Νέα Πολιτική
Του Μάριου Νοβακόπουλου*
Από την επανάσταση του 2014 η Ουκρανία βρίσκεται σε διαρκή αναταραχή, αστάθεια και πολιτική, οικονομική και κοινωνική κρίση. Οι αποσχιστικές κινήσεις των ρωσσοφώνων της Ανατολής κλιμακώθηκαν σε εμφύλιο πόλεμο, με τις συνεχιζόμενες αψιμαχίες στο Ντονμπάς να αποτελούν μόνιμη απειλή για τη συνοχή και ύπαρξη της Ουκρανίας.
Τα προβλήματα όμως δεν περιορίζονται στην Ανατολή. Σαν χώρα με τεχνητά σύνορα και έντονες πολιτιστικές αντιθέσεις από περιοχή σε περιοχή, η Ουκρανία δεν νιώθει τριβές μόνο στα σύνορα με τη Ρωσία. Κινήσεις αποδέσμευσης από τον έλεγχο του Κιέβου λαμβάνουν χώρα, με χαμηλή μεν ένταση αλλά σημαντικές πολιτικές προεκτάσεις, στην άλλη άκρη της χώρας: στην Υπερκαρπαθία, τη γέφυρα της Ουκρανίας προς τη Δυτική Ευρώπη.
Η Υπερκαρπαθία (ή Καρπαθορουθηνία), ύστερα από αιώνες αυστροουγγρικού ελέγχου, πέρασε στην ανεξάρτητη Τσεχοσλοβακία το 1918. Ο πληθυσμός της αποτελείται κατά κύριο λόγο από Ρουθήνους (Rusyn), σλαβικό φύλλο συγγενές με τους Ουκρανούς, το οποίο κατοικεί στην ευρύτερη περιοχή των Βορείων Καρπαθίων. Με το διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας, το 1938, η Υπερκαρπαθία προσαρτήθηκε στη σύμμαχο των Γερμανών Ουγγαρία. Το 1945 με τη λήξη του πολέμου, η περιοχή παραδόθηκε στη Σοβιετική Ένωση, και παρά τις εκκλήσεις των τοπικών εκπροσώπων και της Ορθοδόξου εκκλησίας, η Υπερκαρπαθία δεν έγινε αυτοτελής σοβιετική σοσιαλιστική δημοκρατία αλλά προσαρτήθηκε στην Ουκρανία ως απλή επαρχία. Λόγω τη συγγένειας Ουκρανών και Ρουθήνων, επί μακρόν-και ως έναν βαθμό μέχρι σήμερα-δεν τους αναγνωρίστηκε η πολιτιστική ιδιαιτερότητα και έγιναν εντατικές προσπάθειες αφομοίωσης τους στον κύριο εθνικό κορμό. Το 1991, με την πτώση της ΕΣΣΔ και την ανεξαρτητοποίηση της Ουκρανίας, 78% των κατοίκων της Υπερκαρπαθίας ψήφισαν υπέρ χορήγησης αυτονομίας στην περιοχή τους, αλλά το ουκρανικό κράτος αρνήθηκε κάθε τέτοια παραχώρηση, διαιωνίζοντας το καθεστώς της ως κοινή περιφέρεια (oblast). Συνεστήθησαν κινήματα που επιδίωξαν την επανένωση με την Τσεχοσλοβακία, η διάλυση όμως της τελευταίας το 1993 σήμανε την οριστική παρακμή τους.
Η αυτονομιστική διάθεση των Ρουθήνων, την οποία ενστερνίζονται θερμά οι ουγγρικές και μολδαβο-ρουμανικές μειονότητες της περιοχής (στην Υπερκαρπαθία έχει έντονη δράση το ουγγρικό υπερεθνικιστικό κόμμα Jobbik), αφυπνίσθηκαν μετά τις σαρωτικές αλλαγές των τελευταίων ετών. Η άνοδος στην κεντρική εξουσία ακραίων εθνικιστών προκάλεσε δυσφορία (όπως και στην Ανατολή) και ακολούθησαν ψηφίσματα της τοπικής Βουλής που επανέλαβαν την αίτηση για αυτονομία. Οι τοπικοί αντιπρόσωποι σε έγγραφο που κοινοποίησαν στον πρόεδρο Ποροσένκο και τον πρωθυπουργό Γιατσένιουκ απαιτούν την αναγνώριση ειδικού καθεστώτος αυτοδιοίκησης στην Υπερκαρπαθία μαζί με αναθεώρηση του Συντάγματος προς την κατεύθυνση αυτή.
Αυτή καθ’ εαυτή η Υπερκαρπαθία, με μικρή έκταση και πληθυσμό μόλις 1,2 εκατομμυρίων, δεν αποτελεί έδαφος σημασίας ανάλογης πχ με το Ντονέτσκ ή το Χάρκοβο. Όμως, όπως η Κριμαία, έχει εξαιρετική στρατηγική θέση. Μέσω αυτής γίνεται το εμπόριο της Ουκρανίας προς την Ευρώπη (νόμιμο και παράνομο) και από εκεί περνούν οι αγωγοί ρωσικού φυσικού αερίου. Λόγω του στενού συνδέσμου με την Ευρώπη τα τοπικά οικονομικά, ολιγαρχικά αλλά και εγκληματικά δίκτυα στηρίζουν την αυτονομία ή και την ανεξαρτησία.
Με την ενσωμάτωση ολόκληρης της Ουκρανίας στις δομές της ΕΕ να μοιάζει ένα μακρινό όνειρο (ιδίως και μετά το αρνητικό ολλανδικό δημοψήφισμα επί αυτής), η Υπερκαρπαθία όλο και περισσότερο αναζητά το δικό της μέλλον προς την Ευρώπη. Όσο η Ουκρανία παραμένει σε ελεγχόμενη κατάσταση, τέτοιες κινήσεις μάλλον θα παραμείνουν χαμηλής έντασης. Σε μία απότομη όμως επιδείνωση και νέα προβλήματα ασφαλείας όπως το 2014, οι Ρουθήνοι, όπως οι ουγγρικές, ρουμανικές, βουλγαρικές και πολωνικές μειονότητες σε άλλα σημεία της χώρας, δεν αποκλείεται να διαχωρίσουν τη θέση τους από την (φανατικά αντιρωσσική αλλά ανίκανη να σταθεροποιήσει τη χώρα ή να την οδηγήσει στους ευρωατλαντικούς θεσμούς) δυτική και μέση Ουκρανία, κλιμακώνοντας τον πολιτικό τους αγώνα. Με μία ανοικτά φιλορωσσική και εθνικιστική Ουγγαρία αλλά και μία ισχυρή και ολοένα πιο ατίθαση Πολωνία στα δυτικά της σύνορα, η χώρα των Κοζάκων μπορεί σύντομα να αντιμετωπίσει ακόμη περισσότερες απειλές. Και μάλιστα, από εκεί που δεν το περιμένει.
*φοιτητής Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου