Νέα Πολιτική
του Λυγκούρη Σπύρου*
Η Συμφωνία της Βάρκιζας (12.2.1945) που ολοκλήρωσε την «Μάχη των Αθηνών» μεταξύ Ε.Α.Μ-Ε.Λ.Α.Σ και κυβερνητικών δυνάμεων, προέβλεπε την διεξαγωγή εκλογών κάτω από την επίβλεψη διεθνών παρατηρητών. Η διεξαγωγή της πρώτης ελεύθερης εκλογικής διαδικασίας από την κήρυξη της δικτατορίας Μεταξά θεωρήθηκε ως παράγοντας εξομάλυνσης του ελληνικού προβλήματος γύρω από το ζήτημα της μεταπολεμικής τάξης πραγμάτων. Η δε χρονική της τοποθέτηση πριν από το δημοψήφισμα για την επιστροφή ή όχι του Γεωργίου Β’ κρίθηκε ως απαραίτητη, προκειμένου να αποφευχθούν περαιτέρω επιπλοκές.
Τα δεδομένα, όμως, ήρθαν να ανατρέψουν αυτούς τους αισιόδοξους σχεδιασμούς. Μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Βάρκιζας τα πνεύματα δεν έδειξαν να εξομαλύνονται. Από πλευράς επίσημης πολιτείας λαμβάνει χώρα μια προσπάθεια επαναφοράς του ελέγχου της πάνω σε ό,τι συμβόλιζε την εαμική εμπειρία, όπως καταστροφή των δομών εξουσίας της «Ελεύθερης Ελλάδας». Οι νωπές μνήμες των γεγονότων του Δεκεμβρίου 1944 και η υποψία, ότι το Κ.Κ.Ε και ο Ε.Α.Μ-Ε.Λ.Α.Σ δεν παρέδωσαν το σύνολο του οπλισμού τους, όπως είχαν συμφωνήσει, ηλεκτρίζουν το κλίμα. Στην ύπαιθρο ο αφοπλισμός του Ε.Λ.Α.Σ δίνει την ευκαιρία στους χθεσινούς του αντιπάλους να εξαπολύσουν το κύμα της «Λευκής Τρομοκρατίας», το οποίο με την σειρά του να γεννήσει στους οπαδούς της Αριστεράς το αίσθημα της ανασφάλειας. Ο φαύλος κύκλος της ένοπλης ανταπάντησης είχε δημιουργηθεί. Όλα αυτά συνδέονται με την ανασφάλεια μιας κρατικής εξουσίας, η οποία στήριξε την επικράτησή της στην ισχύ των βρετανικών όπλων και στην συνεργία με δυνάμεις ακόμη και του κατοχικού δοσιλογισμού (Δεκέμβριος 1944).
Την ίδια στιγμή ο κόσμος της Αριστεράς περνά από την φάση της παραζάλης λόγω του ήττας του Δεκεμβρίου σε αυτή την αναπτέρωσης του ηθικού μετά την επιστροφή του Νίκου Ζαχαριάδη από το Νταχάου (Μάιος 1945). Ο ιστορικός ηγέτης του μεσοπολεμικού Κ.Κ.Ε φαντάζει ικανός στα μάτια των οπαδών του να ανατρέψει τα δεδομένα μετά την Βάρκιζα και να ανασυντάξει τις δυνάμεις της Αριστεράς. Η πολιτική, που θα ακολουθήσει, ξεκινάει με μια συμμόρφωση στις συμφωνίες μέχρις ότου οι συγκυρίες είναι πιο κατάλληλες. Στο πλαίσιο αυτό λαμβάνει χώρα η αποκήρυξη του Άρη Βελουχιώτη, επειδή κατέκρινε την πολιτική του Κ.Κ.Ε για τα συμφωνηθέντα στην Βάρκιζα. Από ένα σημείο και μετά, όμως, η κλιμάκωση της «Λευκής τρομοκρατίας» και η εμφάνιση των πρώτων αντάρτικων ομάδων στα βουνά ήταν εξελίξεις, που δεν μπορούσαν να αγνοηθούν.
Μετά την καταγραφή τεσσάρων κυβερνήσεων μέσα σε ένα χρόνο ( Νικόλαου Πλαστήρα, Παναγιώτη Κανελλόπουλου, Βούλγαρη , Θεμιστοκλή Σοφούλη) και μέσα σε ένα έντονο παρασκήνιο προκηρύσσονται εκλογές για τις 31 Μαρτίου 1946. Το πολιτικό σκηνικό δεν έχει ακόμη συνέλθει από τις συνέπειες της Μάχης του Δεκεμβρίου. Η Δεξιά παράταξη κατέρχεται με νέα δυναμική στις εκλογές σε ένα είδος πολιτικής συμμαχίας (Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων) υπό το Λαϊκό Κόμμα, το οποίο είχε ανασυγκροτηθεί υπό την αιγίδα της πλέον βασιλόφρονης μερίδας του. Το παλαιό Κόμμα Φιλελευθέρων παρουσιάζεται διασπασμένο σε έξι κομμάτια, όπως το Κόμμα Βενιζελικών Φιλελευθέρων του Σοφοκλή Βενιζέλου. Η πόλωση είναι τέτοια, που οποιαδήποτε τάση για μετριοπάθεια νιώθει να συνθλίβεται σε ένα κλίμα, που διολισθαίνει γοργά προς μια νέα σύγκρουση.
Γεγονός-καταλύτης θα αποτελέσει η στρατηγική επιλογή του Κ.Κ.Ε να καλέσει τους οπαδούς του σε «πολιτική αποχή» από τις Εκλογές του Μαρτίου. Δύο εξηγήσεις μπορούν να δοθούν: 1ον) ότι το Κ.Κ.Ε θεωρούσε, πως μέσα σε ένα κλίμα τρομοκρατίας στην ύπαιθρο δεν μπορούσε να αποτυπωθεί ελεύθερα το αποτέλεσμα της λαϊκής βούλησης. 2ον) ότι η αποχή από τις εκλογές αποτελούσε έναν κρίκο στην στρατηγική για ένοπλη σύγκρουση. Όπως και να έχει, η στρατηγική αυτή μπορεί μεταγενέστερα να δεχθεί δύο μεγάλους προβληματισμούς. Σε ένα πρώτο επίπεδο η αποχή της Αριστεράς (υπολογίζεται σε ένα ποσοστό 20-25% σύμφωνα με τις σύγχρονες μελέτες) ουσιαστικά παρέδωσε το κράτος στα χέρια των πιο σκληροπυρηνικών εχθρών του. Η επικράτηση της Δεξιάς παράταξης με 55% δεν θα είχε επιτευχθεί χωρίς αυτή την απόφαση της Αριστεράς. Από την άλλη η επιλογή αυτή του Κ.Κ.Ε ουσιαστικά άφησε ακάλυπτους πολλούς από τους οπαδούς του στην επαρχία. Πολλά χρόνια μετά ένα ασφράγιστο εκλογικό διαβατήριο του 1946 μπορούσε να αποτελέσει αιτία διώξεων. Πάντως σε αυτή την στάση θα ακολουθήσουν και κάποιες προσωπικότητες του Κέντρου, όπως ο Γ. Καφαντάρης.
Οι εκλογές της 31ης Μαρτίου θα πραγματοποιηθούν σε ένα κλίμα, που αρχίζει να ομοιάζει με το μετέπειτα ψυχροπολεμικό. Το ενδιαφέρον άλλωστε της Δύσης, ιδίως της Μεγάλης Βρετανίας, είναι έντονο. Η προηγηθείσα επίθεση τις παραμονές των εκλογών ομάδας ένοπλων ανταρτών σε σταθμό Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο από πολλούς καταγράφεται ως η συμβολική αρχή του Εμφυλίου Πολέμου. Η θριαμβευτική επικράτηση της φιλομοναρχικής Δεξιάς με 55% υπό το Λαϊκό Κόμμα θα υποδείξει τις μετέπειτα εξελίξεις και θα προδικάσει την επιστροφή του Γεωργίου Β’ στον θρόνο. Αυτό το εξάμηνο Μάρτιος-Σεπτέμβριος 1946 με την εκλογική αναμέτρηση και το δημοψήφισμα για την επιστροφή του Γεωργίου θα χαράξουν την τελική γραμμή ανάμεσα στα στρατόπεδα του Εμφυλίου Πολέμου. Οι πρώτες εκλογές της μεταπολεμικής Ελλάδας αντί να σηματοδοτήσουν την αρχή της νέας εποχής θα ταυτιστούν με την χαραυγή του αδελφοκτόνου σπαραγμού.
*Μεταπτυχιακός φοιτητής Νεώτερης και Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας, ΕΚΠΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου