Οι συμβάσεις που εξαιρούνται του ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου (Β’ μέρος)

Η κατάργηση των ελέγχων του Ελεγκτικού Συνεδρίου σύμφωνα με το μνημόνιο 3 αποτελεί τον κύριο λόγο αυτής της σειράς αναρτήσεων. Η διάταξη που βλέπουμε (άρθρο 35) είναι από το νόμο με τίτλο «Κύρωση του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο» (νόμος 4129/2013). Αφορά στον λεγόμενο προσυμβατικό (προληπτικό) έλεγχο που κάνει το Ελεγκτικό Συνέδριο (δηλαδή στο στάδιο πριν συναφθεί η σύμβαση).

Το Ελεγκτικό Συνέδριο είναι το ανώτατο δημοσιονομικό δικαστήριο (και κατ’ άλλους και διοικητική αρχή) με σημαντικότατες αρμοδιότητες που στα γενικά τους πλαίσια περιγράφονται στο  άρθρο 98 του Συντάγματος.  Το ίδιο το Σύνταγμα δίνει δυνατότητα αυτές να διευρυνθούν και συγκεκριμένα με την λέξη «ιδίως». Ο έλεγχος που κάνει το Ελεγκτικό Συνέδριο μπορεί να είναι προληπτικός ή κατασταλτικός. Οι κυριότερες αρμοδιότητες (συνοπτικά) είναι :

• Ο προληπτικός έλεγχος των δαπανών του κράτους, των Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων που υπάγονται με ειδική διάταξη νόμου στο καθεστώς αυτό (βλέπε άρθρο 98 περίπτωση α’ του Συντάγματος).
• Ο έλεγχος των συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας του Δημοσίου (βλέπε άρθρο 98 περίπτωση β’ του Συντάγματος),
• Ο κατασταλτικός έλεγχος των λογαριασμών των δημόσιων υπολόγων (βλέπε άρθρο 98 περίπτωση γ’ του Συντάγματος),
• Γνωμοδοτικές αρμοδιότητες
• Σύνταξη εκθέσεων. Σύνταξη ετήσιας έκθεσης σχετικά με τα αποτελέσματα των εργασιών του. Σύνταξη ετήσιας έκθεσης επί του ελέγχου του απολογισμού και του γενικού ισολογισμού του κράτους, η λεγόμενη «διαδήλωση».

Μεταξύ αυτών είναι, όπως αναφέρεται στο άρθρο 98 περίπτωση β του Συντάγματος,  «O έλεγχος συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας στις οποίες αντισυμβαλλόμενος είναι το Δημόσιο ή άλλο νομικό πρόσωπο που εξομοιώνεται με το Δημόσιο από την άποψη αυτή, όπως νόμος ορίζει». Η φράση – κλειδί είναι η  τελευταία «όπως νόμος ορίζει».

Η διάταξη που παρουσιάζουμε (άρθρο 35 του νόμου 4129/2013) ) εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι θεσπίστηκε το 2013, δηλαδή τη χρονιά που δημοσιεύτηκε ο Κώδικας Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο. Ο λόγος που μπορεί να συμβεί αυτή η εσφαλμένη εκτίμηση είναι επειδή δεν αναφέρονται οι νόμοι με τους οποίους εισήχθησαν για πρώτη φορά αυτές οι εξαιρέσεις. Δεν περιέχεται ο πίνακας με τους σχετικούς νόμους, όπως σε άλλους αντίστοιχους κώδικες. Ο πίνακας αυτός αναρτήθηκε μήνες μετά (από το νόμο 4129/2013) σε άσχετο νόμο. Για να βάλουμε σωστά το χρονικό των εξαιρέσεων θα πρέπει να κάνουμε μια μικρή ιστορική αναδρομή σε βασικούς σταθμούς του Ελεγκτικού Συνεδρίου, και ειδικότερα του προληπτικού ελέγχου νομιμότητας των συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας του Δημοσίου:

1833: Η ίδρυση του  Ελεγκτικού Συνεδρίου με το βασιλικό διάταγμα που δημοσιεύτηκε στο Φ.Ε.Κ. 32 στις 7 -10-1833.

1887: Συστήνεται για πρώτη φορά ο προληπτικός έλεγχος των κρατικών δαπανών με το νόμο ΑΥΟΖ’ (1477) 28-5/3-6-1887. Ο έλεγχος αυτός διατηρείται σχεδόν (βλέπε και παρακάτω στο έτος 1984) αδιάκοπα μέχρι σήμερα και είναι κατοχυρωμένος στο άρθρο 98 περίπτωση α’ του Συντάγματος (θα γίνει μελλοντική ανάρτηση για το θέμα αυτό).

1980: Εκδίδεται το προεδρικό διάταγμα 774/1980 με τίτλο  «Οργανισμός Ελεγκτικού Συνεδρίου».

1984: Ο προληπτικός έλεγχος των δαπανών αφαιρέθηκε από το Ελεγκτικό Συνέδριο τα έτη 1985-1990. Με το άρθρο 34 του νόμου 1489/1990. Καταργήθηκε με το άρθρο 22 παράγραφος 3 του νόμου 1868/1989. Η σχετική διάταξη νόμου που αφαιρέθηκε ο προληπτικός έλεγχος από το Ελεγκτικό Συνέδριο κρίθηκε αντισυνταγματική.

1993:  Με το άρθρο 15 του νόμου 2145/1993 προστίθεται παράγραφος 7 στο προεδρικό διάταγμα 774/1980. Με αυτήν θεσπίζεται δυνητικός έλεγχος νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο τωνσυμβάσεων εκτελέσεως έργων, προμηθειών (όχι υπηρεσιών) του Δημοσίου, των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου και των Δημοσίων Επιχειρήσεων. Χρονικά ο έλεγχος αυτός γίνεται προ της υπογραφής της οικείας συμβάσεως (προληπτικός έλεγχος). Αφορούσε συμβάσεις που υπερέβαιναν το 1 δισεκατομμύριο δραχμές.

1999: Πρώτον αρχικά με το άρθρο 14 παράγραφος 2 του νόμου 2702/1999 ο διενεργούμενος έλεγχοςεπεκτάθηκε σε «κάθε είδους σύμβαση». Παρέμενε όμως στη διακριτική ευχέρεια του αρμόδιου Υπουργού η άσκηση του, αφού μπορούσε να διενεργηθεί μόνο μετά από πρόταση του. Όπως ακριβώς και με το προηγούμενο νομικό πλαίσιο με το νόμο 2145/1993 που προαναφέρθηκε.

Δεύτερον με το αρχικά άρθρο 8 παράγραφος 1 του νόμου 2741/1999 η δυνατότητα υποβολής των σχεδίων συμβάσεων μετατράπηκε σε υποχρέωση υποβολής. Ορίστηκε ρητά ότι η υλική αρμοδιότητα ελέγχου αγορά στα σχέδια συμβάσεων προμηθειών και υπηρεσιών προϋπολογιζόμενης δαπάνης άνω των 500 εκατομμυρίων δραχμών και έργων προϋπολογιζόμενης δαπάνης άνω του ενός (1) δισεκατομμυρίου δραχμών. Μετά την υποχρεωτική πλέον υποβολή προς έλεγχο των ανωτέρων συμβάσεων η αρμοδιότητα αυτή του Ελεγκτικού Συνεδρίου έλαβε άλλες διαστάσεις.

2000: Δημοσιεύεται ο νόμος 2789/2000 όπου στο άρθρο 29 παράγραφος 1 θεσπίζονται οι πρώτες εξαιρέσεις του προσυμβατικού ελέγχου. Αξίζει να αναφερθεί ότι η διάταξη ήρθε με τροπολογία της τελευταίας στιγμής στη Βουλή (μαζί με άλλη μία σχετικά με τα πανωτόκια) σε άσχετο νομοσχέδιο. Αρκεί μια έρευνα στα πρακτικά του νόμου για να διαπιστώστε και μόνοι σας ότι πέρασε ουσιαστικά χωρίς συζήτηση. Επιπλέον λίγες εβδομάδες αργότερα με άλλο νόμο (που θα παρουσιάσουμε) προστέθηκε και άλλη σημαντικότατη εξαίρεση. Χαρακτηριστικό και στις δύο περιπτώσεις είναι ότι πέρασαν με άσχετη διάταξη σε νόμο με διαφορετικό κύριο αντικείμενο. (Για τις άσχετες διατάξεις θα υπάρξει σύντομα ειδική ανάρτηση)

2001: Καθιερώνεται για πρώτη φορά Συνταγματικά ο έλεγχος των συμβάσεων του Δημοσίου από το Ελεγκτικό Συνέδριο στο άρθρο 98 περίπτωση β του Συντάγματος.

2013: Ψηφίζεται ο νόμος 4129/2013 με τον τίτλο «Κύρωση του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο».

2015: Δέσμευση με το μνημόνιο 3 για κατάργηση των προληπτικών ελέγχων και τον κατασταλτικό έλεγχο των δημόσιων υπολόγων που γίνεται από το Ελεγκτικό Συνέδριο.

Στο Γ’ μέρος θα αρχίσουμε να βλέπουμε μία προς μία τις εξαιρέσεις.

Σχετικά (ενδεικτικά):

• Άρθρο 98 Συντάγματος
• Νόμος 4336 /14 Αυγούστου 2015 (μνημόνιο 3. Κατάργηση των ελέγχων του Ελεγκτικού Συνεδρίου). Μπορείτε να κατεβάσετε το νόμο πατώντας εδώ Νόμος 4336/2015.
• Νόμος 4129 /2013 με τίτλο «Κύρωση του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο». Μπορείτε να κατεβάσετε το νόμο πατώντας εδώ Νόμος 4129/2013
• Προεδρικό διάταγμα 774/1980 με τίτλο «Οργανισμός Ελεγκτικού Συνεδρίου». Μπορείτε να κατεβάσετε το Προεδρικό διάταγμα πατώντας εδώ Προεδρικό διάταγμα 774/1980
• Νόμος 1489 /1984, άρθρο 34. Μπορείτε να κατεβάσετε το νόμο πατώντας εδώ Νόμος 1489/1984
• Νόμος 1868/1989, άρθρο 22. Μπορείτε να κατεβάσετε το νόμο πατώντας εδώ Νόμος 1868/1989
• Νόμος 2145 /1993, άρθρο 15. Μπορείτε να κατεβάσετε το νόμο πατώντας εδώ Νόμος 2145/1993
• Νόμος 2702 /1999, άρθρο 14 παράγραφος 2. Μπορείτε να κατεβάσετε το νόμο πατώντας εδώ Νόμος 2702/1999,
• Νόμος 2741/1999, άρθρο 8 παράγραφος 1. Μπορείτε να κατεβάσετε το νόμο πατώντας εδώ Νόμος 2741/1999
• Νόμος 2789 /2000, άρθρο 29. Μπορείτε να κατεβάσετε το νόμο πατώντας εδώ Νόμος 2789/2000
• Μνημόνιο 3 και η κατάργηση των ελέγχων του Ελεγκτικού Συνεδρίου. (δημοσίευση 26 Οκτωβρίου 2015)
• Οι συμβάσεις που εξαιρούνται του ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου (A’ μέρος) (δημοσίευση 26 Οκτωβρίου 2015)

Έρευνα : Σταύρος Β. Τσίπρας, δικηγόρος

fekyou.info