδιαφορία στην εμφάνιση ενός ορθίου ηλικιωμένου ή ανήμπορου ατόμου. Μια νεολαία που διδάχθηκε να θεωρεί υποχρέωσή της να συμμερίζεται την ανάγκη του άλλου μόνο όταν έχει προσωπικό συμφέρον δεν μπορεί να αποτελεί ελπίδα για τον Λαό.

Αν, ακόμη, επισκεφθεί κανείς μια οποιαδήποτε καθημερινή μεσημέρι την μεγαλύτερη πόλη της κεντρικής Ελλάδος αλλά και κέντρο της μεγαλύτερης πεδιάδας της Χώρας που μπορεί να δώσει εργασία, θα εκπλαγεί από το γιορταστικό κλίμα που επικρατεί. Χιλιάδες νέοι απλωμένοι στις καφετέριες συνθέτουν ένα σμάρι άνεργων και άεργων, απέλπιδων σπουδαστών και συστηματικών αργόσχολων, λίγα μόλις χιλιόμετρα μακριά από τους τόπους της πρωτογενούς παραγωγής.

Την πράγματι μελαγχολική εικόνα επιτείνει το χειρότερο. Υπάρχουν πολλοί που καμαρώνουν για το « γλεντζέδικο» ύφος της πόλης! Αυτή η νεολαία ατυχώς δεν θα μπορέσει να αποτελέσει ποτέ την πολυπόθητη δημιουργική δύναμη.

Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια περίσσεψε ο διαπιστωτικός και καταγγελτικός λόγος. Δεν έλειψαν βέβαια και οι προτάσεις. Πρωτότυπες, ρηξικέλευθες αλλά και εφαρμόσιμες. Ξεκινώντας από την ψήφιση ενός νέου συντάγματος από μια αναθεωρητική ή – ακόμη πιο προωθημένο – μια συντακτική βουλή, την κατάργηση των υφισταμένων κομμάτων εξουσίας, την αλλαγή του πολιτεύματος και την αναμόρφωση του πολιτικού συστήματος έως την καθιέρωση ενός απλού και δίκαιου φορολογικού συστήματος. Μερικές από τις προτάσεις αυτές επανέλαβαν ψελλίζοντας τα κόμματα, με διάφορα βαρύγδουπα κείμενα « σημείων». «18 σημεία για την οικονομία», «31 σημεία για το νέο σύνταγμα» κ.ο.κ. Πάντοτε σε προεκλογικό χρόνο και ακολούθως η γνωστή σιωπή.

Οι σημερινοί Έλληνες βρισκόμαστε σε μια πραγματικότητα ζόφου. Τραγικό αδιέξοδο και δυσοίωνο το μέλλον. Οι μόνοι που μπορούμε κάτι να κάνουμε για τον τόπο μας είμαστε εμείς οι ίδιοι. Ο κάθε συνειδητοποιημένος πολίτης και οικογενειάρχης, μέσα στον περιορισμένο κύκλο του περιβάλλοντός του και της δράσης του, να σκεφθεί και να ενεργήσει πατριωτικά.

Πρώτον: Να συγκρατήσει τα παιδιά του να μη φύγουν στο εξωτερικό. Η ελληνική νεολαία, όποια και αν είναι σήμερα αυτή, τα παιδιά του Λαού, πρέπει να μείνουν στον τόπο τους και να μοιρασθούν την τύχη των- έστω υπευθύνων- πατέρων τους, παρά τις σειρήνες που γλυκά ηχούν. Διατρέχουμε τον φοβερώτερο κίνδυνο πληθυσμιακής συρρίκνωσης και αλλοίωσης, σε συνδυασμό με τα εκατομμύρια αλλοδαπών που εισέρευσαν, που ούτε οι χειρότεροι εχθροί μας δεν είχαν φαντασθεί ότι μπορεί να γίνει τόσο γρήγορα. Ακόμη και ο πολυπόθητος ηγέτης να εμφανισθεί σε ποιόν μαραμένο Λαό να ηγηθεί;

Δεύτερον: Ο καθένας πρέπει να κάνει τίμια την δουλειά του. Κανένα έλεος σε οποιονδήποτε φανερά και χωρίς ντροπή φοροδιαφεύγει ή σε κάθε διεφθαρμένο δημόσιο λειτουργό.

Και τρίτον: Ο καθένας έχει μία ψήφο. Ας σκεφθεί κάθε φορά που τον καλούν να ασκήσει το δικαίωμά του τι θα την κάνει. Θα γίνεται θύμα των καλοπληρωμένων δημοσιογράφων ή των λαϊκιστών, που δεν διστάζουν να διχάζουν τον Λαό με εμφυλιοπολεμικές κορώνες για την ικανοποίηση των ψηφοθηρικών τους αναγκών;

Τα προβλήματα της Ελλάδος δεν έχουν λύσεις « εδώ και τώρα», ούτε μπορεί «μια χελιδών ή μια ημέρα να φέρει την άνοιξη», ώστε να ικανοποιηθεί το πάθος του Λαού για γρήγορες λύσεις. Το μέλλον μας περνά από μια μακρά και δύσκολη περίοδο αυστηρής συλλογικής προσπάθειας με βάση τις αρχές του πολιτισμού και τα πρότυπα της οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης των δυτικών ευρωπαϊκών χωρών. Αυτή είναι η έσχατη πρόκληση για τον Ελληνικό Λαό. Αν θα καταφέρει να ηγηθεί δημιουργικά ο ίδιος της Πατρίδος και των παιδιών του και να αναδείξει τις διαχρονικές αρετές του πάνω στα ερείπια της μεταπολίτευσης. Ή αν παρακολουθήσουμε όλοι άβουλοι το τέλος της ιστορίας μας ως εθνικού κράτους. Κανείς δεν πρόκειται να μας λυπηθεί.