Ακόμη και να έρθει η ανάκαμψη, δεν θα φανεί στην πραγματική οικονομία

Του Γιώργου Φιντικάκη

Για τους αισιόδοξους η οικονομία έχει συσσωρεύσει σημαντικό ανεκμετάλλευτο δυναμικό και μια σχετικά γρήγορη συμφωνία με τους δανειστές μπορεί να την απογειώσει. 

Για τους ρεαλιστές ωστόσο που συνιστούν και την πολυπληθέστερη κατηγορία, η ανάκαμψη θα είναι αργή και βασανιστική. Και όταν έρθει με το καλό, θα στηρίζεται και πάλι στην κατανάλωση, που από μόνη της δεν αρκεί για να κάνει διατηρήσιμο ένα επενδυτικό σοκ, σαν τα 100 δις. ευρώ που χρειάζονται, σύμφωνα με ΣΕΒ και ΙΟΒΕ, ώστε να καλύψει η οικονομία την κατάρρευση της οκταετούς ύφεσης.

Τη διάσταση αυτή των απόψεων αποτυπώνουν και τα ευρήματα της τελευταίας έρευνας του ΙΟΒΕ για τις βιομηχανικές επενδύσεις το 2017. Οι ερωτηθείσες επιχειρήσεις (σσ: οι αισιόδοξοι), διατυπώνουν ιδιαίτερα ενθαρρυντικές προβλέψεις για αύξηση κατά 35,5% της επενδυτικής τους δραστηριότητας το 2017. 

Εκτιμήσεις όμως που συνοδεύονται από δύο αστερίσκους. Αφενός γιατί έχουν ως αφετηρία μια πολύ χαμηλή βάση, δηλαδή τη φετινή χρονιά, όπου η επενδυτική δραστηριότητα αναμένεται να μειωθεί 5% συγκριτικά με το 2015 (σσ: και ενώ στην Ε.Ε. η εκτίμηση μιλά για αύξηση 4%). Άλλωστε από 63,1 δισ. ευρώ που ήταν οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου το 2007, πέρυσι ανήλθαν σε 17,3 δισ. ευρώ, και αν επαληθευτεί η εκτίμηση του ΙΟΒΕ, φέτος θα διαμορφωθούν σε λίγο πάνω από 16 δισ. ευρώ.

Αφετέρου γιατί η έρευνα διεξήχθη την περίοδο Οκτωβρίου-Νοεμβρίου, και προφανώς αποτυπώνει το αισιόδοξο κλίμα που είχε καλλιεργηθεί τις ημέρες εκείνες ότι η αξιολόγηση θα έκλεινε μέσα στο Δεκέμβριο.

Αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που όπως επισημαίνει το ΙΟΒΕ (σσ: οι ρεαλιστές), "οι προβλέψεις αυτές τείνουν να αποτελούν υπερεκτιμήσεις της επενδυτικής δραστηριότητας, η οποία τελικά πραγματοποιείται. Επομένως τα σχετικά αποτελέσματα ενσωματώνουν ένα βαθμό αισιοδοξίας για την πορεία των επενδύσεων".

Εύκολα αυξάνεται, δύσκολα μειώνεται

Το κακό είναι ότι ακόμη κι αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις των αισιόδοξων, η όποια ανάπτυξη το 2017 θα φανεί μόνο στα νούμερα. Άντε το φετινό 16 δισ. ευρώ να γίνει 22 δισ. ευρώ, η βάση δεν παύει να είναι χαμηλή.

Έπειτα, η εμπειρική έρευνα αρκετών ειδικών, όπως του καθηγητή του Παντείου Σάββα Ρομπόλη, έχει δείξει ότι η ανεργία αυξάνεται πολύ πιο εύκολα απ’ ότι μειώνεται. Στην Ελλάδα η μείωση του ΑΕΠ κατά 1% αυξάνει την ανεργία κατά 1%, όταν η αύξηση του ΑΕΠ κατά 1% μειώνει την ανεργία μόνο κατά 0,30%. Με άλλα λόγια, πρώτα αυξάνεται η παραγωγικότητα, και μετά αρχίζουν τις προσλήψεις οι επιχειρήσεις, όπως παρατηρούσε προ ημερών και ο υπουργός Οικονομίας Δημήτρης Παπαδημητρίου. Ή για να το πούμε αντίστροφα, οι όποιες επενδύσεις γίνουν του χρόνου δεν θα έχουν άμεση επίπτωση στην ανάπτυξη, παρά αυτό θα φανεί από το 2018 και μετά. 

Ανάπτυξη με στήριγμα την κατανάλωση

Η έρευνα του ΙΟΒΕ έχει ενδιαφέρον για έναν ακόμη λόγο. Σύμφωνα με τις ίδιες τις βιομηχανίες, ο βασικότερος λόγος για την επενδυτική έκρηξη 35,5% το 2017, είναι η εκτίμησή τους για αύξηση της κατανάλωσης.

Αν δηλαδή επαληθευτεί η πρόβλεψη, θα μιλάμε και πάλι για μια οικονομία που επιμένει στο ίδιο λανθασμένο μοντέλο, το 70% του ΑΕΠ να στηρίζεται στην κατανάλωση, παραμένοντας σχεδόν αμετάβλητο στη διάρκεια της οκταετούς ύφεσης. Αλλά δίχως μια διαρκή έκρηξη επενδύσεων, που θα έρθουν μόνο έπειτα από τεκτονικές αλλαγές στη δημόσια διοίκηση, και δραστική μείωση των φόρων, δηλαδή αλλαγή της ακολουθούμενης οικονομικής πολιτικής, οι κόποι τόσων ετών δεν πρόκειται να πιάσουν τόπο. Το επισημαίνουν και οι ερωτηθείσες στην έρευνα επιχειρήσεις, για τις οποίες το μεγαλύτερο αντικίνητρο παραμένει και για το 2017, σε ποσοστό 67%, η οικονομική πολιτική στο σύνολό της.

Το ελατήριο και η ορμή

Τελικά, οι ενδείξεις δείχνουν πως μάλλον θα επιβεβαιωθούν οι ρεαλιστές. Για αυτούς, το ελατήριο της ελληνικής οικονομίας θα εκτιναχθεί κάμποσες φορές του χρόνου, αλλά όντας "σκουριασμένο" δεν θα έχει την απαιτούμενη ορμή. Αναμένουν και εκείνοι ένα επενδυτικό "ξέσπασμα" με τη βοήθεια του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων, των δεκάδων μικρών και μεγαλύτερων εν υπνώσει επενδύσεων, του ΕΣΠΑ ή εργαλείων σαν το Ταμείο Συνεπενδύσεων, θεωρούν ωστόσο ότι άλλοι είναι οι παράγοντες που θα του εξασφαλίσουν τη συνέχεια. 

Χρειάζεται ένα μπαράζ αλλαγών για να μπορούμε να πούμε, όπως λένε, ότι θα υπάρξει μια "απογείωση" της οικονομίας με πραγματική τιθάσευση της ανεργίας, άρα και σοβαρές επιπτώσεις στο Ασφαλιστικό και το κράτος πρόνοιας. Ποιος θα τις κάνει όμως; Ακόμη κι αν κάποιοι στη κυβέρνηση είναι έτοιμοι να δουλέψουν προς τη σωστή κατεύθυνση, όπως λένε οι συνομιλητές μας, θέλει και πάλι καιρό.

Τεκτονικές αλλαγές σε μια οποιαδήποτε οικονομία, όχι μόνο σαν την ελληνική που έχει χρέος ανεπτυγμένης χώρας αλλά ΑΕΠ αναπτυσσόμενης, θέλουν χρόνια για να ανθίσουν, ακόμη και αν ξεκινήσουν αύριο.

Τι έλεγε η μελέτη της Eurobank

Έχοντας στο μυαλό τις ελληνικές δομές, τη διαλυμένη μεσαία τάξη και μικρή επιχειρηματικότητα, τα στελέχη της αγοράς δεν βλέπουν καρπούς πριν το 2018, και εφόσον φυσικά δεν "γυρίσει" αρνητικά η παγκόσμια οικονομία.

Παραπέμπουν σε τραπεζικές μελέτες (Eurobank) ότι για να αυξηθούν οι επενδύσεις από το 11,6% του ΑΕΠ το 2015 στο 19% το 2020, χρειάζεται η χώρα να τρέχει με ετήσιο ρυθμό 3,3%, ο φορολογικός συντελεστής για τις επιχειρήσεις να μειωθεί από το 29% στο 22%, το μέσο πραγματικό επιτόκιο να υποχωρήσει στο 4%, και τα δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα να αυξάνονται με μέσο ρυθμό 2%. Μέχρι στιγμής οι επιδόσεις αυτές βρίσκονται πολύ μακριά από το στόχο. 

Επομένως, πέραν των φόρων που θα είναι το μόνο άμεσο, στη μετά αξιολόγηση εποχή (εφόσον φυσικά αυτή κλείσει), κάποιες μεταρρυθμίσεις θα τρέξουν, άλλες όμως όχι. Ο χρόνος κατά τον οποίο θα δρομολογηθούν μαζικές επενδυτικές πρωτοβουλίες θα παραμένει το ζητούμενο, όπως και με ποιων τα λεφτά θα συμβεί αυτό το μικρό θαύμα.

"Μαζεύονται" οι επενδύσεις σε νέα προϊόντα

Αυτός είναι και ο λόγος που οι βιομηχανίες παρά την πρόβλεψη για επενδυτική έκρηξη 35,5% το 2017, εντούτοις διστάζουν να "ανοιχθούν". Το βλέπει κανείς στην ερώτηση της έρευνας του ΙΟΒΕ σχετικά με τις επενδυτικές τους προτεραιότητες για το 2017. Οι επιχειρήσεις δηλώνουν ότι του χρόνου θα αυξήσουν την παραγωγική τους δυναμικότητα (από 31% φέτος, σε 37% το 2017), αλλά για τα ήδη παραγόμενα προϊόντα, όχι για νέα. Αντίθετα οι δαπάνες τους για επενδύσεις σε νέα προϊόντα θα "μαζευτούν", και από 18% φέτος, θα μειωθούν στο 15% του χρόνου.

Τυχαίο; Καθόλου. Καλή είναι η αισιοδοξία, αλλά οι καιροί δεν προσφέρονται για ριψοκίνδυνα ανοίγματα.

Πηγή liberal