 |
Του Αλέξανδρου Θ. Δρίβα
Η Ε.Ε, ξεκίνησε σταδιακά να οικοδομείται από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα και τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, το 1957 με τη Συνθήκη της Ρώμης.
Τα επιχειρήματα που πλαισίωναν την ερμηνεία αυτών των Συνθηκών και τις αιτίες της σταδιακής οικοδόμησης της Ε.Ε, μέχρι και την εμφάνιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης στην Ευρωζώνη από το 2009 και μετά, είχαν κυρίως έναν υπερβατικό τόνο. Πυρήνας αυτών των επιχειρημάτων, ήταν πως τα κράτη αντιλήφθηκαν πως ο πόλεμος είναι μια καταστροφική πολιτική που αποφάσισαν να περιφρονήσουν και να ασχοληθούν με τα έργα ειρήνης. Ωστόσο, η διχοτόμηση της Ευρώπης την επαύριον του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που διαδέχθηκε ο Ψυχρός Πόλεμος, παρέχει περισσότερο πραγματιστικά επιχειρήματα.
Η δημιουργία της Ε.Ε, υπάκουε και υπακούει στη γεωστρατηγική.
Οι φόβοι του Σαρλ Ντε Γκωλ για την αμερικανική βοήθεια προς τη Γερμανία, η βρετανική δυσπιστία προς το «ευρωπαϊκό όραμα» και η αμηχανία των δυτικών κρατών της Ευρώπης που από τις στάχτες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τους ζητήθηκε ξαφνικά να παραχωρήσουν μέρος της κυριαρχίας τους, σχημάτισαν στην πραγματικότητα, το πλαίσιο από το οποίο ξεκίνησε να οικοδομείται η Ε.Ε. Βασικό επιχείρημα ερμηνείας της εξέλιξης του μορφώματος της Ε.Ε που έρχεται από την τράπεζα ιδεών του πραγματισμού, είναι πως η Ε.Ε, βοήθησε τη συσπείρωση του δυτικού κόσμου (δυτικό μπλοκ) απέναντι στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Σε αυτό το οικοδόμημα, η Γερμανία (Δυτική Γερμανία) θα διαδραμάτιζε το ρόλο της ατμομηχανής της Ευρώπης που σε συνεργασία με τις ΗΠΑ θα σχημάτιζαν τον ελεύθερο κόσμο. Η πολύπλοκη υφή του Ψυχρού Πολέμου Η Γερμανία, ήταν η χώρα που πήρε τα περισσότερα οφέλη από τη σταδιακή δημιουργία της Ε.Ε καθώς βρέθηκε με την πλευρά των νικητών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ούσα η δύναμη που αφενός τον προκάλεσε και αφετέρου, η δύναμη που έχασε στο τέλος αυτού.
Η γεωγραφική μετάφραση του Ψυχρού Πολέμου, ήταν πολύ απλή, καθώς ήταν διπολική. Πέραν λίγων χωρών που ήταν στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, ο κόσμος είχε χωριστεί σε δύο μέτωπα. Κατά παράδοξο τρόπο, η υφή αυτού του πολέμου, δεν ήταν τόσο απλή όσο φαινόταν γεωγραφικά. Οι δύο υπερδυνάμεις, συγκρούστηκαν σε κάθε πτυχή που αφορά την πολιτική. Στην ιδεολογία, στον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας, το πώς πρέπει να λειτουργεί ένα πολιτικό σύστημα. Αυτή η πολύπλοκη υφή, δεν έδινε περιθώρια εφησυχασμού στον δυτικό κόσμο ώστε να αισθάνεται ασφαλής με την ύπαρξη του ΝΑΤΟ. Σε συντονισμό με τις ΗΠΑ, χρειαζόταν να δημιουργηθεί στην Ευρώπη, ένας οργανσιμός που θα προστάτευε νομικά, πολιτικά, θεσμικά και οικονομικά τον γενικότερο τρόπο λειτουργίας του δυτικού κόσμου. Η σταδιακή οικοδόμηση της Ε.Ε, ερχόταν για να καλύψει αυτήν την ανάγκη.
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Μόλις κατέρρευσε η ΕΣΣΔ, στις ΗΠΑ ξεκίνησε η ακαδημαϊκή και πολιτική συζήτηση για το ρόλο που θα αναλάβει το ΝΑΤΟ, την επόμενη μέρα που ξεκινούσε χωρίς την ύπαρξη της ΕΣΣΔ. Η παραμονή του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, έδωσε την ευκαιρία στην Ε.Ε να προχωρήσει προς την ολοκήρωση που σαν τελικό στάδιο, είχε την πολιτική ένωση. Η αλλαγή της δομής του διεθνούς συστήματος, αντί να προκαλέσει τις Βρυξέλλες τις ίδιες απορίες με αυτές που κλήθηκαν να απαντήσουν οι ιθύνοντες του ΝΑΤΟ, η Ε.Ε προχώρησε σε μια τεράστια διεύρυνση των μελών της. Την ίδια στιγμή που η λεγόμενη «ΕΟΚ των 12» δεν είχε καν προχωρήσει στις απαραίτητες πολιτικές εμβάθυνσης της ολοκληρωσης, οι Βρυξέλλες προσπαθούσαν να εφαρμόσουν το δύσκολο (και ακόμη εν εξελίξει) έργο της Γεμρανίας που ακολούιθησε την επανένωνση, την προσαρμογή των λεγόμενων μετακομμουνιστικών καθεστώτων σε έναν δυτικό τρόπο πολιτειακής λειτουργίας. Oι στόχοι της προσαρμογής, της ισόρροπης ανάπτυξης, η δημιουργία ενός σταθερού και αποδοτικού πλαισίου για μια μεταναστευτική πολιτική και η υιοθέτηση μιας κοινής φωνής σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, δεν έχουν ακόμη επιτευχθεί.
Οι Βρυξέλλες δεν αντιλήφθηκαν τις γεωπολιτικές αλλαγές του κόσμου που αναδυόταν μετά το πέρας του Ψυχρού Πολέμου. Η κρίση στην Ευρωζώνη, ήταν απλά το άνοιγμα του Ασκού του Αιόλου. Τα κενά που άφηνε η κατάρρευση της ΕΣΣΔ στην ανατολική Ευρώπη, μόνο θεωρητικά καλύφθηκαν από την Ε.Ε η οποία σήμερα παρακολουθεί αμήχανη το προσφυγικό δράμα, την ανισρροπία οικονομικής ανάπτυξης, αντιμετωπίζει τις συνέπειες της προχειρότητας με την οποία σχεδιάστηκε η Ευρωζώνη και παρακολουθεί ανήμπορη να αντιδράσει τον ευρωσκεπτικισμό που εμφανίζεται με διαφορετικά χαρακτηριστικά στα περισσότερα κράτη-μέλη της Ε.Ε και ξυπνά μνήμες του παρελθόντος. Το ανησυχητικό για την Ε.Ε του «project» της οποίας ηγείται η Γερμανία, είναι πως δεν στρέφεται προς την αναζήτηση λύσεων. Αντ’ αυτού, ο Βρυξέλλες κατηγορούν ανοιχτά το κάθε έθνος-κράτος ξεχωριστά για οποιαδήποτε θεσμική αδυναμία παρουσιάζει η Ε.Ε. Η αντίδραση των κρατών-μελών, που βλέπουν την Ε.Ε να μην μπορεί να υπερασπιστεί τις πολιτικές και τις αξίες που ανέλαβε, είναι είτε να προσπαθούν να εδραιώσουν ισχυρές σχέσεις με ισχυρές δυνάμεις που δεν είναι μέλη της Ε.Ε, είτε να προσπαθούν να δημιουργήσουν ενδοκοινοτικά μπλοκς που θα προωθήσουν τα συμφέροντά τους. Η διαπραγμάτευση του Ιουλίου με το ζήτημα της Ελλάδας έληξε με τον πολιτικό διχασμό της Ε.Ε για το μέλλον της Ελλάδας. Αυτός ο διχασμός, είναι ένας από τους αρεκτούς που εμφανίζονται στην Ευρώπη σήμερα, για όλα τα ζητήματα που αφορούν Βρυξέλλες και κράτη-μέλη.
Η Βρετανία, η Γαλλία, η Πολωνία και ο ευρωπαϊκός Νότος.
Η έλλειψη μηχανισμών που θα έκαναν την Ευρώπη στη πράξη να ομοιάζει έστω και σε κάποιον ελάχιστο βαθμό, με αυτό που περιγράφεται στο Κοινοτικό Δίκαιο, οδηγεί τα κράτη να στηρίζονται ολοένα και περισσότερο σε πολιτικές ισχύος. Η σχέση των κρατών-μελών με τις κοινωνίες τους, δε γίνεται να μη ληφθεί υπόψιν σε όσα γίνονται στην Ευρώπη. Οι πολίτες, νιώθουν ολοένα και περισσότερο την Ε.Ε ως έναν οργανισμό που υποθάλπτει τα συμφέροντά τους. Oι κυβερνήσεις στο Νότο γίνονται ολοένα και πιο αντιδημοφιλείς καθώς προσπαθούν να εφαρμόσουν μακροχρόνια προγράμματα λιτότητας. Την ίδια ώρα, ο δημοσιονομικά πειθαρχημένος και ανεπτυγμένος Βορράς αντιμετωπίζει την άνοδο ακροδεξιών και ξενοφοβικών κινημάτων και πολιτικών κομμάτων που υπόσχονται στους πολίτες περισσότερη κρατική κυριαρχία και «λιγότερη Ευρώπη». Οι πρόσφατη διπλωματική διαμάχη μεταξύ Πολωνίας και Γερμανίας, καταδεικνύει πως ο σεβασμός προς κάποιο κοινό ευρωπαϊκό όραμα, έχει δώσει τη θέση του στην ένταση. Η νέα πολιτική πραγματικότητα στην Πολωνία, έρχεται να συμπληρώσει ένα το παζλ των μεγάλων χωρών της Ε.Ε που διατυπώνουν όλο και περισσότερες ενστάσεις απέναντι στις πολιτικές των Βρυξελλών που σε μεγάλο βαθμό χαράσσονται από το ισχυρότερο οικονομικά κράτος της Ε.Ε, τη Γερμανία.
Η Βρετανία, πρόκειται να διεξάγει δημοψήφισμα για το αν η χώρα θα συνεχίσει να είναι μέλος της Ε.Ε. Σε κάθε περίπτωση, η Βρετανία θα επιχειρήσει να ζητήσει αλλαγές στο Κοινοτικό Κεκτημένο. Οι προεκλογικές δεσμεύσεις του εθνικιστικού κόμματος ΡiS που πλέον κυβερνά την Πολωνία, δεν είναι συμβατές με το Κοινοτικό Δίκαιο. Η Γαλλία, πέραν των δημοσιονομικών προβλημάτων, έχει να αντιμετωπίσει την απειλή της ισλαμικής τρομοκρατίας και την σταθερή άνοδο του εθνικισμού. Οι εκλογές σε Ισπανία και Πορτογαλία, έδειξαν πως οι κοινωνίες επιλέγουν όλο και περισσότερο να ψηφίσουν κόμματα τα οποία υπόσχονται αλλαγές πορείας στην οικονομία. Η κυβέρνηση της Ιταλίας, ανεβάζει τους τόνους στη συζήτησή της με τις Βριξέλλες για τη δημοσιονομική της προσαρμογή με τον Ματέο Ρέντσι να δηλώνει πως «πέρασε η εποχή που η Ε.Ε έλεγε στην Ιταλία τι θα κάνει», με τον Πιερ Μοσκοβισί να τον καλεί να σταματήσει να εκφέρει αντιευρωπαϊκό λόγο.
Εκτός της Ε.Ε, η Γερμανία φαίνεται πως έχει να αντιμετωπίσει ολοένα και περισσότερα προβλήματα. Σε περίοδο που η οικονομία της Γερμανίας είναι η ισχυρότερη της Ευρώπης, στη χώρα παρατηρούνται κοινωνικά φαινόμενα που λαμβάνουν χώρα σε χώρες που είναι είτε σε ύφεση, ή έχουν να αντιμετωπίσουν σημαντικά κοινωνικά προβλήματα. Το προσφυγικό ζήτημα, φαίνεται να είναι ένα πρόβλημα που λόγω της πολύπτυχης υφής του φέρει τις μεγαλύτερες τριβές μεταξύ των κρατών-μελών. Το μέλλον της Ε.Ε όπως εκείνη οικοδομήθηκε κατά την τελευταία δεκαετία του 21ου αιώνα, είναι τουλάχιστον δυσοίωνο. Μόνο σε θεωρητικό επίπεδο μπορεί να θεωρηθεί οτι η Ε.Ε πλαισιώνεται από σταθερότητα και μόνο αν αυτή η σταθερότητα μπορεί να συγκριθεί μέ άλλες, πολύ πιο ασταθείς περιφέρειες.
- Υποψήφιος διδάκτορας Διεθνών Σχέσεων , Συντονιστής στο Παρατηρητήριο Ανατολικής Μεσογέιου του ΤΟ.ΡΕ.ΝΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου