Πολλαπλές ανεπάρκειες*

Το Ποντίκι

του Σταύρου Χριστακόπουλου

«Η ευθύνη αυτή που έχουμε, και την έχουμε αναλάβει συλλογικά, δεν συγχωρεί ανεπάρκειες, δεν συγχωρεί ολιγωρίες, δεν συγχωρεί παραβλέψεις». Με αυτή τη φράση ο Αλέξης Τσίπρας θέλησε να δώσει στους υπουργούς του το μήνυμα ότι όλοι πλέον παρακολουθούνται στενά και αξιολογούνται.

 

Επί της ουσίας ο πρωθυπουργός παραδέχθηκε ότι η κυβέρνησή του – στην τρέχουσα μορφή της – έχει πιάσει ταβάνι. Άλλωστε, ύστερα από έναν χρόνο παραμονής των υπουργών στους θώκους τους, κανείς δεν μπορεί να έχει αυταπάτες: ο καθένας έχει ήδη δείξει τι και πόσο μπορεί. Θα ήταν παράλογο να υποθέσουμε ότι το επόμενο διάστημα κάποιοι εξ αυτών θα μπορούσαν να αυξήσουν θεαματικά την απόδοσή τους υπερβαίνοντας τον γνωστό εαυτό τους.

Η αφορμή για την πρωθυπουργική διαπίστωση δόθηκε από την καταστροφική – κυρίως επικοινωνιακή – πολιτική και δευτερευόντως επιχειρησιακή – διαχείριση της πετρελαιοκηλίδας που από τη Σαλαμίνα εξαπλώθηκε σχεδόν σε ολόκληρο το παραλιακό μέτωπο της Αθήνας. 

 

Η σπουδή του Τσίπρα να προαναγγείλει αλλαγές στη λειτουργία της επιθεώρησης εμπορικών πλοίων του υπουργείου Ναυτιλίας αποδεικνύει ότι υπάρχουν σοβαρές εστίες δυσλειτουργίας που δεν έχουν καν αγγιχτεί από τους υπουργούς του – παρότι δεν σχετίζονται με μνημόνια και αξιολογήσεις.

 

Μέρα με τη μέρα, πρόβλημα το πρόβλημα, ο πρωθυπουργός διαπιστώνει ότι το τρέχον κυβερνητικό σχήμα άγγιξε τα όριά του. Από τις Σκουριές έως τη Σαλαμίνα, μέσα σε μια εβδομάδα, θάφτηκε – επικοινωνιακά τουλάχιστον – ό,τι έχτισε όλο τον Αύγουστο με τον επιχειρηματικό κόσμο και την επίσκεψη Μακρόν.

 

Δυσλειτουργίες, αντιφάσεις, καθυστερήσεις και κακή επικοινωνία εκ μέρους μιας σειράς υπουργών υπονομεύουν κάθε σοβαρή δυνατότητα είτε για ανάδειξη του έργου άλλων επιτυχημένων υπουργών είτε για προώθηση και εμπέδωση του πρωθυπουργικού σεναρίου περί «καθαρής εξόδου» από τα μνημόνια τον ερχόμενο Αύγουστο. 

 

Ανεξάρτητα λοιπόν από το αν ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι το κέντρο ισορροπίας τους κυβερνητικού σχήματος, υπάρχει τουλάχιστον μια πεντάδα υπουργών που με λάθη, παραλείψεις και αδυναμίες ρίχνουν βαριά σκιά στην εικόνα της κυβερνητικής αποτελεσματικότητας. 

 

Δρόμος μετ’ εμποδίων

Όμως, αυτή την περίοδο, ζήτημα εγείρεται και για τη φιλοτέχνηση του σεναρίου περί «καθαρής εξόδου» από τα μνημόνια για δύο λόγους:

 Εξ αιτίας της αβεβαιότητας ως προς τις προθέσεις του ευρωπαϊκού σκέλους των δανειστών, οι οποίοι σε κάθε περίπτωση έχουν το πάνω χέρι εν συγκρίσει με το ΔΝΤ.

Εξ αιτίας της αβεβαιότητας για την επίτευξη των δημοσιονομικών και αναπτυξιακών στόχων σε περιβάλλον βαριάς φορολόγησης.

 

Για το δεύτερο σημείο ο Τσακαλώτος άφησε την περασμένη εβδομάδα εντέχνως ανοιχτό το παράθυρο για επιτάχυνση της εφαρμογής μέτρων προγραμματισμένων για το 2019 ώστε να επιτευχθεί ο στόχος πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% το 2018, ενδεχόμενο το οποίο αρνήθηκε να διαψεύσει τη Δευτέρα ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ σε συνέντευξή του στον τηλεοπτικό ΣΚΑΪ.

Ομόθυμη άλλωστε είναι η προειδοποίηση αυτές τις μέρες, εκ μέρους κορυφαίων παραγόντων των δανειστών, ότι πράγματι η μεταμνημονιακή εποχή βρίσκεται στο τραπέζι. Φαίνεται ότι εξετάζονται όλες οι παράμετροι, ωστόσο από όλους τονίζεται ότι θα απαιτηθεί «σκληρή δουλειά» για την τρίτη αξιολόγηση, ενώ αμέσως μετά θα αρχίσει μια νέα πολύμηνη διαπραγμάτευση με στόχο να καθοριστεί επακριβώς η εποχή μετά το τρίτο μνημόνιο.

 

Σε αυτό το περιβάλλον ακούγεται εύλογη η προειδοποίηση του Τσίπρα, ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι αλλεπάλληλες πολύμηνες διαπραγματεύσεις έχουν αφήσει πίσω τα σενάρια ανασχηματισμού, αλλά και τη σκιαγράφηση μιας ρεαλιστικής εικόνας για τη μεταμνημονιακή εποχή. 

Τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα της επόμενης τριετίας υψώνουν πανύψηλα εμπόδια στις κυβερνητικές υποσχέσεις για περαιτέρω μέτρα που θα αποσκοπούν στο δίκαιο μοίρασμα του αναπτυξιακού οφέλους και στην ευρεία προστασία αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων.

 

Τα παραμύθια της Ν.Δ.

Αν η ασάφεια, οι ανεπάρκειες, οι ολιγωρίες και οι παραβλέψεις αποτελούν το ναρκοπέδιο στο οποίο είναι υποχρεωμένη να κινηθεί η κυβέρνηση, τα προβλήματα της αντιπολίτευσης δεν διαφέρουν αισθητά. 

Αδυνατώντας να προσφέρει μια καθαρή εικόνα για την πιθανότητα μιας δικής της διακυβέρνησης και επιχειρώντας να αποκρύψει τις απτές συνέπειες αρκετών πλευρών της πολιτικής της, η Ν.Δ. επιχειρεί να φιλοτεχνήσει ένα σενάριο, σύμφωνα με το οποίο η ανθηρή επιχειρηματικότητα, η ανάπτυξη, οι χαμηλοί φόροι και η κοινωνική ευημερία θα συνυπάρξουν αρμονικά σε ένα εντελώς... φανταστικό περιβάλλον.

Κορυφαία αντίφαση, όπως επίσης θα διαβάσετε στις σελίδες 6-7, είναι το ότι η ικανοποίηση των υποσχέσεών της για κάθετη πτώση των φόρων θα απαιτήσει... νέα δάνεια – ενδεχομένως, όπως ήδη έσπευσε να την καρφώσει η κυβέρνηση, ένα ακόμη μνημόνιο, αφού είναι μάλλον απίθανο να επιτραπεί σε μια πιθανή κυβέρνηση της Ν.Δ. να δανειστεί από τις αγορές για άλλο λόγο πλην της αποπληρωμής υφιστάμενων δανείων. Απλώς απίθανο.

 

Μετά τον Αχέροντα 

Υπ’ αυτές τις συνθήκες και τα δεδομένα, το κλασικό ερώτημα «Ποιος πληρώνει τον βαρκάρη;» έχει μια προφανή απάντηση: Η ελληνική κοινωνία θα πληρώνει αδρά μέχρι να περάσει τον Αχέροντα των μνημονίων, αλλά χωρίς να ξέρει πού θα τη βγάλει ο βαρκάρης.

 

Στην ελληνική μυθολογία ο βαρκάρης («ψυχοπομπός») Ερμής περνούσε τον Αχέροντα για να παραδώσει τις ψυχές στον Χάροντα, που με τη σειρά του θα τις μετέφερε στο βασίλειο του Άδη. Κάθε ψυχή έπρεπε να δώσει έναν οβολό ως «ναύλα».

 

Στην περίπτωσή μας οι υποψήφιοι βαρκάρηδες υπόσχονται ότι θα μας μεταφέρουν ζωντανούς και ευτυχείς στη μεταμνημονιακή Εδέμ, παρότι όλοι γνωρίζουμε πως εκεί μας περιμένει μια αυστηρή δανειοκρατική ένωση, η οποία θα μας επιτηρεί αυστηρότατα μέχρι να αποπληρώσουμε το 75% των σημερινών και ίσως μελλοντικών δανείων που εκείνη μας παρείχε.

Θα είχε σίγουρα μεγαλύτερο ενδιαφέρον αν οι πολιτικές ηγεσίες διαμόρφωναν και παρουσίαζαν πιο ρεαλιστικά – άρα και πιο πειστικά – σενάρια για το τι μας περιμένει μετά τον μνημονιακό Αχέροντα. Ίσως έτσι κι εμείς – ως πολίτες και ως κοινωνία – να κάναμε λίγο πιο αξιόπιστους υπολογισμούς για την περίφημη «επόμενη μέρα».

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 1987 στις 21-09-2017