Κυριακή 20 Αυγούστου 2017

ΕΙΝΑΙ Ο ΥΠΕΡΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟ ΑΙΤΙΟ; (Μέρος Β΄)




Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, εµφανίστηκε η δεύτερη γενιά της «περιβαλλοντικής ασφάλειας», που ανέπτυξε την επιχειρηματολογία της γύρω από τους φυσικούς πόρους και τη διαχείρισή τους. Εκφραστής της ήταν η οµάδα του Πανεπιστηµίου του Τορόντο µε καθοδηγητή τον Thomas Homer-Dixon. Η σχολή αυτή, είναι επηρεασµένη από τον Thomas Robert Malthus. Οι νεο-Μαλθουσιανοί αναλυτές θεωρούν ότι οι ανανεώσιµες πλουτοπαραγωγικές πηγές με την πάροδο του χρόνου θα σπανίζουν και ιδιαίτερα σε περιοχές που στερούνται την τεχνολογική, κοινωνική και πολιτική βάση για να προσαρµοστούν. Η συνεχής έξαρση του δηµογραφικού προβλήµατος του πλανήτη θα οδηγήσει λογικά στην αύξηση της ζήτησης πόρων, ενώ την ίδια στιγµή η όλο και αυξανόµενη περιβαλλοντική υποβάθµιση τους θα µειώσει την ουσιαστική προσφορά τους. Παράλληλα, η ανισοκατανοµή των πόρων που βρίσκονται συγκεντρωμένοι στα χέρια των λίγων θα προκαλέσει συνθήκες δοµικής σπανιότητας για µεγάλα τµήµατα του πληθυσµού σε πολλές χώρες. Οι νέο-Μαλθουσιανοί αναλυτές, µε κύριο εκφραστή τον Thomas Homer εισήγαγαν τον όρο της στέρησης(deprivation). Καθώς τα άτοµα και οι κοινωνικές οµάδες που αντιµετωπίζουν σχετική ή απόλυτη στέρηση αντιδρούν ολοένα και πιο πολύ εξ αιτίας της περιθωριοποίησης τους στην κατανοµή συρρικνωµένων πόρων, η εκδήλωση βίας γίνεται ολοένα και πιο πιθανό σενάριο. Έτσι, οι βίαιες συγκρούσεις μπορεί να πάρουν διάφορες μορφές. Μπορεί να είναι διακρατικές, µεταξύ πληθυσµιακών οµάδων ή, συχνότερα, µπορεί να στρέφονται κατά του κράτους.

Να μην ξεχνάμε, επί πλέον, ότι σε κάποιες χώρες υπάρχει ήδη έλεγχος των γεννήσεων από το κράτος (π.χ. στην Κίνα έχουμε υποχρεωτικές εκτρώσεις). Μάλιστα υπάρχουν και ορισμένοι ακτιβιστές που κάνουν το λάθος να ρίξουν το ανάθεμα στον υπερπληθυσμό, βλέποντας το δέντρο και χάνοντας το δάσος.

Η διατύπωση τέτοιων θεωριών είναι βαθειά πολιτική και γι’ αυτό απάνθρωπη επειδή πολεμούν τις ιδέες περί ελευθερίας και αποσκοπούν στην χειραγώγηση του ανθρώπου. Να σημειωθεί επίσης ότι ο Δαρβίνος είπε πως η θεωρία του για την φυσική επιλογή ήταν «η θεωρία του Μάλθους εφαρμοσμένη στο φυτικό και ζωικό βασίλειο»14. Ο Δαρβίνος επηρέασε με την σειρά του τους οικονομολόγους της θεωρίας του λεσέ φερ λεσέ πασέ (οικονομικός φιλελευθερισμός)15 σε σημείο που, σύμφωνα με τον συγγραφέα του μπεστ-σέλλερ The Economic Naturalist και αρθρογράφο των New York Times, ενδέχεται μέσα στον επόμενο αιώνα να εκθρονίσει τον Άνταμ Σμιθ από την θέση του ιδρυτή της πρώτης οικονομικής θεωρίας λόγω της ανάλυσής του πάνω στο θέμα του ανταγωνισμού16.
Στάθηκαν κριτικά απέναντι στον Μάλθους οι Προυντόν, Κροπότκιν, Ένγκελς, Μαρξ, Μπούκτσιν κ.ά. που ανέπτυξαν επιχειρηματολογία εναντίον του.


Ο Προυντόν εξηγεί πως η αύξηση της εξαθλίωσης είναι απόρροια του άδικου σύστηματος της ιδιοκτησίας, που εξασφαλίζει σε ορισμένους ανθρώπους μια άδικη εξουσία πάνω στους υπόλοιπους. Μάλιστα, στο έργο του «Φιλοσοφία της αθλιότητας» δηλώνει πως «ο μοναδικός άνθρωπος που περισσεύει στη Γη είναι ο Μάλθους»!

Ο Κροπότκιν περιγράφει ως ολέθριες τις επιρροές του έργου του Μάλθους και πως ανέτειλε για να πολεμήσει τις ιδέες της ισότητας και της ελευθερίας που είχαν ξυπνήσει μέσα στους ανθρώπους από την Γαλλική και την Αμερικάνικη Επανάσταση («Αγροί, Εργοστάσια, Εργαστήρια»). Tο έργο του «Αλληλοβοήθεια»17, αποτέλεσε σκληρή κριτική ενάντια στον Κοινωνικό Δαρβινισμό.

Οι Μαρξ και Ένγκελς επεσήμαιναν ότι η βάρβαρη θεωρία του αγνοούσε τη δυνατότητα μιας πιο αποδοτικής χρήσης των μέσων παραγωγής και την αξιοποίηση του «εφεδρικού στρατού εργασίας». Ο Καρλ Μαρξ θεωρεί τον Μάλθους εχθρό της εργατικής τάξης, αποκαλώντας τον στο «Κεφάλαιο», «αυθάδη συκοφάντη του ανθρώπινου γένους, υπηρέτη της άρχουσας τάξης και διαστρεβλωτή της επιστήμης». Τον κατηγορεί ότι κάνει λάθος εκλαμβάνοντάς την «αρχή του πληθυσμού» ως απόλυτο φυσικό νόμο που ισχύει ανά πάσα στιγμή παντού. «Αυτός ο αφηρημένος νόμος για τον πληθυσμό ισχύει μονάχα για τα φυτά και τα ζώα, στον βαθμό που δεν υπάρχει ιστορική ανθρώπινη παρέμβαση. Αυτό που έχει σημασία δεν είναι ο αριθμός των ανθρώπινων όντων, αλλά η κατανομή του πλούτου»18. Επί πλέον ο Ένγκελς θεωρούσε ότι η επιστήμη θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα (που όμως, τελικά δεν μπόρεσε) στον εφοδιασμό τροφής.

Στο δημογραφικό εμπεριέχονται πέρα από τους αριθμούς και μια κοινωνική διάσταση, γράφει ο Μ. Μπούκτσιν. Στο βιβλίο «ο Μύθος του Υπερπληθυσμού», καταρρίπτεται με μεθοδικό τρόπο η φαινομενικά λογική ιδέα, ότι ο υπερπληθυσμός είναι το δεινό του πλανήτη, που κρύβεται κάτω από διάφορους ιδεολογικούς μανδύες (μαλθουσιανισμός, νεοδαρβινισμός, φασισμός κλπ.), και αποκαλύπτεται αυτό που κρύβεται από πίσω κατά τον συγγραφέα: η απανθρωπιά του κεφαλαίου και η μοίρα που επιβάλλει στους φτωχούς.

Το 1997, ο συγγραφέας Σαλμάν Ρουσντί19 έγραφε μια “Επιστολή προς τον εξάκις δισεκατομμυριοστό πολίτη του κόσμου” που έμελλε να γεννηθεί εκείνη τη χρονιά: «Σύντομα θα θέσεις στον εαυτό σου τα εξής δύο ερωτήματα, όπως και οι υπόλοιποι 5.999.999.999 άνθρωποι: Πώς φθάσαμε ως εδώ; Και τώρα που φθάσαμε σε αυτό το σημείο, πώς θα ζήσουμε; Χωρίς αμφιβολία, θα σου πουν ότι η απάντηση στο ερώτημα της προέλευσης του κόσμου απαιτεί να πιστέψεις στην ύπαρξη ενός αόρατου, άφατου Όντος που βρίσκεται στον Ουρανό, ενός Παντοδύναμου Δημιουργού τον οποίο εμείς τα φτωχά πλάσματα δεν μπορούμε να αντιληφθούμε και, πόσο μάλλον, να καταλάβουμε… Εξαιτίας αυτής της πίστης, σε πολλές χώρες στάθηκε αδύνατον να ανακοπούν οι ανησυχητικοί ρυθμοί της αύξησης του πληθυσμού. Ο υπερπληθυσμός του πλανήτη οφείλεται –τουλάχιστον εν μέρει- στην τρέλα των θρησκευτικών οδηγών της ανθρωπότητας. Κατά τη διάρκεια της ζωής σου, θα δεις χωρίς αμφιβολία τη γέννηση του ανθρώπου που θα ανεβάσει τον πληθυσμό του πλανήτη στα 9 δις. Βέβαια, όσο κι αν υπερβολικά πολλοί άνθρωποι γεννιούνται εξ αιτίας της αντίθεσης της θρησκείας προς τον έλεγχο των γεννήσεων, πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν επίσης εξ αιτίας των θρησκειών…»20.

Πολλοί από μας έχουμε δει τον πληθυσμό της γης να διπλασιάζεται. Από 3 δισεκατομμύρια το 1960, φθάσαμε τα 6,1 δισ. το 2000. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, ο πληθυσμός του πλανήτη θα αγγίξει το 2050 τα 9 δισ. και το 2150 θα φτάσει τα 10 δισ.
Η πλειονότητα των δημογράφων υποστηρίζει ότι ο πλανήτης μας μπορεί να θρέψει 10 δισ. κατοίκων. Ίσως. Αρκεί να μην θέλουν να ζουν με είδη πολυτελείας αλλά να κατανοήσουν ποιες είναι οι βασικές ανάγκες τους, οι οποίες παρεμπιπτόντως είναι ίδιες για κάθε έναν από εμάς.

Η παραπάνω θεωρία είναι πιθανή, καθώς ήδη υπάρχουν χώρες που υποφέρουν από την πείνα, αλλά εξαναγκάζονται στο να παράγουν αγαθά που εξάγουν στις πιο πλούσιες χώρες, αντί να καλύπτουν τις δικές τους ανάγκες (αγαθά που είναι είτε τρόφιμα, είτε μη τρόφιμα όπως βαμβάκι αντί για σιτηρά στο Σουδάν). Επίσης, οι πόροι του πλανήτη συγκεντρώνονται σε ελάχιστα χέρια (πολυεθνικές). Η γη το ίδιο. Στην Λατινική Αμερική το 11% του πληθυσμού ήταν ακτήμονες το 1961. Λίγα χρόνια μετά, το 1975 έφτασε το 40%. Σήμερα, το 80% της γης στις χώρες του Τρίτου Κόσμου ανήκει στο 3% των γαιοκτημόνων.

Σήμερα ο νέος θεός λέγεται κατανάλωση και η επίπλαστη ευτυχία που φέρνει μέσω των υλικών αγαθών που έχουν αγοραστεί με χρήματα.21

Η Αμερική, λόγου χάρη, καταναλώνει το 40% των παγκόσμιων πόρων για μόλις το 5% του πληθυσμού της.

Θα πρέπει να το λαμβάνουμε αυτό υπ’ όψη, και να μην παρασυρόμαστε από νεομαλθουσιανούς ακρο­βατισμούς, όπως ο προσδιορισμός της «κατά κεφαλήν κατανάλωσης» χάλυβα, πετρελαίου, χαρτιού, χημικών ουσιών κ.λπ., κατά έθνος, διαιρώντας τη συνολική ποσότητα των πρώτων με τον εθνικό πληθυσμό -έτσι ώστε κάθε άντρας, γυναίκα και παιδί να θεωρείται ότι «καταναλώνει» την ανάλογη ποσότητα, διότι αυτή η διαίρεση μάς δίνει μια εικόνα που είναι ολοφάνερα πλαστή και που συνηγορεί υπέρ των αρχόντων, καθιστώντας μας και …συνυπεύθυνους (μέσα κι έξω από τα μυαλά μας) για την καταστροφή τόσων φυσικών πόρων. Τι δουλειά έχω εγώ ή εσύ με τον χάλυβα που χρησιμοποιείται για την κατασκευή ενός πολεμικού πλοίου; Ή με το πετρέλαιο που χρησιμοποιείται για την τροφοδοσία ενός τανκ; Καμμία… Για την ακρίβεια, πρόκειται για υλικό που καταναλώνεται από όλα τα Πεντάγωνα του κόσμου και άλλες παρόμοιες υπηρεσίες, που υποστηρίζουν τη λειτουργία μιας οικονομίας τύπου «αναπτύξου ή πέθανε» – υλικό του οποίου η λειτουργία είναι να καταστρέφει και η μοίρα του να καταστρέφεται. Τι δουλειά έχω εγώ ή εσύ με το χαρτί που χρησιμοποιείται για διαφημίσεις, με τα εμπορικά κέντρα που χτίζονται για να προμηθεύουν άχρηστα, τοξικά, καταναλωτικά προϊόντα που κανείς δεν ζήτησε και με τις αχανείς λεωφόρους από άσφαλτο που οδηγούν σ’ αυτά; Καμία ουσιαστικά. Όσοι είναι λίγο μεγαλύτεροι σε ηλικία ή δεν μένουν σε κάποια μεγαλούπολη θα θυμούνται πόσο πιο λιτή ήταν η ζωή μόλις λίγες δεκαετίες πριν σε ό,τι αφορά την κατανάλωση. Έχουν μνήμες από το μπακάλικο του χωριού που συνήθως είχε ό,τι ήταν χρειαζούμενο για να περάσει κάποιος. Προσοχή λοιπόν στα διάφορα «δεδομένα» και τις στατιστικές με τα οποία μας πλημμυρίζουν οι νεομαλθουσιανοί συγγραφείς.

Η αλόγιστη ανάπτυξη, αυτή που οδήγησε στο σήμερα, όπου η παραγωγή είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την ζήτηση, είναι ένας παραλογισμός. Στα καπιταλιστικά πλαίσια, μια λογική κοινωνία δεν θα πρέπει να αναζητά την ανάπτυξη για χάρη της ίδιας της ανάπτυξης και θα πρέπει να στοχεύει στην μείωση των ωρών εργασίας και στην βελτίωση του επιπέδου ζωής μαζί με αύξηση του ελεύθερου χρόνου. Εκεί, ίσως οι λεγόμενοι ευνοημένοι άνθρωποι -γιατί πάντα σε ένα τέτοιο σύστημα υπάρχουν και οι σκλάβοι, κάπου μακριά, να μην φαίνονται, να ζουν λιγάκι καλύτερα, γιατί θα είναι κατά τι λιγότερο δούλοι του συστήματος.

Στην αναρχική ζωή, στο αναρχικό γίγνεσθαι, ο άνθρωπος θα πρέπει να μην αποζητά πια την οικονομική ανάπτυξη, αλλά άλλες αξίες για να ζει πραγματικά καλά και αληθινά, κι ας χαθεί κάποτε η γη όπως λένε. Αυτό, πάντως, που δεν πρέπει να χαθεί είναι οι αναρχικές ιδέες και απόψεις.

Κ.
___________________________
  1. http://www.anarchy.be/faq/secE6.html. Αναφορά στον Μάλθους από τον ίδιο τον Δαρβίνο γίνεται στην αυτοβιογραφία του και αλλού βλέπε http://members.optusnet.com.au/exponentialist/Darwin_Malthus.htm
  2. Κοινωνικός δαρβινισμός: Ο Κοινωνικός Δαρβινισμός αναφέρεται στην τάση να θεωρούνται οι επιστημονικές θεωρίες του Καρόλου Δαρβίνου περί φυσικής επιλογής και επιβίωσης του καταλληλότερου εφαρμόσιμες στις ανθρώπινες κοινωνίες. Επηρεασμένοι από τα γραπτά του Δαρβίνου για τους μηχανισμούς και τις δυνάμεις που ωθούν την εξέλιξη και τη συνέχεια στη φύση και συγκεκριμένα στα έμβια όντα, οι θεωρητικοί του Κοινωνικού Δαρβινισμού πιστεύουν ότι με παρόμοιο τρόπο συγκροτείται και εξελίσσεται η κοινωνική ζωή. Ο όρος Κοινωνικός Δαρβινισμός εισήχθη στο κοινωνικό και πολιτικό ευρωπαϊκό προσκήνιο το 1877, όπως προέκυψε από ιδέες του Τόμας Μάλθους, του Χέρμπερτ Σπένσερ και του Φράνσις Γκάλτον. Αν και δεν είναι όλοι μεταγενέστεροι του Δαρβίνου, πολλές από τις απόψεις τους παραπέμπουν προφανώς σε μια κοινωνική διάσταση και εφαρμογή δαρβινιστικών θεωριών περί της εξέλιξης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής η θεωρία διαδόθηκε το 1944 από τον ιστορικό Ρίτσαρντ Χόφσταντερ. Λόγω της γενικότητας και της μη επιστημονικής του τεκμηρίωσης, ο Κοινωνικός Δαρβινισμός χρησιμοποιήθηκε ανά διαστήματα για διαφορετικούς λόγους εξυπηρετώντας ποικίλες σκοπιμότητες. Συγκεκριμένα, οι απόψεις περί Κοινωνικού Δαρβινισμού αναπτύχθηκαν κατά την περίοδο ακμής του καπιταλισμού του laissez-faire (λεσέ φερ) και του περιορισμού της κρατικής παρέμβασης, θεμελιώνοντας τον άκρατο ατομικισμό και την ιδιωτικοποίηση του κεφαλαίου.
Παράλληλα, εφ’ όσον οι ιμπεριαλιστικές τακτικές είναι στενά συνδεδεμένες με την αντίληψη ότι ο ισχυρότερος επιβάλλεται με επεκτατικούς πολέμους και τη διάδοση του πολιτισμού του, είναι κατανοητό ότι ο Κοινωνικός Δαρβινισμός τροφοδότησε και υποστήριξε τις αποικιοκρατικές τάσεις των περασμένων αιώνων, αλλά και σύγχρονες ιμπεριαλιστικές επιχειρήσεις.
Επίσης, η ευγονική και η σχέση της με τη συγκεκριμένη θεωρία αποτέλεσε πρόσφορο έδαφος, πάνω στο οποίο αναπτύχθηκαν οι ναζιστικές αντιλήψεις που στόχευαν στη διαιώνιση της Αρείας φυλής και στη γενοκτονία πολλών άλλων θεωρούμενων λιγότερο ισχυρών.
  1. http://press.princeton.edu/titles/9509.html
  2. Αναφορικά με το έργο του «Ηθική»: Ο Κροπότκιν εισηγείται μιαν ερμηνεία του έργου του Δαρβίνου η οποία αντιτίθεται ρητά στις διάφορες εκδοχές “κοινωνικού δαρβινισμού” (που διέδιδαν στοχαστές όπως ο Χέρμπερτ Σπένσερ κ.ά.), σύμφωνα με τις οποίες ο νόμος της εξέλιξης συνεπάγεται έναν αδιάκοπο αγώνα για τη ζωή και την εξολόθρευση των αδύναμων από τους ισχυρότερους. Στην “Καταγωγή του ανθρώπου” ο Δαρβίνος έδειξε ότι ο πόλεμος στη φύση περιορίζεται κυρίως σε αγώνα μεταξύ διαφορετικών ειδών, ενώ μέσα στο ίδιο είδος η πρακτική της αλληλοβοήθειας είναι ο κανόνας. Πάνω σ’ αυτό το στέρεο θεμέλιο της αλληλοβοήθειας μπορεί να ανεγερθεί ολόκληρο το οικοδόμημα μιας νέας ηθικής του αλτρουισμού, της δικαιοσύνης και της ισοτιμίας, που θα έχει διαρρήξει οριστικά τους δεσμούς της με τη θεολογία και τη μεταφυσική”. (Θανάσης Γιαλκέτσης, Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας, 469, 7 Σεπτεμβρίου 2007).
  3. http://www.monde-diplomatique.gr/spip.php?article337
  4. Στις 14 Φεβρουαρίου του 1989, ο Σαλμάν ενημερώθηκε πως ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, ο Ιρανός θρησκευτικός ηγέτης εξέδωσε «φετφά» σύμφωνα με τον οποίο κάθε μουσουλμάνος είχε το ιερό καθήκον να δολοφονήσει τον Ρουσντί, αλλά και οποιοδήποτε άλλο άτομο μπλέχτηκε με την έκδοση του βιβλίου «Σατανικοί Στίχοι»… Δολοφονήθηκε ένας μεταφραστής του βιβλίου και ένας εκδότης. Ο Ρουσντί έκανε δήλωση μετάνοιας…
  5. http://www.monde-diplomatique.gr/spip.php?article337
  6. Προβληματισμό θα πρέπει να δημιουργεί και το γεγονός ότι σε ανήσυχα νεανικά μυαλά, η επίπλαστη αυτή ευτυχία επιδιώκεται μέσω της κλοπής («απαλλοτρίωση») προϊόντων, εφ’ όσον δεν είναι πρώτης ανάγκης εννοείται, ένα μήλο, ας πούμε, για να μην πεθάνει κάποιος από την πείνα.
Από την ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 147. Μάρτιος 2015



1 σχόλιο:

  1. Εντύπωση προκαλεί που "κλείνεται" το άρθρο αυτό με ... Αναρχικές (;;;) φράσεις!

    Μα δεν υπάρχει Πολιτική-Επιστημονική-Φιλοσοφική ανάλυση;;;

    Οποιος μιλά και πέρνει στο Στόμα Του την λέξη/φράση "ΥΠΕΡΠΛΗΘΥΣΜΟΣ" παίζει συνειδητά ή ασυνείδητα ή λόγο ηλιθιότητας του τον ρόλο των ΕλιτοΝαζιστοΦασιστικών Ιδεολογιών/Ιδεοληψιών του Καπιταλισμού στην πορεία του για τον Ιμπεριαλισμό!

    Και Είμαστε ΑΠΟΛΥΤΗ ΣΑΥΤΟ ΠΟΥ ΛΕΜΕ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή