TTIP, CETA, TiSA, TTP: ο καπιταλισμός του κοντινού μέλλοντος

ΕΛευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση

Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Το τέρας, αόρατο και πανταχού παρόν

Ενώ οι ανυ­πο­ψί­α­στοι ιθα­γε­νείς της Γη­ραιάς Ηπεί­ρου ασχο­λού­νται με το αν ο Ντρά­γκι θα απο­τολ­μή­σει την «πο­σο­τι­κή χα­λά­ρω­ση» ή πώς η Ελ­λά­δα θα απο­φύ­γει το «εκλο­γι­κό ατύ­χη­μα», στα πιο απρό­σι­τα για την κοινή γνώμη κτή­ρια των Βρυ­ξελ­λών, της Ουά­σιγ­κτον κι άλλων μη­τρο­πό­λε­ων σχε­διά­ζε­ται το απώ­τε­ρο μέλ­λον του πα­γκό­σμιου κα­πι­τα­λι­σμού. Ελά­χι­στοι υπο­ψιά­ζο­νται ότι κά­ποια πε­ρί­ερ­γα αρ­χι­κά, που μπαί­νουν στη δη­μό­σια σφαί­ρα –TTIP, TiSA, CETA, TTP– στο μέλ­λον θα κα­θο­ρί­ζουν απί­στευ­τες λε­πτο­μέ­ρειες της κα­θη­με­ρι­νό­τη­τας των αν­θρώ­πων: τι θα τρώνε, τι φάρ­μα­κα θα παίρ­νουν, πώς θα αμεί­βο­νται, αν θα κα­τοι­κούν σε κυ­ρί­αρ­χα κράτη ή σε «αποι­κί­ες» πο­λυ­ε­θνι­κών επι­χει­ρή­σε­ων.

Τα αρ­χι­κά αυτά αντι­στοι­χούν σε τέσ­σε­ρις δια­κρα­τι­κές συμ­φω­νί­ες που βρί­σκο­νται υπό δια­πραγ­μά­τευ­ση, σε από­λυ­τη αδια­φά­νεια, και πε­ρι­λαμ­βά­νουν πε­ρί­που 60 χώρες, ανά­με­σά τους τις 28 της Ε.Ε., τις ΗΠΑ, τον Κα­να­δά, την Ια­πω­νία. Οι χώρες αυτές ελέγ­χουν πε­ρί­που το 70% των πα­γκό­σμιων οι­κο­νο­μι­κών συ­ναλ­λα­γών. Στην Ευ­ρώ­πη κά­ποιος μι­κρός θό­ρυ­βος έχει προ­κλη­θεί για την TTIP, τη «Δια­τλα­ντι­κή Εται­ρι­κή Σχέση Επεν­δύ­σε­ων και Εμπο­ρί­ου ΗΠΑ και Ε.Ε.». Αλλά δεν είναι μι­κρό­τε­ρης ση­μα­σί­ας η TiSA (Συμ­φω­νία για το Εμπό­ριο Υπη­ρε­σιών), η CETA (Συ­νο­λι­κή Οι­κο­νο­μι­κή και Εμπο­ρι­κή Συμ­φω­νία Κα­να­δά-Ε.Ε.) και η TPP (Εται­ρι­κή Σχέση Χωρών του Ει­ρη­νι­κού), ένα­ντι της οποί­ας η Ε.Ε. διά­κει­ται φι­λι­κά, αν και δεν είναι άμε­σος εταί­ρος.

Σα­ρω­τι­κή απορ­ρύθ­μι­ση

Ποιο είναι το νόημα αυτών των συμ­φω­νιών; Πολύ απλά, πιά­νουν το νήμα της απορ­ρύθ­μι­σης των κα­πι­τα­λι­στι­κών αγο­ρών και της άρσης κάθε εμπο­δί­ου στη δια­κί­νη­ση κε­φα­λαί­ων, αγα­θών και υπη­ρε­σιών από εκεί που το άφη­σαν οι τελ­μα­τω­μέ­νες από το 2011 δια­πραγ­μα­τεύ­σεις στον Πα­γκό­σμιο Ορ­γα­νι­σμό Εμπο­ρί­ου (WTO). Για να πα­ρα­καμ­φθούν οι αντι­στά­σεις των νέων πόλων του κα­πι­τα­λι­στι­κού σύ­μπα­ντος, όπως η Κίνα ή η Ρωσία ή χώρες της Λα­τι­νι­κής Αμε­ρι­κής, στη σα­ρω­τι­κή κα­τε­δά­φι­ση κάθε προ­στα­τευ­τι­κού φραγ­μού, επι­νο­ή­θη­καν οι «εται­ρι­κές σχέ­σεις» ανά­με­σα στους πιο πρό­θυ­μους συμ­μά­χους των ΗΠΑ, που απο­τε­λούν το ορ­μη­τή­ριο της «απε­λευ­θε­ρω­τι­κής» εκ­στρα­τεί­ας.

Η ηγε­σία της Ε.Ε., αντα­πο­κρι­νό­με­νη στην πρό­σκλη­ση της αμε­ρι­κα­νι­κής, μπήκε με εν­θου­σια­σμό στην εκ­στρα­τεία αυτή, συ­μπε­ρι­φε­ρό­με­νη ήδη ως κρα­τι­κή οντό­τη­τα, ερή­μην των 28 κρα­τών που εκ­προ­σω­πεί και, πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο, των ευ­ρω­παϊ­κών κοι­νω­νιών. Η πρώτη της μέ­ρι­μνα, άλ­λω­στε, ήταν να επι­βά­λει «ομερ­τά» για τις συ­νο­μι­λί­ες που είναι σε εξέ­λι­ξη εδώ και ενά­μι­ση χρόνο. Ωστό­σο, θα ήταν λάθος να απο­δώ­σει κα­νείς όλη αυτή τη φά­μπρι­κα συμ­φω­νιών πίσω από κλει­στές πόρ­τες στον ακραίο βο­λο­ντα­ρι­σμό μιας δρά­κας φα­να­τι­κών νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων που έχουν κα­τα­λά­βει τα επι­τε­λεία κρα­τών και δια­κρα­τι­κών ενώ­σε­ων. Για να αντι­λη­φθεί κα­νείς την οι­κο­νο­μι­κή και κοι­νω­νι­κή ουσία αυτής της κι­νη­το­ποί­η­σης, πρέ­πει να δει ποιοι είναι οι ει­ση­γη­τές της. Οι δια­πραγ­μα­τεύ­σεις και οι συμ­φω­νί­ες είναι καρ­πός ενός πο­λύ­χρο­νου και επί­μο­νου lobbying ορ­γα­νώ­σε­ων όπως η αμε­ρι­κα­νι­κή CSI (Coalition of Services Industries- καμιά σχέση με το CSI Μαϊ­ά­μι κλπ.), ενός καρ­τέλ δε­κά­δων πο­λυ­ε­θνι­κών του τρα­πε­ζι­κού, τη­λε­πι­κοι­νω­νια­κού και άλλων το­μέ­ων που κα­τα­τάσ­σο­νται στην αμε­ρι­κα­νι­κή βιο­μη­χα­νία υπη­ρε­σιών. Στον «συ­να­σπι­σμό» αυτό συ­να­ντά κα­νείς επι­χει­ρή­σεις από την 21st Century Fox μέχρι τη Citigroup και από την Fedex μέχρι τη Microsoft. Αντί­στοι­χοι «συ­να­σπι­σμοί» δρουν στις Βρυ­ξέ­λες ή στο Τόκιο, εκ­προ­σω­πώ­ντας κλα­δι­κά, εθνι­κά ή δια­κρα­τι­κά «συν­δι­κά­τα» πο­λυ­ε­θνι­κών οι οποί­ες θέ­λουν ελευ­θε­ρία δρά­σης πέρα και πάνω από τα σύ­νο­ρα.

Ο νέος Κυ­ρί­αρ­χος

Πολλά από τα ντο­κου­μέ­ντα που ανταλ­λάσ­σουν αξιω­μα­τού­χοι της Ε.Ε., των ΗΠΑ, του Κα­να­δά, της Αυ­στρα­λί­ας ή της Ια­πω­νί­ας έχουν προη­γου­μέ­νως πε­ρά­σει από τα χέρια χι­λιά­δων ακρι­βο­πλη­ρω­μέ­νων δι­κη­γό­ρων, οι­κο­νο­μο­λό­γων και άλλων ει­δι­κών, που χρη­σι­μο­ποιούν τα lobbies των πο­λυ­ε­θνι­κών για να εντο­πί­σουν φραγ­μούς στη νο­μο­θε­σία κρα­τών ή της Ε.Ε. που πρέ­πει να κα­τε­δα­φι­στούν ή να απο­δυ­να­μω­θούν, ώστε να εξα­σφα­λι­στεί απε­ριό­ρι­στη ελευ­θε­ρία κί­νη­σης στο κε­φά­λαιο και τα αγαθά.

Αυτοί οι ανε­πι­θύ­μη­τοι για το πο­λυ­ε­θνι­κό κε­φά­λαιο φραγ­μοί μπο­ρούν να αφο­ρούν χι­λιά­δες πράγ­μα­τα. Από έναν ασή­μα­ντο χη­μι­κό ή ορ­μο­νι­κό πα­ρά­γο­ντα που χρη­σι­μο­ποιεί η βιο­μη­χα­νία τρο­φί­μων, μέχρι τη θε­σμι­κή εξύ­ψω­ση της επι­χεί­ρη­σης στο επί­πε­δο του κυ­ρί­αρ­χου κρά­τους. Η δια­δι­κα­σία ISDS, δη­λα­δή η δυ­να­τό­τη­τα μιας πο­λυ­ε­θνι­κής να ενά­γει σε διε­θνές «διαι­τη­τι­κό» δι­κα­στή­ριο ένα κρά­τος για ζημία που υπέ­στη από απο­φά­σεις του ή από μια πο­λι­τι­κή αλ­λα­γή, απο­τε­λεί κοινό χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό των συμ­φω­νιών αυτών. Κι απο­τε­λεί το κυ­ριό­τε­ρο ερ­γα­λείο κα­τά­λυ­σης της κρα­τι­κής κυ­ριαρ­χί­ας μπρο­στά στον «Νέο Κυ­ρί­αρ­χο» του κα­πι­τα­λι­σμού της επο­χής: το υπε­ρά­νω συ­νό­ρων πο­λυ­ε­θνι­κό, πο­λυ­κλα­δι­κό, αό­ρα­το, απρό­σω­πο και πα­ντα­χού παρόν κε­φά­λαιο.

«Στοι­χειώ­δης ανά­λυ­ση»

Η Αρι­στε­ρά αντι­με­τω­πί­ζει όλη αυτή τη διερ­γα­σία με επι­κίν­δυ­νη ιδε­ο­λο­γι­κή απλοϊ­κό­τη­τα. Άλ­λο­τε τη βλέ­πει σαν απλή πο­σο­τι­κή και ποιο­τι­κή εξέ­λι­ξη της κα­πι­τα­λι­στι­κής πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης, όπως για πρώτη φορά πε­ρι­γρά­φη­κε στο «Μα­νι­φέ­στο». Άλ­λο­τε τη δια­βά­ζει υπό το πρί­σμα θε­ω­ριών συ­νω­μο­σί­ας περί «πα­γκό­σμιας δια­κυ­βέρ­νη­σης» που απει­λεί την υπό­στα­ση των εθνών-κρα­τών. Κι άλ­λο­τε «δα­νεί­ζε­ται» προ­σεγ­γί­σεις του «οι­κου­με­νι­κού πραγ­μα­τι­σμού» (Χά­μπερ­μας) περί «αποι­κιο­ποί­η­σης της πο­λι­τι­κής από την οι­κο­νο­μία». Από τις προ­σεγ­γί­σεις αυτές, όμως, που μπο­ρεί να πε­ριέ­χουν και εν­δια­φέ­ρο­ντα στοι­χεία, απου­σιά­ζει εντε­λώς η «στοι­χειώ­δης ανά­λυ­ση» του σύγ­χρο­νου κα­πι­τα­λι­σμού: Τι αλ­λά­ζει στη δομή του κε­φα­λαί­ου, στους όρους ανα­πα­ρα­γω­γής του; Ποια είναι η νέα γε­ω­γρα­φία του; Τι ρόλο παί­ζουν οι ορ­γα­νω­τι­κές και τε­χνο­λο­γι­κές και­νο­το­μί­ες στη συσ­σώ­ρευ­σή του, αλλά και στις κρί­σεις του; Πώς υπερ­βαί­νει τους φραγ­μούς που θέ­τουν οι κοι­νω­νι­κές σχέ­σεις και οι ιδιαί­τε­ρες κουλ­τού­ρες από χώρα σε χώρα; Πώς ορ­γα­νώ­νει τον πό­λε­μο κατά της ερ­γα­σί­ας στις νέες συν­θή­κες; Πώς δια­χει­ρί­ζε­ται τη γε­ω­πο­λι­τι­κή ανο­μοιο­γέ­νεια από ήπει­ρο σε ήπει­ρο; Πώς επα­να­σχε­διά­ζει τις σχέ­σεις του με τις πο­λι­τι­κές ελίτ και τις κρα­τι­κές ή δια­κρα­τι­κές γρα­φειο­κρα­τί­ες; Φαί­νε­ται ότι η πο­λυ­ε­θνι­κή και πο­λυ­κλα­δι­κή δομή του σύγ­χρο­νου κε­φα­λαί­ου, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα υπε­ρε­θνι­κή και κυ­ρί­ως χρη­μα­το­πι­στω­τι­κή, είναι ο πυ­ρή­νας μιας αλ­λα­γής που δεν έχει απο­κω­δι­κο­ποι­η­θεί με τη διεισ­δυ­τι­κό­τη­τα που το έκανε ο Μαρξ πριν ενά­μι­ση αιώνα στο «Κε­φά­λαιο».

Με βάση τα πρό­χει­ρα δια­βά­σμα­τά μου, θεωρώ ότι ο Ντέι­βιντ Χάρ­βεϊ, κυ­ρί­ως στο «Αί­νιγ­μα του κε­φα­λαί­ου», είναι ό,τι πιο κο­ντι­νό στην ανά­λυ­ση του κα­πι­τα­λι­σμού που έχει ανά­γκη η σύγ­χρο­νη Αρι­στε­ρά. Χωρίς αυτή την ανά­λυ­ση, ο επι­τα­χυ­νό­με­νος πο­λι­τι­κός βη­μα­τι­σμός της, του­λά­χι­στον στα καθ’ ημάς, θα είναι μια πο­ρεία στα τυφλά. Τα αρ­χι­κά TTIP, CETA, TiSA και TPP απλώς θα δαι­μο­νο­ποιού­νται και θα εντάσ­σο­νται σε θε­ω­ρί­ες συ­νω­μο­σί­ας που αδυ­να­τούν να συλ­λά­βουν τις τα­ξι­κές και γε­ω­πο­λι­τι­κές δια­στά­σεις της αλ­λα­γής. Μιας αλ­λα­γής που, ει­δι­κά για την Ευ­ρώ­πη, θυ­μί­ζει πολύ τη με­τα­πο­λε­μι­κή κα­πι­τα­λι­στι­κή ανα­συ­γκρό­τη­ση μέσω της οι­κο­νο­μι­κής, πο­λι­τι­κής και κοι­νω­νι­κής μη­χα­νι­κής του «Σχε­δί­ου Μάρ­σαλ». Αυτή τη φορά έχου­με να κά­νου­με με ένα θε­σμι­κό «Σχέ­διο Μάρ­σαλ» στο πλαί­σιο του οποί­ου «αμε­ρι­κα­νι­κές» και «γερ­μα­νι­κές» πο­λυ­ε­θνι­κές επι­χει­ρούν έναν νέο κα­τα­με­ρι­σμό της ηγε­μο­νί­ας στην ίδια την πα­ρακ­μά­ζου­σα Ευ­ρώ­πη και, με εφαλ­τή­ριο αυτή, στην πα­γκό­σμια αγορά.

πηγή – rproject