Το σύστημα Target 2 και οι ανισορροπίες της ευρωζώνης.

του Κώστα Μελά

Το σύστημα Target[1] 2 είναι το σύστημα συμψηφισμού των πληρωμών μεταξύ των εμπορικών τραπεζών  και των αντίστοιχων ΚΤ των χωρών της ευρωζώνης (συμμετέχουν επίσης Δανία, Βουλγαρία, Πολωνία, Λιθουανία και Ρουμανία) με την τελική εποπτεία της ΕΚΤ. Τέθηκε σε λειτουργία το 2007 διαδεχόμενο το σύστημα Target και άλλους υφιστάμενους τρόπους συμψηφισμού.

Κάθε πληρωμή η οποία  πραγματοποιείται στην επικράτεια των χωρών που συμμετέχουν στο σύστημα διέρχεται και καταγράφεται από τον «ηλεκτρονικό υπολογιστή» του συστήματοςTarget 2. Έχει δημιουργηθεί μια πυραμίδα , στην κορυφή βρίσκεται η ΕΚΤ, αμέσως στην παρακάτω στοιβάδα βρίσκονται οι Εθνικές ΚΤ και στη βάση οι εμπορικές τράπεζες των συμμετεχουσών χωρών.

Ας δούμε τι συμβαίνει  όταν ένας έλληνας αποκτά έναν τηλεοπτικό δέκτη (TV) ο οποίος έχει πωληθεί από μια γερμανική εταιρεία.  Ό έλληνας αγοραστής διαθέτει τρεχούμενο λογαριασμό στην εμπορική τράπεζα Α. Ας υποθέσουμε ότι ο δέκτης κοστίζει 500 ευρώ.  Σε διατραπεζικό επίπεδο (και στο σύστημα Target 2) συμβαίνουν τα ακόλουθα. Η εμπορική τράπεζα Α χρεώνει το λογαριασμό του έλληνα αγοραστή με το ποσό των 500 ευρώ και πιστώνει με το αντίστοιχο ποσό  το λογαριασμό της πωλήτριας γερμανικής εταιρείας που διατηρεί στην γερμανική εμπορική τράπεζα Β. Οι παραπάνω λογιστικές εγγραφές «περνούν» και στο σύστημα Target 2 και συνεπώς εμπλέκονται η ΤτΕ , η Bundesbank και  η ΕΚΤ και συγκεκριμένα οι λογαριασμοί στους οποίους καταγράφονται οι υποχρεωτικές δεσμεύσεις των εμπορικών τραπεζών προς τις κεντρικές τράπεζές τους. Με τον εξής τρόπο:

Το σύστημα Target 2 στέλνει σήμα στην ΤτΕ να χρεώσει 500 ευρώ από το λογαριασμό που διατηρεί σε αυτή ,η εμπορική τράπεζα Α. Την ίδια στιγμή το σύστημα Target 2 στέλνει μήνυμα στη  Bundesbank να πιστώσει το ίδιο ποσό στο λογαριασμό που διατηρεί σε αυτήν  η γερμανική τράπεζα Β.

Επομένως , όταν ένας (έλληνας) πολίτης αγοράζει ένα δέκτη τηλεόρασης ο οποίος παράγεται από μια (γερμανική) εταιρεία δημιουργείται ένας μηχανισμός καταγραφής αυτής της πράξης στους λογαριασμούς που οι δύο συμμετέχουσες εμπορικές τράπεζες διατηρούν στις αντίστοιχες κεντρικές τράπεζες  των χωρών τους. Σε τραπεζικό επίπεδο αυτό σημαίνει με απλά λόγια ότι η γερμανική εμπορική τράπεζα αυξάνει την πίστωση προς την ελληνική εμπορική τράπεζα κατά 500 ευρώ που αντιστοιχούν στην αξία του δέκτη τηλεόρασης που , ως φυσικό αγαθό, πώλησε η γερμανική επιχείρηση στον έλληνα αγοραστή.

Συνεπώς όταν μια χώρα της ευρωζώνης , παρουσιάζει έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (χρέος προς το εξωτερικό) το σύστημα Target 2 επιβάλει αυτομάτως αυτό το έλλειμμα να χρηματοδοτηθεί από την χώρα πιστωτή του συστήματος. Ή επιβάλει την παρέμβαση της ΕΚΤ (αυτό πράττει η ΕΚΤ από το 2010) για την απαιτούμενη χρηματοδότηση διότι η χώρα πιστωτής θα έμενε ακάλυπτη.

  Δημιουργείται συνεπώς μια ανισορροπία στο σύστημα Target 2 η οποία μπορεί να καλυφθεί με τους εξής τρόπους:

-          Η Ελλάδα πωλεί (εξάγει) ένα εμπόρευμα ίσης αξίας στην Γερμανία μηδενίζοντας το λογαριασμό στο σύστημα Target 2.

-          Η Γερμανία χρησιμοποιεί το πλεόνασμα για να αγοράσει ελληνικά χρεόγραφα.

-          Παρεμβαίνει η ΕΚΤ δημιουργώντας –παρέχοντας επιπρόσθετη ρευστότητα υπέρ της Ελλάδος.

Μέχρι το 2008 αυτό που συνέβαινε ήταν το δεύτερο από τα παραπάνω σημεία. Η Γερμανία πωλούσε προϊόντα  στις χώρες της ευρωζώνης και κάλυπτε το σχηματιζόμενο έλλειμμα με αγορά χρεογράφων των χωρών αυτών. Όταν λέμε Γερμανία εννοούμε και το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.  Έτσι το σύστημα Target 2, μέχρι και το 2008,  ήταν σε «ισορροπία» ,αλλά στην ουσία υπήρχε μια  μεγάλη ανισορροπία στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών η οποία καλυπτόταν με αυτό τον τρόπο.(δες Γραφική Παράσταση ).   

Όταν όμως το 2008 ξέσπασε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση , σιγά –σιγά η Γερμανία μείωσε την αγορά χρεογράφων από τις υπόλοιπες χώρες (μάλιστα αργότερα άρχισε να πωλεί τα συγκεκριμένα χρεόγραφα)με αποτέλεσμα το 2010 να εκραγούν οι λογαριασμοί του συστήματος Target 2 και να εμφανισθούν σε όλοι τους τη μεγαλοπρέπεια οι ανισορροπίες της ευρωζώνης. Μάλιστα σύμφωνα με τα στοιχεία της Γραφικής παράστασης οι χώρες με το μεγάλο έλλειμμα στις εμπορικές τους συναλλαγές[2] όπως αυτό διαμορφώθηκε μέχρι το 2012 είναι κατά σειρά μεγέθους  η Ισπανία, η Ιταλία, η Ελλάδα και η Γαλλία. Όλες οι άλλες χώρες , ακόμη και η Πορτογαλία , δεν παρουσιάζουν έλλειμμα ισοζυγίου συναλλαγών με την Γερμανία. . Έτσι η Γερμανία το 2012 παρουσίαζε πιστώσεις μεγαλύτερες από 700 δις ευρώ έναντι περίπου του ίδιου ποσού χρεώσεων  των τεσσάρων αναφερομένων χωρών (Γραφική Παράσταση ).

Η ουσία του πράγματος είναι ότι  η ύπαρξη της ίδιας της ευρωζώνης βασίζεται σε αυτό το σύστημα πληρωμών , ημερησίως πραγματοποιούνται συναλλαγές 2 τρις ευρώ αλλά τεχνικά το όριο είναι απεριόριστο. Σε περίπτωση κατάρρευσης του συστήματος Target 2 , δηλαδή αν η Γερμανία[3] σταματήσει να χρηματοδοτεί το έλλειμμα των υπολοίπων χωρών για μια ημέρα, τότε καταρρέει και το ευρώ. Εκτός αν εισέλθει η ΕΚΤ (όπως έχει κάνει) στο παιχνίδι με πρόσθετη ρευστότητα για να απαλύνει το έλλειμμα των συγκεκριμένων χωρών.  

Πως μπορούν να διορθωθούν οι συγκεκριμένες ανισορροπίες;

Λογικά με δύο τρόπους :

-          Οι χώρες σε έλλειμμα μειώνουν τα ελλείμματά τους

-          Η Γερμανία μειώνει τα πλεονάσματά της προς αυτές τις χώρες.

Οικονομικά  οι τρόποι είναι αρκετοί ανάλογα με την οικονομική θεωρία που θα υιοθετηθεί. Πάντως σήμερα η Γερμανία έχει επιλέξει και επιβάλλει την πολιτική της βίαιης δημοσιονομικής πολιτικής – λιτότητας με τα γνωστά αποτελέσματα. Το πιστωτικό πλεόνασμα της Γερμανίας μειώθηκε στα 500 δις ευρώ εξακολουθώντας να είναι τεράστιο. Πράγματι τα ελλείμματα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών στις προαναφερόμενες χώρες έχει μειωθεί αλλά με υπέρμετρο εναλλακτικό οικονομικό κόστος . Παράλληλα η πραγματοποιηθείσα προσαρμογή έγινε μόνο από την πλευρά των εισαγωγών (μείωση) κάτι που είναι βέβαιον ότι δεν μπορεί να διατηρηθεί διαχρονικά και σε φάση μεγέθυνσης των οικονομιών.

---

[1] Target σημαίνει:  Trans-European Automated Real-time Gross settlement Express Transfer system.

[2] Για τις εξελίξεις του γερμανικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών δες: Κ. Μελάς  Βασικά χαρακτηριστικά του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών της Γερμανίας (1999-2010).http://www.scribd.com/doc/62759757/

[3] Για να είμαστε ακριβείς είναι η ΕΚΤ ο φορέας που φέρει το βάρος των υποχρεώσεων προς την πλεονασματική Γερμανία και όχι οι επιμέρους Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες των χωρών σε έλλειμμα. Διότι δεν συναλλάσσονται μεταξύ τους οι Κεντρικές Τράπεζες αλλά κάθε μια με την ΕΚΤ η οποία εγγυάται τις συναλλαγές. Υπό την έννοια αυτή το ερώτημα που ανακύπτει είναι το εάν μια κεντρική τράπεζα μπορεί να πτωχεύσει. Απάντηση σε αυτό δίνεται στο: Κ. Μελάς, Μπορεί μια κεντρική τράπεζα να πτωχεύσει;  Στο http://www.kostasmelas.gr/2013/06/blog-post_1491.html