Προειδοποίηση για φορολογικό χάος

Σοφοκλέους 10

Οι κυβερνήσεις κινδυνεύουν να προκαλέσουν ένα «παγκόσμιο φορολογικό χάος» καθώς κυνηγούν ολοένα και μεγαλύτερα διαφυγόντα έσοδα από πολυεθνικές εταιρείες, εκτός εάν το διεθνές φορολογικό καθεστώς δε δεχτεί μια ριζική αναμόρφωση, σύμφωνα με μια έκθεση που εκπονήθηκε από την G20.

Ο υπουργός οικονομικών της Βρετανίας, George Osborne, παρουσίασε ένα διετές σχέδιο δράσης που εκπόνησε thinktank του ΟΟΣΑ με σκοπό να τεθεί ένα τέρμα στις αμφισβητήσιμες πρακτικές εταιρικής φορολογίας διεθνώς.

Η πολυαναμενόμενη έκθεση, που εκπονήθηκε για τη συνεδρίαση των υπουργών οικονομικών του G20 στη Μόσχα το περασμένο Σαββατοκύριακο, λέει ότι είναι αναγκαία «μια τολμηρή κίνηση από τους φορείς χάραξης πολιτικής» για να αποφευχθεί η επιδείνωση της κατάστασης. Ο ΟΟΣΑ θεωρεί την κίνηση «σημείο καμπής στην ιστορία της διεθνούς φορολογικής συνεργασίας.»

Το σχέδιο δράσης περιλαμβάνει 15 πρωτοβουλίες με σκοπό την ενίσχυση των φορολογικών αρχών παγκοσμίως ώστε να έχουν τα κατάλληλα εφόδια και να επικεντρωθούν στις περιοχές εκείνες που αποτελούν τους ισχυρότερους πόλους έλξεις για τους πολυεθνικούς φοροφυγάδες. Οι πρωτοβουλίες αυτές θα καταλήξουν σε μια σειρά από σκληρές συστάσεις για αλλαγές στη φορολογική συνθήκη, με προθεσμίες που θα κυμαίνονται από 12 έως 30 μήνες.

Μεταξύ των κινήσεων είναι πρόσθετες γνωστοποιήσεις που οι πολυεθνικές θα πρέπει να κάνουν σε όλες τις φορολογικές αρχές, βοηθώντας τις να μάθουν που λαμβάνουν χώρα οι χειρότερες φορο-ατασθαλίες. Οι προτάσεις κάνουν λόγο για απαιτήσεις προς εταιρείες, όπως η Amazon με εκτεταμένα δίκτυα να πληρώνουν περισσότερο τοπικό φόρο. Πολυεθνικές με υψηλής αξίας «άυλα» στοιχεία ενεργητικού, όπως τα εμπορικά σήματα και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, εγγεγραμένα σε φορολογικούς παράδεισους θα πρέπει επίσης να ερευνηθούν. Καθώς επίσης και πολιτικές ειδικής φορολόγησης που έχουν θεσπιστεί από μεμονωμένα έθνη που έχουν χαρακτηριστεί ως επιθετικές.

Η έκθεση παρουσιάζει 15 ξεχωριστές ενέργειες που η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να αναλάβει για να εκσυγχρονίσει ένα φορολογικό σύστημα που θεσπίστηκε το 1920. Το διεθνές φορολογικό σύστημα θεωρείται πλέον απαρχαιωμένο και χωρίς τα κατάλληλα εφόδια για να ασχοληθεί με τις ‘κινούμενες’ πολυεθνικές εταιρείες που έχουν επινοήσει αμέτρητους τρόπους αποφυγής φόρων, συχνά με τη μετατόπιση κερδών σε χώρες με χαμηλή φορολογία.

H έκθεση ακολουθεί τις προτάσεις του πρωθυπουργού της Βρετανίας, Ντέιβιντ Κάμερον, στη G8 σχετικά με τις διώξεις έναντι των φορολογικών παραδείσων, και την αύξηση της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των φορολογικών αρχών σχετικά με το φορολογικό καθεστώς των εταιρειών. Σχολιάζοντας την έκθεση, ο ίδιος είπε: «Δείχνει πώς οι φορολογούμενοι, οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις υποφέρουν όταν κάποιες εταιρείες χειραγωγούν το φορολογικό σύστημα για να αποφύγουν να πληρώσουν το δικό τους μερίδιο φόρων.» Και πρόσθεσε: «Γι 'αυτό έθεσα το θέμα στο επίκεντρο της ατζέντας της G8, είμαι ευτυχής που ο ΟΟΣΑ απαντάει στην πρόκληση που θέσαμε στο Lough Erne, με τη δέσμευση να καθορίσει από τον προσεχή Σεπτέμβριο νέους κανόνες για ένα κοινό πρότυπο που θα απαιτεί από πολυεθνικές να αποκαλύπτουν που αντλούν τα κέρδη τους και που πληρώνουν τελικά τους φόρους τους.»

Η έκθεση του ΟΟΣΑ, που χρηματοδοτείται από την G20, έχει σχεδιαστεί για να εξετάσει τις διεθνείς αλλαγές στην φορολογική νομοθεσία και να ορίσει πως θα πρέπει να οι εθνικές κυβερνήσεις να θέσουν υπό έλεγχο τη συχνά νόμιμη φοροαποφυγή. Σύμφωνα με την έκθεση οι εταιρείες θα πρέπει να πληρώνουν περισσότερο φόρο, εκεί που δημιουργήθηκε η αξία ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας.

Η έκθεση προειδοποιεί ότι, «η αδράνεια στον τομέα αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια φορολογικών εσόδων, στην εμφάνιση ανταγωνιστικών διεθνών προτύπων και στην αντικατάσταση του σημερινού συναινετικού πλαισίου με μονομερή μέτρα, τα οποία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε παγκόσμιο φορολογικό χάος.» Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να οδηγήσει στη μαζική επανεμφάνιση της διπλής φορολόγησης - όπου δύο χώρες επιδιώκουν να φορολογήσουν τα ίδια εισοδήματα νομικών προσώπων.

Η έκθεση απαριθμεί τις δράσεις που απαιτούνται - ορισμένες φορές με επίπονο έργο σε διεθνές φορολογικό επίπεδο ώστε να αποκαταστήσουν ένα βαθμό ελέγχου επί πολυεθνικών εταιρειών όπως η Google, Starbucks, η Amazon και η Apple, που το έχουν βρει σχετικά εύκολο να εκμεταλλεύονται τους υπάρχοντες χαλαρούς κανόνες, και μερικές φορές δεν πληρώνουν φόρους επί δισεκατομμύρια εσόδων.

Η G20 ανέθεσε στον ΟΟΣΑ να αναλάβει αυτό το έργο ως ο κορυφαίος οργανισμός υπεύθυνος για τις διεθνείς φορολογικές συμβάσεις.

Ο ΟΟΣΑ δηλώνει ότι «οι τρέχουσες εγγενείς αδυναμίες των κανόνων και η αλληλεπίδραση των διαφορετικών φορολογικών πλαισίων οδηγεί σε διπλή μη-φορολόγηση ή λιγότερο από μια ενιαία φορολόγηση. Η άνοδος της ψηφιακής οικονομίας εγείρει θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με το πού και το πώς οι επιχειρήσεις παράγουν αξία.»

Προειδοποιεί ότι «ο τρόπος με τον οποίο οι πολυεθνικές έχουν ελαχιστοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τη φορολογική τους επιβάρυνση έχει οδηγήσει σε μια τεταμένη κατάσταση στην οποία οι πολίτες έχουν γίνει περισσότερο ευαίσθητοι σε θέματα φορολογικής δικαιοσύνης.»

Οι επικριτές της έκθεσης του ΟΟΣΑ είναι πιθανόν να υποστηρίζουν ότι προσφέρει όντως καλή ανάλυση αλλά όχι συγκεκριμένες λύσεις, αλλά ο ΟΟΣΑ αναφέρει ότι έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα πλαίσιο για την αντιμετώπιση των βασικών θεμάτων που αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης της κρίσιμης ανάγκης για μεγαλύτερη διεθνή συνεργασία μεταξύ των κρατικών φορολογικών αρχών.

Η έκθεση καλεί τις χώρες να είναι πρόθυμες να θέσουν το σύνολο σχεδόν των διμερών τους φορολογικών συμβάσεων σε ένα πολυμερές πλαίσιο, έτσι ώστε να εμποδίσουν τις επιχειρήσεις να βρίσκουν παραθυράκια στις διμερείς συμφωνίες μεταξύ των φορολογικών αρχών.

Η έκθεση επισημαίνει ότι «η συμμετοχή τρίτων χωρών στο πλαίσιο διμερών πλαισίων από τους εταίρους της σύμβασης θέτει πιέσεις σχετικά με τους ισχύοντες κανόνες, ιδίως όταν γίνεται μέσω εικονικών εταιρειών που έχουν ελάχιστη ή καμία ουσία από την άποψη του χώρου γραφείων, περιουσιακών στοιχείων και εργαζομένων.»

Ο ΟΟΣΑ δηλώνει ότι θέλει «να εξετάσει πώς μια εταιρεία έχει μια ψηφιακή παρουσία στην οικονομία άλλης χώρας χωρίς να υπόκεινται σε φορολογία λόγω έλλειψης nexus σύμφωνα με τις ισχύουσες διεθνείς συμβάσεις». Προτείνει ότι η «υφιστάμενη εθνική και διεθνής νομοθεσία θα πρέπει να τροποποιηθούν προκειμένου να ευθυγραμμιστούν περισσότερο με την κατανομή του εισοδήματος με την οικονομική δραστηριότητα που δημιουργεί τα εισοδήματα.»

Τονίζει ότι το πλαίσιο χαλαρών κανόνων σχετικά με τον ορισμό της «μόνιμης έδρας» μιας εταιρείας που επιτρέπει «συμβάσεις για την πώληση αγαθών που ανήκουν σε μια ξένη επιχείρηση να διαπραγματεύονται και να συνάπτονται σε μια χώρα από τους πωλητές της τοπικής θυγατρικής της εν λόγω αλλοδαπής επιχείρησης χωρίς τα κέρδη από τις πωλήσεις τους να φορολογούνται». Προσθέτει: «Οι πολυεθνικές έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν ή να εφαρμόζουν λανθασμένα τους κανόνες για το διαχωρισμό των εσόδων από τις οικονομικές δραστηριότητες που παράγουν το εισόδημα και να στρέφονται σε περιβάλλοντα χαμηλής φορολόγησης.  Αυτό τις περισσότερες φορές γίνεται μέσα από μεταβιβάσεις άυλων περιουσιακών στοιχείων και άλλων κινητών περιουσιακών στοιχείων για λιγότερο από την πλήρη αξία τους.»

Υπάρχει μια αυξανόμενη αποσύνδεση όσον αφορά τη γεωγραφική θέση όπου τελούνται οι δραστηριότητες και οι επενδύσεις και εκεί όπου πραγματοποιούνται τα κέρδη.

Παρά το φιλόδοξο έργο της G20 - το εύρος και ο ρυθμός του οποίου εξακολουθεί να απειλεί τη συναίνεση σε πολιτικό επίπεδο – ομάδες κατά της φτώχειας ισχυρίζονται ότι δεν είναι αρκετά τολμηρό.

«Ο ΟΟΣΑ έχει κάνει ελάχιστα για να διαλύσει τη φήμη του ως club πλούσιων, ουσιαστικά αποκλείοντας την ενεργό συμμετοχή των αναπτυσσόμενων χωρών στη διαμόρφωση της φορολογικής μεταρρύθμισης,», είπε ο Συνασπισμός Χρηματοδοτικής Διαφάνειας (FTC), μία οργάνωση ομπρέλα που συμπεριλαμβάνει φιλανθρωπικές οργανώσεις όπως η Christain Aid, η Global Witness, η Global Financial Integrity Tax Justice Network και η Transparency International.

Οι ομάδες αυτές επιθυμούν τις πολλές εκατοντάδες των υφιστάμενων διμερών φορολογικών συμβάσεων που διευκολύνουν το παγκόσμιο εμπόριο να καταργηθούν και να αντικατασταθούν με ένα νέο μοντέλο - γνωστό ως ενιαία φορολογία - που ισχυρίζονται ότι θα μπορούσε να συνδέσει καλύτερα την κατανομή των φορολογητέων κερδών από τις πολυεθνικές, στις περιοχές στις οποίες λαμβάνουν χώρα οι οικονομικές δραστηριότητες.

Τα στοιχεία αυτής της προσέγγισης από χώρα σε χώρα έχουν επιλεχθεί με σκοπό την διαμμόρφωση μέρους του μεταρρυθμιστικού προγράμματος του ΟΟΣΑ. Ο Pascal Saint-Amans, διευθυντής του Κέντρου του ΟΟΣΑ για τη φορολογική πολιτική και διοίκηση που έχει πρωτοστατήσει στο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα, είπε ότι η μακρά συζήτηση σε αυτόν τον αμφιλεγόμενο τομέα είχε μετατραπεί σε « θρησκεία» για τους υποστηρικτές και από τις δύο πλευρές, αλλά επέμεινε ότι ο ίδιος παρέμεινε «αγνωστικιστής».

Ωστόσο, πρόσθεσε υπήρξε συναίνεση μεταξύ των μελών της G20 ότι η ενιαία φορολογία δεν ήταν εφικτή λύση.

Φημολογείται ωστόσο ότι οι ΗΠΑ δεν στηρίζουν τις προσπάθειες Ευρωπαίων πολιτικών, ιδιαίτερα Γάλλων, για πιο ριζοσπαστική δράση στον τομέα αυτό.

Ο ΟΟΣΑ έχει δηλώσει ότι χρειάζεται μεγαλύτερη ανάλυση σχετικά με τους νέους και ποικίλους επιχειρηματικές τρόπους με τους οποίους διεξάγεται η ψηφιακή οικονομία πριν από την εκπόνηση χρονοδιαγραμμάτος για συγκεκριμένες συστάσεις. Για το σκοπό αυτό μάλιστα συντάσσεται μια ειδική ομάδα για τη διεξαγωγή αυτής της έρευνας μέσα στους επόμενους 12 μήνες.

Η ηγεσία αυτής της ομάδας δεν έχει ακόμη αποφασιστεί, αλλά η Γαλλία, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία, είναι όλες πρόθυμες να αναλάβουν τα ηνία της συζήτησης. Κερδίζοντας την υποστήριξη των ΗΠΑ, όπου έχουν την έδρα τους πολλές από τις πιο επιτυχημένες εταιρείες ψηφιακής οικονομίας, θα πρέπει να θεωρηθεί ως η κύρια πρόκληση.