Αδιανόητο το κόστος του Grexit*

Το Ποντίκι

Αφού μας (τα) έχουν ζαλίσει, καιρό τώρα, τα γερμανικά και άλλα ΜΜΕ και διάφοροι υπεύθυνοι – κατά τα άλλα – αξιωματούχοι της Ε.Ε. με το ενδεχόμενο Grexit και bank run στις ελληνικές τράπεζες, τώρα αρχίζουν να ανακαλύπτουν ότι τελικά... δεν τους βγαίνει.

Μάλιστα, σύμφωνα με τις – μη δημοσιοποιημένες στο σύνολό τους – εκθέσεις που έχουν συντάξει όλοι οι βασικοί παίκτες του δανειστικού πακέτου της Ελλάδας (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και Ευρωπαϊκή Επιτροπή), αλλά και οι κυριότερες χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα (Γερμανία, Γαλλία), οι συνέπειες της εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη είναι ανυπολόγιστες και κινούνται σε τριπλάσιο έως τετραπλάσιο επίπεδο από τη δανειακή έκθεση την οποία έχουν σε ελληνικούς τίτλους.

 

Συγκεκριμένα, καθώς το κόστος της εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη ξεπερνά το 1 τρισεκατομμύριο ευρώ σε επίπεδο παγκόσμιας οικονομίας, είναι προφανές ότι το συνολικό σοκ μόνο κατά προσέγγιση μπορεί να υπολογιστεί, οπότε τα ρίσκα που θα αναλάμβαναν όλες οι πλευρές σε μια τέτοια περίπτωση θα ήταν τεράστια. Κατά συνέπεια ο συμβιβασμός φαίνεται να είναι προ των πυλών – και μάλιστα μονόδρομος. Εάν μάλιστα αθροιστούν τα ποσά που θα κοστίσει το Grexit στις οικονομίες χωρών της ευρωζώνης, το σύνολο υπερβαίνει πολλές φορές το χρέος της Ελλάδας.

 

Αποκαλυπτικό είναι δημοσίευμα του Reuters, το οποίο αναφέρει ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κάνει ήδη ασκήσεις προσομοίωσης, ώστε να διαπιστώσει τις αντοχές σε ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ

 

Το πρακτορείο αναφέρει ότι «ένα Grexit θα μπορούσε να σκάψει βαθιά στις τσέπες της ΕΚΤ». Καθώς η πολιτική αντιπαράθεση με την Αθήνα «παγώνει» την πρόσβαση της χώρας σε δάνεια από τα κράτη της ευρωζώνης, η Ελλάδα έχει αντλήσει σημαντικά ποσά από την ΕΚΤ, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο τον «λογαριασμό».

 

Η ελληνική κυβέρνηση επιμένει ότι θα παραμείνει μέλος της ευρωζώνης, αλλά η αβεβαιότητα έχει ωθήσει την ΕΚΤ να εξετάσει τον αντίκτυπο ενός πιθανού Grexit, αναφέρει στο πρακτορείο πηγή σχετική με το ζήτημα, αποκαλύπτοντας έναν μεγάλο πιθανό «λογαριασμό» για τη Φρανκφούρτη και τις χώρες που τη στηρίζουν.

 

Ειδικότερα, στην πρώτη θέση βρίσκεται η Γερμανία, για την οποία το κόστος ενός ενδεχόμενου Grexit ξεπερνά τα 120 δισ. ευρώ, με τη Γαλλία να ακολουθεί με 90 δισ. ευρώ και την Ισπανία με 50 δισ. ευρώ. Η ζημιά ενός Grexit αντιστοιχεί στο 4,3% του ΑΕΠ για την Εσθονία, στο 4,2% για τη Σλοβακία και στο 5,3% για τη Μάλτα.

 

Αν και τα τρία τελευταία χρόνια η έκθεση των ξένων επενδυτών στο τραπεζικό σύστημα της Ελλάδας έχει μειωθεί αισθητά, ο συστημικός κίνδυνος, σύμφωνα με την ΕΚΤ, είναι σταθμισμένος, αλλά όχι περιορισμένος.

 

Σχολιάζοντας ο Βαρουφάκης τα σενάρια περί Grexit, τόνισε ότι πως «όποιος επεξεργάζεται τέτοια σχέδια ή συζητά καν την προοπτική τους προσφέρει κάκιστες υπηρεσίες στην Ευρώπη». 

 

Τραπεζικοί εφιάλτες

 

Πάντως το τελευταίο διάστημα οι ελληνικές τράπεζες έχουν χάσει καταθέσεις περίπου... 27 δισ. ευρώ, ενώ η χρηματιστηριακή αξία των συστημικών τραπεζών σημειώνει καθίζηση ύψους 12 δισ. ευρώ, ως αποτέλεσμα των μαζικών ρευστοποιήσεων κυρίως ξένων, αλλά και εγχώριων επενδυτών. Παράλληλα οι ελληνικές τράπεζες έχουν (πάλι) αποκλειστεί από τη διατραπεζική αγορά, το κόστος του χρήματος έχει αυξηθεί σημαντικά εξαιτίας του ELA, ενώ η επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών δημιουργεί νέο «κύμα» μη εξυπηρετούμενων δανείων.

 

Το μεγαλύτερο, με διαφορά, πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι τράπεζες είναι αυτό της ρευστότητας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις στελεχών τραπεζών, τον περασμένο Μάρτιο οι καταθέσεις μειώθηκαν – για πέμπτο συνεχή μήνα – κατά 3 δισ. ευρώ. Η μείωση έρχεται σε συνέχεια των απωλειών καταθέσεων 7,6 δισ. ευρώ τον περασμένο Φεβρουάριο, 12,2 δισ. ευρώ τον Ιανουάριο, ενώ κατά 4 δισ. ευρώ μειώθηκαν τον Δεκέμβριο του 2014.

 

Συνολικά από τα τέλη Νοεμβρίου μέχρι σήμερα οι καταθέσεις έχουν μειωθεί κατά 27 δισ. ευρώ, ενώ οι τράπεζες εκφράζουν την ανησυχία τους ότι, αν δεν υπάρξει οριστική και ξεκάθαρη συμφωνία κυβέρνησης - δανειστών (η οποία μάλιστα να συνοδευτεί από εκταμίευση σημαντικών κεφαλαίων προς την Ελλάδα), τότε η φθίνουσα πορεία των καταθέσεων θα συνεχιστεί.

 

Από το επίπεδο των 237 δισ. ευρώ που ήταν οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα τον Δεκέμβριο του 2009, «κατέρρευσαν» στα 150 δισ. ευρώ τον Ιούνιο του 2012, εν συνεχεία ανέκαμψαν στα 165 δισ. ευρώ τον Σεπτέμβριο του 2014 (ύστερα από μια πολύ καλή τουριστική χρονιά), για να καταρρεύσουν εκ νέου στα 140,4 δισ. ευρώ τον Φεβρουάριο, ως αποτέλεσμα της πολιτικής αβεβαιότητας και της δυστοκίας στη διαπραγμάτευση. Μεγάλο πλήγμα για τη ρευστότητα των τραπεζών, ύψους 10 δισ. ευρώ, αποτέλεσε η διακοπή των συναλλαγών τους στη διατραπεζική αγορά.

 

Δραματική είναι η υποχώρηση των τραπεζικών μετοχών, αποτέλεσμα της ανησυχίας των επενδυτών για την πολιτικοοικονομική αστάθεια, τη ραγδαία επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών και τον κίνδυνο ενός ατυχήματος. 

 

Την περασμένη Πέμπτη η αθροιστική αποτίμηση της Εθνικής Τράπεζας, της Alpha Bank, της Τράπεζας Πειραιώς και της Eurobank διαμορφώθηκε στα 11 δισ. ευρώ από 24,5 δισ. ευρώ που ήταν στο τέλος του περασμένου Οκτωβρίου και 38,6 δισ. ευρώ τον περασμένο Ιούνιο. Ήταν περίοδος διάχυτης αισιοδοξίας για τις προοπτικές της εγχώριας οικονομίας και για τους επενδυτές να «ποντάρουν» σε ελληνικό «κίνδυνο», εκτιμώντας ότι φτάσαμε στο τέλος της κρίσης.

 

Έκρηξη των βαρών

 

Η δραστική επιδείνωση των συνθηκών στην οικονομία τροφοδοτεί μια νέα «γενιά» μη εξυπηρετούμενων δανείων. Όπως εκτιμούν στελέχη τραπεζών, έπειτα από μεγάλο διάστημα συνεχούς πτώσης του ρυθμού σχηματισμού νέων «κόκκινων» δανείων, το πρώτο τρίμηνο του 2015 σχηματίστηκαν νέες καθυστερήσεις ύψους άνω των 2 δισ. ευρώ. 

 

Επιπλέον οι τράπεζες θα επιβαρυνθούν με 1 δισ. ευρώ από την αύξηση του κόστους του χρήματος που προκαλεί η μετάπτωση της ρευστότητας από την ΕΚΤ στον μηχανισμό έκτακτης ρευστότητας ELA, καθώς βαρύνεται με επιτόκιο 1,55% έναντι επιτοκίου 0,05% της βασικής χρηματοδότησης της ΕΚΤ. Παράλληλα, όσο διατηρείται το κλίμα αβεβαιότητας και απαξίωσης, μειώνεται η αξία των ομολόγων αυτών, τα οποία κατ’ ακολουθία θα υποστούν και μεγαλύτερο «κούρεμα» από την ΕΚΤ. 

 

Λιγότερα ενέχυρα με μικρότερο αντίκρισμα σε ρευστότητα θα οδηγήσουν σε ακόμη μεγαλύτερη «ασφυξία» τις τράπεζες. Στο πλαίσιο αυτό η χρηματοδότησή τους από τον ELA δεν θα πρέπει να θεωρείται λύση επ’ άπειρον, αφού ήδη η εξάρτησή τους από τη ρευστότητα της ΕΚΤ ξεπερνά τα 100 δισ. ευρώ και το 65% του ΑΕΠ. 

 

Ο ELA συνιστά τη μόνη πτυχή βοήθειας που μπορεί να προσδοκά κανείς από την ΕΚΤ, καθώς αφορά αποκλειστικά στήριξη της ρευστότητας των τραπεζών και όχι του κράτους. Πρόκειται για ευρωπαϊκό κανόνα, και όχι για παραξενιά του Ντράγκι ή δυσμενή μεταχείριση της ελληνικής κυβέρνησης, η απαγόρευση περισσότερων αγορών εντόκων γραμματίων από τις ελληνικές τράπεζες. 

 

Μάλιστα, το Δ.Σ. και ανώτατοι αξιωματούχοι της ΕΚΤ αποφάσισαν να καταστήσουν νομικά δεσμευτικές τις πρόσφατες προειδοποιήσεις που έχουν απευθύνει στις ελληνικές τράπεζες κατά της αύξησης του βραχυπρόθεσμου χρέους ή των εντόκων γραμματίων που κατέχουν.

 

Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο οι καταθέσεις έως 100.000 ευρώ σε τράπεζες που χρεοκοπούν καλύπτονται από την κρατική εγγύηση. Δεν ισχύει όμως το ίδιο εάν το «κούρεμα» επέλθει μέσω φόρων ή έκτακτων εισφορών ή επιβληθέντων φόρων ή πτώχευσης του κράτους και επιβολής ειδικών μέτρων...

 

Δήλωσε τα «μαύρα» σου για να σωθείς

Το «Καταθεσιολόγιο» φέρνει το υπουργείο Οικονομικών, μπας και καταφέρει να πιάσει στη φάκα του εκατοντάδες χιλιάδες ελεύθερους επαγγελματίες που τα χρόνια των παχιών αγελάδων κατέθεταν αφορολόγητο εισόδημα στις τράπεζες. Την ίδια ώρα έχει ετοιμάσει και το «μότο» που θα χρησιμοποιούν οι εφορίες μέσα από τα ΜΜΕ για να προσελκύσουν τους «επιτήδειους» των παλαιότερων χρόνων… «γνωρίζουμε τα μαύρα εισοδήματά σας, ελάτε να μας τα δηλώσετε για να γλιτώσετε». 

Το υπουργείο Οικονομικών βρίσκεται ήδη σε συνεργασία με την Ένωση Ελληνικών Τραπεζών προκειμένου να ολοκληρωθεί η λειτουργία του Μητρώου Καταθετών, του οποίου η εφαρμογή έχει ήδη ξεκινήσει στις ελεγκτικές υπηρεσίες από το 2013. Οι ελεγκτές βλέπουν περιορισμένα στοιχεία και μόνο μετά την έκδοση εντολής φορολογικού ελέγχου. Με την ολοκλήρωση του συστήματος, οι ελεγκτές του υπουργείου Οικονομικών θα έχουν πλήρη πρόσβαση στις κινήσεις και τα υπόλοιπα των τραπεζικών λογαριασμών όλων των φορολογουμένων έως και το 2000, δηλαδή έως και πριν από 15 χρόνια. 

Ήδη οι υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών έχουν «τρέξει» πιλοτικές διασταυρώσεις μεταξύ στοιχείων καταθέσεων ελευθέρων επαγγελματιών και των φορολογικών τους δηλώσεων της περιόδου 2000-2013. «Από τα πρώτα στοιχεία που έχουμε, προκύπτει σημαντική απόκρυψη εισοδήματος» δήλωσε πρόσφατα η υπουργός αναπληρώτρια Οικονομικών Νάντια Βαλαβάνη και επισήμανε ότι «θα δοθεί η δυνατότητα σε όσους έχουν αφορολόγητο χρήμα να το δηλώσουν με τροποποιητικές φορολογικές δηλώσεις και να αποφύγουν τις κυρώσεις, καθώς μετά δεν θα υπάρχει έλεος» από την πλευρά της εφορίας. 

Πηγές του υπουργείου σημειώνουν ότι στόχος είναι τα πολύ υψηλά αδήλωτα εισοδήματα της περιόδου ταχείας ανάπτυξης της οικονομίας, δηλαδή κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000. Τότε υπήρχε τραπεζικό απόρρητο και οι περισσότεροι φορολογούμενοι με μαύρο εισόδημα το κατέθεταν κανονικά στην τράπεζα καθώς δεν φοβούνταν για εντοπισμό τους από την εφορία. 

Με την άρση όμως του τραπεζικού απορρήτου το 2011 και τη δημιουργία του καταθεσιολογίου υπάρχει πλέον η νομική και τεχνική υποδομή για τον εντοπισμό των αφορολόγητων εισοδημάτων της περιόδου από το 2000 έως το 2013. 

Σε κάθε περίπτωση, με τη ρύθμιση αναδρομικής δήλωσης των μαύρων εισοδημάτων δεν θα δοθεί η δυνατότητα νομιμοποίησης ποσών που προέρχονται από παράνομες δραστηριότητες, όπως είναι το εμπόριο ναρκωτικών ή οι μίζες.

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 1859 στις 08-04-2015