Βασιλεία ΙΙΙ

Η ΝΕΑ ΣΥΝΘΗΚΗ ΕΧΕΙ ΣΚΟΠΟ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΕΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΠΟ ΝΕΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ

Του Χρήστου Μιχάλαρου

Οι νέες προληπτικές δικλίδες ασφαλείας έχουν προκαλέσει τόσο θετικές όσο και αρνητικές αντιδράσεις στον τραπεζικό χώρο, καθώς δυσκολεύουν τους μηχανισμούς κερδοφορίας, θέτοντας νέα στοιχήματα και δοκιμάζοντας εκ νέου τον χρηματοπιστωτικό κλάδο

Στην Κύπρο, το ωστικό κύμα ήρθε ουσιαστικά το 2013, με το bail-in των τραπεζών να απαιτεί το κούρεμα των καταθέσεων, προκαλώντας εξαιρετικά επίπονες συνέπειες τόσο στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, όσο και στα μακροοικονομικά μεγέθη της Κύπρου συνολικά. Τι πήγε λάθος;

Οκτώ χρόνια έχουν περάσει από το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, η οποία προκάλεσε τεράστιους κλυδωνισμούς κι έφερε στο χείλος της καταστροφής κράτη και επιχειρήσεις. Ο τεράστιος αυτός σεισμός ξεσκέπασε όλες τις παθογένειες του συστήματος, με το βάρος να πέφτει κυρίως στους ώμους των κρατών και των πολιτών που κλήθηκαν να διασώσουν τους γίγαντες με τα πήλινα πόδια, προκειμένου να «σώσουν» τις ζωές τους από την πτώχευση.

Στην Κύπρο, το ωστικό κύμα ήρθε ουσιαστικά το 2013, με το bail-in των τραπεζών να απαιτεί το κούρεμα των καταθέσεων, προκαλώντας εξαιρετικά επίπονες συνέπειες τόσο στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, όσο και στα μακροοικονομικά μεγέθη της Κύπρου συνολικά. Τι πήγε λάθος; Η απάντηση έχει πολλές παραμέτρους? εν πολλοίς δεν πήγε ένα πράγμα λάθος. Το ίδιο το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης, καθώς δεν μπόρεσε να προστατευτεί από… τον ίδιο του τον εαυτό.

Οι ασφαλιστικές δικλίδες που είχαν τεθεί προληπτικά από το 1988 με την παγκόσμια συνθήκη «Βασιλεία Ι» για την ενίσχυση της σταθερότητας του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος, την εξάλειψη των ανταγωνιστών και την ενοποίηση του εποπτικού καθεστώτος, και αναβαθμίστηκαν το 2004 με τη «Βασιλεία ΙΙ», αποδείχτηκαν εξαιρετικά λίγες σε σχέση με τις προκλήσεις, τους κινδύνους κι εν τέλει με την καταστροφή που ήρθε τα επόμενα χρόνια.

Ούτε η δημοσιοποίηση των στοιχείων των τραπεζών για την πειθαρχία της αγοράς, ούτε ο καθορισμός ελάχιστων κεφαλαιακών απαιτήσεων, ούτε η επίβλεψη από τις εποπτικές Αρχές της κεφαλαιακής επάρκειας, η οποία αντιμετωπίστηκε ως η μέγιστη ασπίδα ασφαλείας, κατάφεραν να σώσουν την κατάσταση. Παράλληλα, οι τράπεζες είχαν την ευχέρεια να αποκρύπτουν τα στοιχεία που αφορούσαν σε κινδύνους ή να τα παρουσιάζουν με τέτοιο τρόπο σε λογιστικό επίπεδο, ώστε τα προβλήματα να μη γίνονται εμφανή, ακόμα και στις εποπτικές Αρχές.

Η παγίδα της μόχλευσης

Μεγάλο πρόβλημα υπήρξε επίσης η υπερβολική μόχλευση στην οποία κατέφευγαν οι τράπεζες, η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί και ως προϊόν της «Βασιλείας ΙΙ». Σε μια προσπάθεια να ελαχιστοποιηθεί το κόστος εφαρμογής της συνθήκης, οι τράπεζες κατέφυγαν σε μαζικές τιτλοποιήσεις των απαιτήσεών τους (δάνεια), για να απαλλάξουν το ενεργητικό τους από τα επισφαλή στοιχεία, πράγμα που συνέβαλε στο ντόμινο της κρίσης από την πρώτη στιγμή.

Όπως ανέφερε και η επιτροπή της Βασιλείας, ενώ η κεφαλαιακή επάρκεια των περισσότερων τραπεζών ήταν σε ικανοποιητικά επίπεδα, η ποιότητά τους ήταν χαμηλή και με την εκκίνηση της κρίσης αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα ρευστότητας, καθώς με την αναστροφή των συνθηκών στις αγορές φάνηκε η ιλιγγιώδης ταχύτητα με την οποία μπορούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να στεγνώσουν από ρευστό. Επίσης, το κανονιστικό πλαίσιο της εν λόγω συνθήκης δεν περιελάμβανε κανόνες πρόληψης σε μακροπρόθεσμο επίπεδο για την πρόληψη του συστημικού κινδύνου, ο οποίος εκ του αποτελέσματος φάνηκε πως ήταν τεράστιος.

Τέλος, μεγάλο ρόλο έπαιξε ότι η συνθήκη αυτή είχε αφετηρία εφαρμογής της τον Ιανουάριο του 2008, ενώ η κρίση είχε ήδη ξεσπάσει και βρισκόταν σε στάδιο γιγάντωσης, πράγμα που της στέρησε τη δυνατότητα να προστατεύσει, έστω και σε μικρό βαθμό, το παγκόσμιο σύστημα.

Αυστηρή...

Η επιτροπή της Βασιλείας δημοσίευσε στα τέλη του 2010 δύο εκθέσεις ρυθμιστικού χαρακτήρα, οι οποίες συγκροτούν αυτό που ονομάζουμε «Βασιλεία ΙΙΙ» και αποτελούν ουσιαστικά την απάντηση της επιτροπής στην παγκόσμια κρίση, ενώ στην πλήρη έκτασή της αναμένεται να τεθεί σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2019. Το νέο πλαίσιο αποτελεί επί της ουσίας συμπλήρωμα και διόρθωση της «Βασιλείας ΙΙ» και ως σκοπό έχει την ενδυνάμωση της σταθερότητας του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος, λαμβάνοντας προλήψεις τόσο στο μακροοικονομικό, όσο και στο μικροοικονομικό επίπεδο.

Οι νέοι κανόνες έρχονται να τροποποιήσουν τους τομείς των Ιδίων Κεφαλαίων και της έκθεσης των τραπεζών απέναντι στον πιστωτικό κίνδυνο, ενώ προσθέτουν κάποιες καινοτομίες όπως ο μέγιστος συντελεστής μόχλευσης, οι συντελεστές κάλυψης ρευστότητας και καθαρής σταθερής χρηματοδότησης, τα εργαλεία παρακολούθησης του κινδύνου ρευστότητας, το κεφαλαιακό απόθεμα για λόγους συντήρησης και το αντικυκλικό κεφαλαιακό απόθεμα. Το ερώτημα που γεννάται, ωστόσο, είναι αν οι νέοι κανόνες μπορούν να προστατεύσουν το τραπεζικό σύστημα από μία νέα κρίση, χωρίς να του αφαιρούν παράλληλα τη δυνατότητα της ανάπτυξης, και χωρίς να εξαλείφουν τον ανταγωνισμό, την ώρα μάλιστα που το ίδιο πασχίζει να ανακάμψει.

Τα καλά της νέας συνθήκης

Οι υποστηρικτές της «Βασιλείας ΙΙΙ» κάνουν λόγο για ασπίδα προστασίας απέναντι στους κινδύνους μιας μελλοντικής κρίσης. Συγκεκριμένα, (α) αυξάνεται σημαντικά η ποιότητα και η ποσότητα των τραπεζικών κεφαλαίων, με έμφαση στα ίδια κεφάλαια, (β) μέσω τους δείκτη μόχλευσης προστατεύεται η υπερβολική μόχλευση των τραπεζών, (γ) με τους κεφαλαιακούς δείκτες παρέχεται κίνητρο για τη δημιουργία επιπλέον κεφαλαίου στις ανοδικές περιόδους, καθώς επίσης παρέχεται προστασία από την αντι-κυκλικότητα και (γ) η διαχείριση κινδύνου ρευστότητας βοηθά στην αντιμετώπιση ανάλογων κινδύνων (Wellink, 2011).

Σφοδρές επικρίσεις

Από την άλλη πλευρά, οι επικριτές της νέας συνθήκης υποστηρίζουν ότι τα κόστη εφαρμογής για τις τράπεζες θα είναι τεράστια. Συγκεκριμένα, ο οίκος Fitch κάνει λόγο για κεφάλαια 566 δισεκατομμυρίων δολαρίων που θα χρειαστούν τα 29 παγκόσμια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα G-SIFI για να εναρμονιστούν με τους νέους κανόνες. Επίσης, οι τράπεζες, κατά πάσα πιθανότητα, θα μετακυλίσουν ένα μεγάλο μέρος του κόστους στους δανειολήπτες, θα αναζητήσουν επιπλέον κεφάλαια μέσω της διαδικασίας της τιτλοποίησης, θα μειώσουν κατά πολύ τα κόστη τους, ενδεχομένως με απολύσεις, κλεισίματα τραπεζών και περιορισμό των διαδικασιών, αλλά και θα στραφούν στη λεγόμενη «σκιώδη τραπεζική», η οποία δεν υπόκειται σε τόσο αυστηρούς περιορισμούς.

Επιπροσθέτως, πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι θα υπάρξει αρνητική επίπτωση στις αποδόσεις των μετοχών των τραπεζών και στην αξία τους, λόγω της μείωσης των κερδών. Δεν είναι λίγοι και αυτοί που υποστηρίζουν ότι, για να βελτιώσουν τους δύο δείκτες ρευστότητάς τους, οι τράπεζες θα στραφούν προς ασφαλέστερα ομόλογα, όπως τα κρατικά, τα καλυμμένα με εξασφαλίσεις και τα υψηλής ποιότητας εταιρικά ομόλογα, πράγμα που θα επηρεάσει και την ίδια την αγορά ομολόγων.

Πλήγμα στην πραγματική οικονομία

Πολύ σημαντική θα είναι, όπως εκτιμάται, η πτώση των δανειοδοτήσεων, κάτι που θα φέρει αρνητικές επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία και κατά συνέπεια στην ανάπτυξη των κρατών, πράγμα που αποτελεί το μεγαλύτερο στοίχημα των κρατών που επλήγησαν καθοριστικά από την κρίση, όπως η Κύπρος και η Ελλάδα. Τέλος, η ανάγκη άντλησης τεράστιων κεφαλαίων από τις αγορές, ιδίως με την έκδοση κοινών μετοχών, θα έχεις ως αποτέλεσμα τη μείωση των αποδόσεων των ιδίων κεφαλαίων τους, φέρνοντάς τες πίσω στον ανταγωνισμό προς τις υπόλοιπες, μη τραπεζικές, εταιρείες, ενώ η ανάγκη μείωσης του κόστους θα ωθήσει τους οργανισμούς είτε να περιορίσουν τις δαπάνες τους δραματικά (κλείσιμο καταστημάτων, σύμπτυξη τμημάτων, απόλυση προσωπικού), είτε να στραφούν προς χώρες με πιο χαλαρή εποπτεία.

Η νέα δοκιμασία

Όπως και να ‘χει, η εφαρμογή της συνθήκης «Βασιλεία ΙΙΙ» από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα αναμένεται να φέρει τεράστιες αλλαγές στη λειτουργία του αλλά και στην επενδυτική δραστηριότητα, πράγμα που δεν θα αφήσει ανεπηρέαστη την πραγματική οικονομία. Το ρυθμιστικό πλαίσιο που έρχεται να προστατεύσει το χρηματοπιστωτικό σύστημα από τις παθογένειες του ίδιου του τού εαυτού, προκειμένου να αποφευχθούν μελλοντικές καταστροφικές κρίσεις, αν και δεν μπορεί να παρακαμφθεί, δεν είναι και τόσο ευπρόσδεκτο από τους μεγάλους παίκτες.

Το σίγουρο είναι ότι η «Βασιλεία ΙΙΙ» δυσκολεύει τους μηχανισμούς κερδοφορίας, θέτοντας νέα στοιχήματα και δοκιμάζοντας εκ νέου τον χρηματοπιστωτικό κλάδο, ο οποίος, δυστυχώς ή ευτυχώς, αποτελεί το οξυγόνο του ανεπτυγμένου κόσμου. Η εφαρμογή της θα παρέχει τις απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα, κυρίως στο αν οι νέες ρυθμίσεις μπορούν να αποτρέψουν τη «νομοτέλεια των κρίσεων», σε ένα σύστημα που επιμένει να πέφτει συνεχώς στις ίδιες παγίδες.

Πηγή sigmalive.com