Τρίτη 31 Μαρτίου 2015

Συνήθεις λατινικές φράσεις στη νέα ελληνική γλώσσα




ad calendas Graecasστις ελληνικές καλένδες, δηλαδή ποτέ
ad hocγι' αυτόν το σκοπό
alter egoτο άλλο εγώ, ο σωσίας
anno Domini (a.D.)έτος κυρίου· π.χ.: 1991 a.D., δηλαδή 1991 μ.Χ.
ante Cristum (a.C.)προ Χριστού· π.χ.: 1500 a.C., δηλαδή 1500 π.Χ.
ante meridiem (a.m.)πριν το μεσημέρι
ante portasπρο των πυλών
a posterioriεκ των υστέρων
a prioriεκ των προτέρων
ave, Caesar, morituri te salutantχαίρε, Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν
Ave, Mariaχαίρε, Μαρία
carpe diemάδραξε την ημέρα· απόλαυσε την σημερινή ημέρα· εκμεταλλεύσου το παρόν.
casus beliαιτία πολέμου
citiusaltius, fortiusταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα· (έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων).
cogito ergo sumσκέφτομαι άρα υπάρχω (Καρτέσιος).
corpusσυλλογή έργων
curriculumπρόγραμμα σπουδών
curriculum vitae (c.v.)βιογραφικό σημείωμα
de factoέμπρακτα
de iureμε νόμο
de profundisεκ βαθέων
directivaδιάταξη, κανονιστική οδηγία
dum spiro speroόσο ζω ελπίζω
dura lex sed lexσκληρός νόμος αλλά νόμος
errare humanum estτο να πλανάσαι είναι ανθρώπινο
errataσφάλματα· παροράματα
et cetera (etc.)και λοιπά
ex libris1. Κατά λέξη σημαίνει: από τα βιβλία, από τη βιβλιοθήκη, και συνοδεύεται από το όνομα του κατόχου του βιβλίου.2. Η επιγραφή που τίθεται πάνω σ' ένα βιβλίο και δηλώνει τον κάτοχο του βιβλίου.
3. Καλλιτεχνική σφραγίδα, που φέρει το όνομα, το έμβλημα του βιβλιόφιλου.
ex officioαπό θέσεως
exampli gratia (e.g.)για παράδειγμα
fama volatη φήμη πετά
gratisδωρεάν
grosso modoμε αδρό τρόπο· χοντρικά· πρόχειρα
habeas corpus1. (κυριολεκτικά: έχε το σώμα). Θεσμός του αγγλοσαξονικού δικαίου, που αποσκοπεί στην προστασία της ατομικής ελευθερίας του πολίτη έναντι της αυθαίρετης σύλληψης και κράτησης του· το habeas corpusψηφίστηκε το 1679, την περίοδο του Καρόλου Β'.2. σύνταγμα· συνταγματικός χάρτης
homo homini lupusο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος
homo sapiensσοφός άνθρωπος
id est (i.e.)δηλαδή
imperiumηγεμονία· κοσμοκρατορία
incognitoκρυφά· μυστικά· καμουφλαρισμένα
in memoriamεις μνήμην
in situεπί τόπου, στην αρχική θέση· στη φυσική του θέση, στο φυσικό του χώρο
in vitroκατά λέξη, σε γυάλα· πείραμα στο εργαστήριο· σε μη ζωντανή κατάσταση
in vivo veritasστο κρασί η αλήθεια
in vivoσε ζωντανή κατάσταση· πείραμα σε ζωντανούς οργανισμούς
ipso factoμε αυτό καθαυτό το γεγονός
libidoεπιθυμία· ηδονή· γενετήσιο ένστικτο
mare nostrumη θάλασσά μας· για τους Ρωμαίους η Μεσόγειος.
mea culpaδικό μου φταίξιμο· δικό μου σφάλμα
memorandumυπόμνημα
modus vivendiτρόπος ζωής· συμβιβασμός
moratoriumαναστολή εχθροπραξιών
mutatis mutandisτηρουμένων των αναλογιών
nexusσύνδεση· διαπλοκή (σε λογοτεχνικό έργο)
notaσημείωση· μήνυμα· διακοίνωση· οδηγία
occasione dataευκαιρίας δοθείσης
o tempora  o mores!ω καιροί! ω ήθη!
paxειρήνη· η λέξη συνοδεύεται συνήθως, με επίθετο για να δηλώσει την κυρίαρχη επιρροή κάποιου: pax Romana, pax Americana κτλ.
per seκαθ' εαυτόν
personaπρόσωπο· προσωπείο
persona non grataανεπιθύμητο πρόσωπο
post scriptum (p.s.)υστερόγραφο
primus inter paresπρώτος μεταξύ ίσων
post meridiem (p.m.)μετά το μεσημέρι
quo vadisπου πηγαίνεις
ratioλόγος· αιτία
requiemνεκρώσιμη ακολουθία
resπράγμα· αντικείμενο
scripta manent, verba volantτα γραπτά μένουν, τα λόγια πετούν. Πολλές φορές χρησιμοποιείται μόνο το scripta manent.
sicέτσι
sic et nonναι και όχι
sine qua nonεκ των ων ουκ άνευ
status quoπαγιωμένη κατάσταση· καθεστηκυία τάξη· καθεστώς
sui generisιδιόρρυθμος
tabula rasaάγραφη πλάκα
terra incognitaάγνωστη γη
terminus ante quemχρονολογικό όριο (όχι πριν απ' αυτό)
terminus post puemχρονολογικό όριο (όχι μετά απ' αυτό)
time hominem unius libriνα φοβάσαι τον άνθρωπο του ενός βιβλίου
urbi et orbiστην πόλη και στην οικουμένη· παντού
vae victisουαί τοις ηττημένοις
veni, vidi, viciήλθα, είδα, νίκησα
vetoβέτο· προβάλω ένσταση
vice versaκαι αντίθετα· και αντίστροφα
viva voceδια ζώσης· προφορικά
Vulgataη μετάφραση της Βίβλου στα Λατινικά
  
Πηγές:
Μαρκαντωνάτος, Γ.Α., Λεξικό Αρχαίων Βυζαντινών και Λογίων Φράσεων της Νέας Ελληνικής,Αθήναεκδόσεις Gutenberg,1998 (4η έκδοση).
Μείζον Ελληνικό Λεξικό (ηλεκτρονική έκδοση)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου