Τα παιχνίδια της Αγκυρας και η «στρατηγική ψυχραιμία» της Αθήνας

Ινφογνώμων Πολιτικά

Βασικός στόχος της Ελλάδας η αποφυγή μιας αδικαιολόγητης κλιμάκωσης τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο

Η «στρατηγική ψυχραιμία» είναι ο όρος που χρησιμοποιούν οι ανώτατοι επιτελείς του Πενταγώνου για να περιγράψουν τον τρόπο με τον οποίο η Αθήνα προσπαθεί να αντιμετωπίσει την αυξημένη, μετά τις 15 Ιουλίου, νευρικότητα της Αγκυρας στο Αιγαίο. Ο βασικός στόχος, όπως τον περιγράφουν σε συνομιλίες τους με «Το Βήμα» ανώτατοι και ανώτεροι αξιωματικοί, είναι η αποφυγή μιας αδικαιολόγητης κλιμάκωσης τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Παράλληλα, η ελληνική πλευρά στέλνει προσεκτικά το μήνυμα ότι σε οποιαδήποτε κίνησή τους οι Τούρκοι «θα μας βρίσκουν μπροστά τους», τόσο στη θάλασσα όσο και στον αέρα. Η γενικότερη εκτίμηση όμως είναι ότι η Αγκυρα δεν έχει την πολυτέλεια να προξενήσει «θερμό επεισόδιο» εναντίον της Ελλάδος. Η έκθεσή της στη Συρία είναι πολύ βαθιά και ήδη έχουν αποσυρθεί δυνάμεις από τα μικρασιατικά παράλια προς την τουρκοσυριακή μεθόριο.

Σε γενικές γραμμές, η τουρκική δραστηριότητα στον εναέριο και θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου δεν μεταβλήθηκε σημαντικά το 2016 σε σχέση με το 2015. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι η κατάσταση είναι ρόδινη, διότι οι υπερπτήσεις ήταν οι περισσότερες από τότε που άρχισαν να συγκεντρώνονται επίσημα δεδομένα. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Αμυνας (ΓΕΕΘΑ), το 2016 σημειώθηκαν 57 υπερπτήσεις από τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη και 68 εμπλοκές ελληνικών και τουρκικών μαχητικών, ενώ το 2015 οι αντίστοιχοι αριθμοί ήταν 36 και 80. Είναι δε ενδεικτικό ότι από τις 57 υπερπτήσεις του 2016, οι 24 σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια ενός μόνο μηνός: του Απριλίου.

Την ίδια στιγμή, η Αγκυρα επιδιώκει να υπενθυμίζει τις διεκδικήσεις της είτε εστιάζοντας την παραβατική της δραστηριότητα σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές (Ιμια, νησίδα Παναγιά) είτε επιδιδόμενη στην έκδοση συνεχών NAVTEX και NOTAMs για τη δέσμευση περιοχών στον εναέριο και θαλάσσιο χώρο για ασκήσεις. 

Αρκετά έντονη είναι επίσης η τουρκική υποβρυχιακή δραστηριότητα με την έκδοση Subnotes, ακόμη και αν η δέσμευση δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τα τουρκικά υποβρύχια θα βγουν στη θάλασσα. Οι αγγελίες για κινήσεις υποβρυχίων έχουν ενταθεί στην Ανατολική Μεσόγειο, ανατολικά του Καστελόριζου και πέριξ της Κύπρου. Οι περιοχές που δεσμεύονται είναι μεγάλες, αλλά παρά το γεγονός αυτό, κρίσιμοι «παίκτες» όπως οι Αμερικανοί δεν φαίνεται να αντιδρούν ιδιαίτερα. Δεν αποκλείεται να μην ενοχλούνται λόγω της παρεμπόδισης, ακριβώς εξαιτίας των τουρκικών subnotes, των κινήσεων ρωσικών δυνάμεων στην περιοχή.

Αυτό που ενδιαφέρει την Αγκυρα είναι «να κλειδώνει» περιοχές υψηλού ενδιαφέροντος. Η εστίαση των Τούρκων παραμένει στο Βόρειο και στο Ανατολικό Αιγαίο (όπως απεδείχθη από πρόσφατη δέσμευση περιοχής ανατολικά της Ζουράφας για πυρά για την περίοδο 10-14 Ιανουαρίου ή με την έκδοση subnote για μια μεγάλη περιοχή μεταξύ Λήμνου, Σαμοθράκης και Θάσου) και στην ευρύτερη περιοχή του Καστελόριζου. Την εβδομάδα που πέρασε, τουρκικά μαχητικά πραγματοποίησαν στις 16 Ιανουαρίου υπερπτήσεις άνωθεν του Μακρονησίου, της Παναγιάς και των Ανθρωποφάγων. Την επομένη 17 Ιανουαρίου πραγματοποίησαν άλλη μία υπερπτήση στην Παναγιά, η οποία εδώ και κάποιους μήνες, αρχής γενομένης από την απόφαση για αποστολή νατοϊκής δύναμης στο Αιγαίο για το Προσφυγικό, αποτελεί «αγαπημένο στόχο». Παράλληλα, η Τουρκία επιμένει να αμφισβητεί τα ελληνικά Πεδία Βολής στο Αιγαίο, οριοθετώντας δικά της και επιμένοντας στην απόσυρση των ελληνικών ή στην αλλαγή τους.

Το τελευταίο διάστημα έχουν υπάρξει και ορισμένα «τζαρτζαρίσματα» στην περιοχή των Ιμίων. Η απάντηση στην τουρκική κινητικότητα λαμβάνει διάφορες μορφές. Εχει αποφασιστεί να μην αποστέλλονται με την πρώτη ευκαιρία πολεμικά πλοία, αλλά να αναλαμβάνει ευρύτερη δράση το Λιμενικό Σώμα και τα περιστατικά αυτά να αντιμετωπίζονται ως «αστυνομικού, μεθοριακού χαρακτήρα». Παράλληλα, αμφίβιες δυνάμεις των ΕΤΕΘ περιπολούν στα μικρονήσια του Ανατολικού Αιγαίου ώστε η ελληνική παρουσία να είναι εμφανής. Η φρουρά στη νησίδα Παναγιά του συμπλέγματος των Οινουσσών έχει ενισχυθεί, ενώ το ίδιο έχει συμβεί και στο Καστελόριζο όπου ο σκοπός είναι ξεκάθαρος: να μπορούν οι Ενοπλες Δυνάμεις να βρεθούν εκεί το ταχύτερο δυνατό σε περίπτωση ανάγκης. 

Παράλληλα, ανώτερες στρατιωτικές πηγές αναφέρουν, αποφεύγοντας όμως να μπουν σε περισσότερες λεπτομέρειες, ότι προς την τουρκική πλευρά στέλνονται και πιο αυστηρά μηνύματα, όπως ο εγκλωβισμός μαχητικών αεροσκαφών από το έδαφος.

Το μέλλον της νατοϊκής δύναμης

Η ελληνική πλευρά επιθυμεί παράλληλα τη διατήρηση της νατοϊκής αποστολής στο Αιγαίο, η οποία με βάση τον αρχικό σχεδιασμό θα πρέπει να επαναξιολογηθεί τον Φεβρουάριο στο πλαίσιο της Συνόδου των υπουργών Αμύνης της Συμμαχίας. Ο Α/ΓΕΕΘΑ ναύαρχος Ευάγγελος Αποστολάκης κατέστησε σαφή την ελληνική επιθυμία στον νέο διοικητή της Standing NATO Maritime Group 2 (SNMG2), τον γερμανό ναύαρχο Αξελ Ντέερτζ, με τον οποίο συναντήθηκε πρόσφατα στην Αθήνα.

Σύμφωνα με υψηλόβαθμες στρατιωτικές πηγές, το μήνυμα της Αθήνας ήταν ότι δεν πρόκειται να δεχθεί την ανάληψη από την Τουρκία επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης δυτικά των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Η ελληνική επισήμανση έχει πολύ μεγάλη σημασία διότι ο προκάτοχος του ναυάρχου Ντέερτζ, ο επίσης Γερμανός Γεργκ Κλάιν, είχε εμφανιστεί μάλλον υποχωρητικός στις τουρκικές πιέσεις. Οπως δε πληροφορείται αποκλειστικώς «Το Βήμα», ο ναύαρχος Κλάιν είχε, τον περασμένο Αύγουστο, αποφασίσει να καλέσει τόσο το τουρκικό όσο και το ελληνικό Κέντρο Ερευνας και Διάσωσης για την αντιμετώπιση περιστατικού δυτικά της Κω, προκαλώντας τη δυσφορία της Αθήνας.

Η ελπίδα και η επιθυμία της ελληνικής κυβέρνησης είναι η νατοϊκή αποστολή στο Αιγαίο να συνεχισθεί τουλάχιστον μέχρι να αναπτυχθεί η ευρωπαϊκή ακτοφυλακή στο Αιγαίο. Το πρόβλημα είναι δυστυχώς ότι έχουν μειωθεί τα πλοία που συμμετέχουν σε αυτήν από τρίτες χώρες, πλην Ελλάδος και Τουρκίας. Η Αγκυρα, από την πλευρά της, έχοντας τη στήριξη του Λονδίνου, επιθυμεί την απορρόφηση της αποστολής από τη νέα επιχείρηση Sea Guardian του ΝΑΤΟ για όλη τη Μεσόγειο. Η θέση της Αθήνας φέρεται να έχει προς το παρόν τη στήριξη του Βερολίνου.

Οι εκκαθαρίσεις στις τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις

Την ίδια στιγμή, προβληματισμός υπάρχει στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας για την πλήρη «αποδιοργάνωση» και παράλληλα «αναδιοργάνωση» που επικρατεί στις τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου. Η επιθυμία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν «να ξεριζώσει» τα γκιουλενικά στοιχεία από το στράτευμα (και όχι μόνο) έχει οδηγήσει σε μαζικές εκκαθαρίσεις και στην εμφάνιση πολλών κενών σε κρίσιμες θέσεις, ιδιαίτερα στους πιλότους μαχητικών αεροσκαφών.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, κατά τις εκτιμήσεις στρατιωτικών πηγών, έχουν εκκαθαριστεί το 37% των υψηλόβαθμων αξιωματικών, το 20% των μεσαίων αξιωματικών και το 50%-60% των πιλότων. Για να καλυφθούν μάλιστα οι θέσεις των τελευταίων, η τουρκική Πολεμική Αεροπορία ζήτησε από περίπου 850 πρώην πιλότους να επιστρέψουν. Υπεβλήθησαν σε ορισμένες υποτυπώδεις εξετάσεις και οι περισσότεροι αναμένεται να επαναπροσληφθούν. 

Παράλληλα, σχεδόν σε κάθε διοικητική μονάδα υπάρχει «πολιτικός κομισάριος» από το κόμμα του κ. Ερντογάν. Είναι σαφές ότι το «τσουνάμι εκκαθαρίσεων» είναι τέτοιου μεγέθους (ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπως το ΝΑΤΟ) που έχει δημιουργήσει αρρυθμία στη λειτουργία των διαύλων της στρατιωτικής διπλωματίας. Ο προβληματισμός ελλήνων επιτελών είναι ότι αυτό θα μπορούσε να δυσχεράνει την επικοινωνία και την αποσόβηση κρίσεων.

ΤΟ ΒΗΜΑ